27 Thiên Chúa sáng tạo con người theo 11@hình ảnh mình,+ +
Thiên Chúa sáng tạo con người theo hình ảnh Thiên Chúa,+ +
Thiên Chúa sáng tạo con người có nam có nữ12.+ +28 Thiên Chúa ban phúc lành cho họ, và Thiên Chúa phán với họ : “Hãy 12@sinh sôi nảy nở thật nhiều, cho đầy mặt đất, và thống trị mặt đất. Hãy làm 13@bá chủ cá biển, chim trời, và mọi giống vật bò trên mặt đất13.” 29 Thiên Chúa phán : “Đây Ta ban cho các ngươi mọi thứ cỏ mang hạt giống trên khắp mặt đất, và mọi thứ cây có trái mang hạt giống, để làm lương thực cho các ngươi. 30 Còn đối với mọi dã thú, chim trời và mọi vật bò dưới đất mà có sinh khí, thì Ta ban cho chúng mọi thứ cỏ xanh tươi để làm lương thực.” Liền có như vậy. 31 Thiên Chúa thấy mọi sự Người đã làm ra quả là rất 14@tốt đẹp14 ! Qua một buổi chiều và một buổi sáng : đó là ngày thứ sáu.
Mục tiêu chính của St là vạch lại lịch sử các tổ phụ đầu tiên của dân tộc Ít-ra-en : Áp-ra-ham, I-xa-ác, Gia-cóp và Giu-se (St 12 – 50). Nhưng vì các tổ phụ xuất thân từ nhân loại và nhân loại nằm trong vũ trụ, nên St cũng liên kết lịch sử đó với nguồn gốc của vũ trụ và của nhân loại, cũng như với những biến cố, sự kiện xảy ra sau công cuộc tạo thành cho đến ông Te-rác là cha ông Áp-ram (St 1 – 11). Trong 11 chương đầu của St, các câu đều rút từ truyền thống Gia-vít (J) và truyền thống tư tế (P). Nhìn vào St 1 – 11, chúng ta có thể nhận ra cấu trúc sau đây : 1. Thiên Chúa sáng tạo ; con người sa ngã (1,1 – 6,4) ; 2. Hồng thuỷ (6,5 – 9,17) ; 3. Từ Hồng thuỷ đến ông Áp-ram (9,18 – 11,32). [1]
C.1 đưa ra đầu đề của đoạn văn (1,2 – 2,4a). C.1 và c. 2,4a đối chiếu với nhau, đóng khung cho cả đoạn làm thành một “inclusio”. Thành ngữ “lúc khởi đầu” có nghĩa là khởi điểm của thời gian : thời gian xuất hiện với công cuộc tạo thành. Cũng có người hiểu theo nghĩa : Khi Thiên Chúa bắt đầu sáng tạo trời đất, đất còn trống rỗng ... Động từ Bärä´ (= sáng tạo) được sử dụng 11 lần trong các bản văn thuộc P của St [1,1.21.27 (3 lần) ; 2,3-4 ; 5,1.2 (2 lần) ; 6,7], để chỉ hoạt động của Thiên Chúa làm nên một cái gì mới lạ, kỳ diệu, lạ lùng. Đấng sáng tạo “trời đất”, tức là toàn thể vũ trụ, chính là ´élöhîm. Danh từ này (số nhiều của ´ël = thần, Thiên Chúa) không có nghĩa là các thần (vì động từ Bärä´ ở số ít) ; số nhiều ở đây chỉ sức mạnh sung mãn và uy quyền. [2]
Trình thuật I về công cuộc sáng tạo vũ trụ (St 1,1 – 2,4a), thuộc truyền thống tư tế (P) (trong và sau cuộc lưu đày : tk V tCN), là một trình thuật trừu tượng và mang tính cách thần học. Đó là một giai đoạn ở sau một quá trình lâu dài suy nghĩ về công cuộc tạo thành (Tv 8 ; 33,6 ; 74,13-17 ; 89,10-13 ; 104 ; Is 27,1 ; 40,26 ; 44,24 ; 48,13 ; 51,9-10 ; Cn 8,22-29 ; G 26,12-14 ; 38,4-11 ; St 2,4b-23). Trình thuật này lệ thuộc vũ trụ quan của thời cổ miền Cận Đông về cấu trúc và nguồn gốc của vũ trụ. Theo cách diễn tả của văn chương thời cổ miền Cận Đông, khuôn khổ 7 ngày chỉ một (những) việc làm trong một thời gian (ở đây : 6 ngày), rồi đi tới chỗ hoàn thành (ngày thứ 7). Con số 7 chỉ sự hoàn hảo, theo cái nhìn của người Do-thái. Các tác giả dùng một cấu trúc đã được kỹ lưỡng cân nhắc trong trình thuật về công cuộc sáng tạo vũ trụ trong sáu ngày. Ba ngày đầu, Thiên Chúa thực hiện công trình phân biệt, tạo nên các khu vực : 1) trong ngày I, ánh sáng / bóng tối (cc. 3-5) ; 2) trong ngày II, nước phía trên / nước phía dưới (cc. 6-8) ; trong ngày III, đất / biển (cc. 9-10) ; thảo mộc phát xuất từ đất và sống trên đất (cc. 11-13). Ba ngày sau, Thiên Chúa thực hiện công trình trang trí, làm ra các vật di động : 1) ngày IV, Thiên Chúa làm nên mặt trời, mặt trăng, các ngôi sao (cc. 14-19) ; 2) ngày V, Thiên Chúa sáng tạo các sinh vật ở dưới nước và loài chim bay dưới vòm trời (cc. 20-23) ; 3) ngày VI, Thiên Chúa làm ra thú vật (gia súc, loài bò sát, dã thú) dưới đất (cc. 24-25) và sáng tạo con người (cc. 26-31). – Mỗi ngày đều có một bố cục tương tự (nhiều nhất : 7 phần ; ít nhất : 5 phần) : 1. Nhập đề : “Thiên Chúa phán” ; 2. Mệnh lệnh : “Phải có ...” ; 3. Thi hành mệnh lệnh : “Liền có như vậy” ; 4. Tả công việc : “Thiên Chúa phân rẽ ... và ...” ; 5. Thiên Chúa ban phúc lành hoặc đặt tên : “Thiên Chúa ban phúc lành ...” ; 6. Ca tụng : “Thiên Chúa thấy thế là tốt đẹp (cc. 10b.12b.18b.21b. 25b) ; “Thiên Chúa thấy mọi sự Người đã làm ra quả là rất tốt đẹp” (c.31a) ; 7. Kết luận : “Qua một buổi chiều và một buổi sáng : đó là ngày thứ ...” (cc. 5.8.13.19.23.31). Các sự vật cứ lần lượt xuất hiện trong vũ trụ theo một thứ tự ngày càng cao hơn, từ dưới lên trên cho đến con người : con người là hình ảnh Thiên Chúa, nằm ở chóp đỉnh của toàn thể công cuộc tạo thành giống như một kim tự tháp. Từ những nhận định ở trên, chúng ta thấy được những mục tiêu sau đây của trình thuật : 1) Vạn vật đều phải nhờ lời của Thiên Chúa để xuất hiện trong vũ trụ (“Thiên Chúa phán” : cc. 3.6.9.11.14.20.24.26) ; 2) Lời của Thiên Chúa là lời hoàn toàn hữu hiệu : “Thiên Chúa phán : Phải có ...” -- “Liền có ánh sáng” (c.3b) ; “Liền có như vậy” (cc. 7b.9b.11b.15b.24b.30b) ; do đó, Thiên Chúa có quyền tối thượng trên vạn vật ; 3) Người theo đạo Do-thái phải giữ luật nghỉ việc trong ngày sa-bát, sau sáu ngày làm việc ; các tác giả muốn cho thấy chính hành động của Thiên Chúa là nguồn gốc của luật đó, và ngày sa-bát mang tính cách linh thiêng vì được Thiên Chúa thánh hoá (2,2-3 ; Xh 20,8-11). [3]
Đất còn “trống rỗng” (Böhû), “chưa có hình dạng” (Töhû) nghĩa là hoang vu, vô trật tự, lộn xộn, mờ mịt, vô hình vô dạng. Đó là tình trạng hỗn mang tiên khởi. [4]
“Vực thẳm” (Tühôm) chỉ khối nước nguyên thuỷ, đại dương nguyên thuỷ vô hình vô dạng bao phủ đất. Có thể Tühôm xuất phát từ Tiamat là biển được nhân cách hoá trong Enuma elish (bài ca Ba-by-lon về công cuộc tạo thành). [5]
Từ Do-thái rûªH có ba nghĩa : 1. Gió, khí ; 2. Hơi thở ; 3. Thần khí. Có thể hiểu ´élöhîm theo nghĩa sở hữu (“của Thiên Chúa” hoặc “phát xuất từ Thiên Chúa”) hay có thể coi ´élöhîm như một tính từ chỉ cái gì cao nhất, mạnh nhất (ví dụ : nếu hiểu rûªH là gió : “gió mạnh”, “gió cuồn cuộn” ...). Phần đông các học giả và dịch giả hiểu rûªH theo nghĩa “gió”, “khí” với từ ´élöhîm theo nghĩa sở hữu : gió, khí của Thiên Chúa. Trong Đnl 32,11, động từ räHap ở thì Piel có nghĩa là đập cánh nhè nhẹ, bay lượn trên (chim đại bàng đập cánh nhè nhẹ, bay lượn trên đám chim con để thúc đẩy chúng rời tổ ra ngoài tập bay). St 1,2c cũng dùng động từ räHap ở thì Piel như Đnl 32,11 ; vì thế, có thể dịch St 1,2c là : gió, khí, thần khí Thiên Chúa bay lượn trên mặt nước. Vì khí có liên hệ tới Thiên Chúa, nên sự hiện diện và chuyển động của khí đó nhắm một mục tiêu : Thiên Chúa có mặt trên cảnh hỗn mang và đại dương tiên khởi với quyền năng của Người, quyền năng sáng tạo đem lại sự sống cho vũ trụ. [6]
Theo quan niệm của người thời xưa, trước khi Thiên Chúa thực hiện công cuộc tạo thành vũ trụ, chỉ có trạng thái hỗn mang tiên khởi (đất hoang vu trống rỗng, bóng tối, vực thẳm) là cái gì đối nghịch với vũ trụ hiện có, là “hư vô” theo ngôn ngữ hiện đại. Như thế, thụ tạo đầu tiên của Thiên Chúa phải là cái gì đối nghịch với “bóng tối”, tức là ánh sáng. Theo người Cận Đông, ánh sáng là yếu tố riêng biệt, khác với mặt trời mặt trăng, không xuất phát từ đó. Đàng khác, cần có ánh sáng để phân biệt “ngày” (= ánh sáng) với “đêm” (= bóng tối) (x. c.5a). “Ngày” và “đêm” hợp thành một ngày. “Ngày” và “đêm” kế tiếp nhau làm nên cái khung trong đó diễn ra công cuộc tạo thành từ ngày thứ nhất đến ngày thứ sáu. [7]
Thiên Chúa tạo dựng bằng lời (“Thiên Chúa phán” : cc. 3.6.9.11.14. 20.24.26). Người cũng tạo dựng bằng hành động : “Thiên Chúa làm ra” cái vòm (c.7), hai vầng sáng lớn và các ngôi sao (c.16) ; “Thiên Chúa làm ra” loài động vật sống trên đất (c.25) ; “Thiên Chúa làm ra con người” (c.26). Hình thức này song song với hình thức mà trình thuật II về công cuộc tạo thành sử dụng trong St 2,4b-25 (“Thiên Chúa làm ra đất và trời” : 2,4b ; “Thiên Chúa nặn ra con người” : 2,7 ; “Thiên Chúa nặn ra mọi dã thú, mọi chim trời” : 2,19). [8]
Thảo mộc, cỏ, cây không nằm trong loại trang trí, vì đó là yếu tố của đất do đất trổ sinh, chứ không do Thiên Chúa trực tiếp dựng nên. [9]
Các tác giả không nói rõ tên “hai vầng sáng”, có lẽ để tránh không gợi lên tên Mặt Trời và Mặt Trăng là tên hai thần được dân ngoại miền phương Đông thời xưa thờ kính. Hai vầng sáng lớn nhỏ và các ngôi sao được làm ra để phân rẽ ngày với đêm, để xác định tháng năm và các đại lễ, để chiếu soi mặt đất. Như thế, các tinh tú này không phải là các thần minh, nhưng là thụ tạo của Thiên Chúa có bổn phận phải phục vụ. [10]
Cụm từ “chúng ta hãy làm ra” không chỉ một lệnh truyền, nhưng một sự bàn bạc : Thiên Chúa như nói với chính mình, khi chuẩn bị làm một công trình lớn lao nhất (do đó chủ từ “chúng ta” ở số nhiều : 11,7 ; Is 6,8). Chắc ở đây khó có thể hiểu theo nghĩa : Thiên Chúa bàn hỏi triều đình thiên quốc (= các thiên thần : 3,5.22 ; 1 V 22,19 ; G 1,6 ; 2,1 ; 38,7 ; Tv 29,1 ; 89,7), bởi vì các vị này không làm ra con người. “Con người” là một danh từ tập hợp (ở số ít, mang nghĩa tập thể) chỉ loài người, nhân loại, vì động từ Híp-ri “làm bá chủ” ở số nhiều (yir•Dû). “Hình ảnh” (celem) là tượng, ảnh (một cái gì chạm, tạc hay vẽ) giống y hệt mẫu có sẵn. Danh từ Dümût có nghĩa là sự giống như, trông như, sự tương tự. Danh từ thứ hai này làm giảm đi nội dung của danh từ thứ nhất : hình ảnh không y hệt hay ngang hàng, nhưng chỉ “tương tự như”, “giống như”. “Con người” trong 1,26 không giống, tương tự như Thiên Chúa về thể xác theo kiểu Sết giống cha mình là ông A-đam (5,3), vì Thiên Chúa không có thể xác hữu hình. Có thể “con người” ở đây giống Thiên Chúa về bản tính (trí khôn, lý trí) theo quan điểm của thánh Âu-tinh ; nhưng chắc chắn “con người” giống Thiên Chúa trong lãnh vực hoạt động : “làm bá chủ” giới động vật (1,26b.28b) và “thống trị mặt đất” (1,28a). Con người được dựng nên để làm vua vũ trụ, làm chúa cai quản vạn vật. [11]
Lời văn trong 1,27 trở nên trang trọng khác thường, khi Thiên Chúa thực hành quyết định dựng nên con người : một câu thơ gồm ba vế ; trong mỗi vế, đều có động từ Bärä´ (= sáng tạo). Loài người được phân chia thành hai giới : nam và nữ. Giới nam và giới nữ đều bình đẳng, vì cũng được sáng tạo theo hình ảnh Thiên Chúa. [12]
C.28 cho thấy mệnh lệnh của Thiên Chúa ban cho con người về sự truyền sinh và lặp lại ý của Thiên Chúa về quyền làm chủ của con người trên vạn vật. [13]
“Thiên Chúa thấy thế là tốt đẹp” (cc. 10b.12b.18b.21b.25b). C.31 đưa ra một lời thẩm định giá trị tổng quát liên quan đến vũ trụ : “Thiên Chúa thấy mọi sự Người đã làm ra quả là rất tốt đẹp”. “Tốt đẹp” có nghĩa là phù hợp với ý của Thiên Chúa, thích hợp với mục tiêu Người nhắm. [14]
St 2,4-25; G 38–39; Tv 8; 104; Cn 8,22-31; Is 42,5; Cl 1,15-17 [1@]
Is 45,7; 2 Cr 4,6; Kh 22,5 [2@]
Tv 19,2; Is 42,5; 44,24 [3@]
Tv 66,6 [4@]
Hc 43,6.7; Is 40,26; Gr 31,35; Br 3,34-35 [5@]
Tv 104,19; 136,7-9; Hc 43,1-10; Gr 31,35 [6@]
G 12,7-10 [7@]
Tv 104,25-26 [8@]
St 8,17 [9@]
St 5,1.3; 9,6b; Kn 2,23; Hc 17,3 [10@]
1 Cr 11,7 [11@]
St 1,2; 8,17; 9,1.7 [12@]
Tv 8,6-7; Kn 9,2 [13@]
Hc 39,33; 1 Tm 4,4 [14@]
“Phen này, đây là xương bởi xương tôi, thịt bởi thịt tôi !+ +
Nàng sẽ được gọi là đàn bà, vì đã được rút từ đàn ông ra12.”+ +24 Bởi thế, người đàn ông lìa cha mẹ mà 11@gắn bó với vợ mình, và cả hai thành một xương một thịt13. + +25 Con người và vợ mình, cả hai đều trần truồng mà không xấu hổ trước mặt nhau14.
Ngày thứ bảy, Thiên Chúa nghỉ ngơi (yišBöt : 2,2b.3b), nghĩa là “ngưng làm mọi công việc sáng tạo” (2,3b). Không thấy nói về ngày sa-bát (šaBät) ở đây, vì, theo văn kiện tư tế P, luật buộc phải giữ ngày sa-bát chỉ có sau biến cố Xi-nai (x. Xh 31,12-17). Tuy nhiên, tác giả ám chỉ đến ngày đó, khi dùng động từ yišBöt có cùng một gốc từ với šaBät. Từ câu này, có thể rút ra ý tưởng sau đây : ngay từ thời tạo dựng trời đất, Thiên Chúa đã nêu gương cho con người : nghỉ ngơi vào ngày thứ bảy sau sáu ngày làm việc. [1]
St 2,4b – 4,26 thuộc truyền thống Gia-vít (J). Trong phần đầu (2,4b-25) của đoạn dài này, có thể nhận ra những phần nhỏ sau đây : 1. Cảnh hoang vu nguyên thuỷ (cc. 4b-6) ; 2. Thiên Chúa làm nên con người (c.7) ; 3. Thiên Chúa đặt con người vào vườn địa đàng và thử thách con người (cc. 8-17) ; 4. Thiên Chúa dựng nên loài vật và làm nên người nữ (cc. 18-25). Có ba điều chính yếu trong 2,4b-25 : Thiên Chúa làm nên con người đầu tiên, đặt con người vào vườn địa đàng ; Thiên Chúa thử thách con người, rồi tạo dựng người nữ tiên khởi. [2]
Cảnh hoang vu, đất khô cằn (“chưa có bụi cây, đám cỏ ngoài đồng nào” : 2,5a), trước khi con người được dựng nên, theo quan niệm của J, vì chưa có mưa và không có người canh tác đất đai (2,5b). [3]
C.6 nói đến ân huệ đầu tiên Thiên Chúa ban : một dòng nước cung cấp nước thấm vào đất khô cằn, làm nảy sinh sự sống. [4]
Thiên Chúa lấy “bụi từ đất” (`äpär = bụi, mùn, đất thấm nước, bùn ...) mà “nặn ra con người”. Động từ “nặn ra” (yäcar) chỉ hoạt động của thợ gốm (Is 45,9), muốn diễn tả ý tưởng này : Thiên Chúa làm theo ý của Người và con người phải hoàn toàn lệ thuộc Thiên Chúa. Sản phẩm do Thiên Chúa “nặn ra” là ´ädäm ; từ này có lẽ phát xuất từ ´ädämâ là đất, đất đai. ´ädäm, một tên chung có nghĩa là con người, sẽ trở thành tên riêng của con người tiên khởi : A-đam (4,25 ; 5,1.3). Thiên Chúa thổi “sinh khí” (2,7 : niš•mat Hayyîm = “hơi thở của sự sống”, nếu ds) vào con người. St 6,17 ; 7,15 nói đến “khí của sự sống” (rûªH Hayyîm) ; St 7,22 gom hai thành ngữ lại : “hơi thở của khí của sự sống” (ds). “Sinh khí” là nguyên lý của sự sống : con người bắt đầu sống nhờ hơi thở của Thiên Chúa tượng trưng cho sinh lực do Đấng Hoá Công thông ban. Đó là “sinh vật” (nepeš Hayyâ), tức là “hồn sống động” (ds), một cái gì (sự vật hoặc con người) sống nhờ sinh khí nhận được. [5]
“Vườn cây” (HR : Gan) chỉ một mảnh đất trồng trọt, có tường rào bao quanh. Để dịch từ Gan ra paradeisos, chắc LXX đã dựa vào một từ Ba-tư thời xưa pairidaeza là khu đất có rào chung quanh để săn bắn và vui chơi giải trí. Do đó, bản PT mới dùng từ paradisus. “Ê-đen” ở đây là một địa danh, nhưng không ai có thể xác định vị trí của địa danh ấy. Về ngữ căn, có thể đối chiếu `ëden với edinu (tiếng Ác-cát) có nghĩa là cánh đồng, với edinu (tiếng Xu-me) là cánh đồng được tưới hoặc có thể dẫn nước vào để tưới). Như thế, có lẽ `ëden cũng có một nghĩa tương tự : vùng đất, cánh đồng. Chắc thành ngữ “vườn cây ở Ê-đen” gợi ra ý tưởng một ốc đảo nằm trong một cánh đồng. Ngoài ra, cũng có một vài bản dịch dựa vào ngữ căn Do-thái `Dn (chỉ sự dồi dào, sung túc) để hiểu theo nghĩa thú vui, khoái lạc : “vườn diệu quang” (= paradeisos tês truphês : St 3,23.24 theo LXX) ; “Ngươi đã hưởng những thú vui tại thửa vườn của Thiên Chúa” (= In deliciis paradisi Dei fuisti : Ed 28,13 theo bản PT mới). Vì thế, theo ý nghĩa này do LXX và bản PT công nhận, cụm từ “vườn cây tại Ê-đen” được chuyển thành “vườn địa đàng” (“địa đàng” đối chiếu với “thiên đàng”) trong ngôn ngữ thông dụng. [6]
Sau khi dựng nên con người, Thiên Chúa đã tỏ lòng ưu ái với con người khi dọn sẵn một thửa vườn, đặt con người vào đó (2,8a.15) và cho phép ăn hết mọi trái cây trong vườn, ngoại trừ trái của cây cho biết điều thiện điều ác (2,16b-17). Như thế, giữa Thiên Chúa và con người, có một mối tương quan riêng biệt. Sau này, Công Đồng Tren-tô (năm 1546) nói đến “tình trạng thánh thiện và công chính” nguyên thuỷ. Thần học và giáo lý công giáo xác định rõ hơn lời quả quyết ấy khi phân tích nội dung. Đối với con người tiên khởi, ở trong “tình trạng thánh thiện và công chính” nguyên thuỷ là được nâng lên hàng con Thiên Chúa, lãnh nhận những ơn “siêu nhiên” liên quan đến chủ thể và các hoạt động của con người : ơn thánh sủng (toàn chủ thể được biến đổi thành “thụ tạo mới”) ; các nhân đức (tức là những khả năng hoạt động trong lãnh vực siêu nhiên : a) đối thần : đức tin, đức cậy, đức mến ; b) luân lý : hùng dũng, tiết độ, công bình, nhẫn nại, thanh khiết ...) ; các hiện sủng (là những ơn Thiên Chúa ban để trợ giúp con người trong các hoạt động cụ thể, trong cuộc sống). Ngoài ra, theo St 2-3, còn có *những ơn *gọi là “ngoại nhiên” được ban cho con người tiên khởi cách đặc biệt trước thời sa ngã : ơn bất tử (2,17 ; 3,3.19.22) ; ơn được thoát khỏi khổ đau (3,16) ; ơn khỏi phải lao động vất vả và mệt nhọc (3,17-19) ; ơn được sống trong tình trạng trong trắng vô tội (2,25 ; 3,7). [7]
C.9 nói đến hai loại cây : cây trường sinh và cây cho biết điều thiện điều ác. “Cây trường sinh” (2,9b ; 3,22b.24b) là cây sinh hoa trái ; hoa trái này mang lại và duy trì sự sống (x. Cn 3,18 ; 11,30 ; 13,12 ; 15,4 ; so với Kh 2,7 ; 22,2.14). Do bản tính, con người là thụ tạo thế nào cũng phải chết (3,19). Cây trường sinh ở đây cho thấy ơn bất tử con người được hưởng khi sống trong vườn Ê-đen. Về “cây cho biết điều thiện điều ác”, cần xác định nội dung của cụm từ “biết điều thiện điều ác” : đây là một sự biết hoàn hảo tạo nên khả năng phân biệt phải trái, ác thiện, và quyết định phải ăn ở làm sao, hành động thế nào trong đời sống nhân loại. Thực ra, Thiên Chúa dành riêng cho Người sự “biết điều thiện điều ác” này, bởi vì chỉ có Người là Đấng Tối Cao có quyền tuyệt đối trên vạn vật. [8]
Đối với các nhà chú giải, St 2,10-14 là một đoạn được ghép vào trình thuật căn bản ở đây ; chắc đoạn này thuộc một hay vài truyền thống cổ về vườn địa đàng. Một con sông từ Ê-đen chảy ra tưới cả khu vườn, và chia làm bốn nhánh : Pi-sôn, Ghi-khôn, Tích-ra và Êu-phơ-rát. Hai nhánh cuối cùng này (Tích-ra và Êu-phơ-rát) là hai con sông lớn thuộc Mê-xô-pô-ta-mi-a (= miền Lưỡng Hà), bắt nguồn từ Ác-mê-ni-a. Nhưng chẳng ai biết rõ Pi-sôn và Ghi-khôn. Quả thật, Kha-vi-la (c.11) liên quan đến Pi-sôn có thể ở A-ra-bi-a (theo St 10,29) hoặc ở một nơi gần Ai-cập, thuộc phía Nam Pa-lét-tin (theo St 25,18 ; 1 Sm 15,7) ; còn “Cút” (c.13b) có liên hệ tới Ghi-khôn thì ở Nu-bi-a hay ở Ma-đi-an, phía đông nam Pa-lét-tin, gần vịnh A-ca-ba. Ngoài ra, theo các nhà chú giải, không chắc có thể hiểu hai tên này theo nghĩa thông thường. Tác giả St 2,10-14 sử dụng lại chủ đề về con sông ở vườn địa đàng làm cho trái đất được phì nhiêu (“bốn nhánh” trong c.10b : con số “bốn” chỉ bốn phương trời, toàn thể trái đất). Theo 2,9-14, Thiên Chúa chuẩn bị cho vườn Ê-đen phì nhiêu được trở thành nơi cư ngụ đặc biệt của con người, một nơi linh thiêng trong đó Thiên Chúa sống gần gũi con người (x. 3,8 : “Thiên Chúa đi dạo trong vườn”). [9]
Lệnh truyền Thiên Chúa ban được diễn tả dưới hình thức trái cấm : không được ăn trái của cây cho biết điều thiện điều ác. Cứ ăn trái cấm, cố tình vi phạm lệnh truyền đó là coi thường, khước từ ý của Thiên Chúa, mệnh lệnh của Người, là không còn tôn trọng Thiên Chúa như Đấng Tối Cao có quyền tuyệt đối trên con người, là coi mình có tự do và quyền định đoạt về mọi sự mà không cần quy chiếu về những yêu sách của đời sống luân lý và tôn giáo do Thiên Chúa đưa ra, là biến ý cá nhân của mình thành chuẩn mực, quy tắc cho mọi hành động. Như thế, nguyên tội, tội nguyên tổ chính là tội kiêu ngạo, tội bất tuân, tội phản loạn chống lại quyền tối thượng của Thiên Chúa. [10]
Trình thuật về việc dựng nên người nữ (2,18-24) đi theo ngay 2,7-8. C.18a diễn tả lòng ưu ái của Thiên Chúa đối với con người đầu tiên : Thiên Chúa không muốn con người sống cô đơn ; con người sinh ra trên đời là để sống chung với người đồng loại. Vì thế, ý của Thiên Chúa là làm cho con người một trợ tá “như đối diện với nó” (ds 2,18b.20b), tương xứng với nghĩa là thích hợp với con người, có thể thông chia những tư tưởng, tâm tình, những nỗi lo âu về đời sống vật chất và tinh thần, về cuộc sống chung, và như thế bổ túc cho con người. Dã thú, chim trời không phải là “trợ tá tương xứng” với con người (cc. 19-20). [11]
C.21 nói đến một giấc ngủ say mê mệt làm mất ý thức, giấc ngủ do Thiên Chúa gây nên (Tar•Dëmâ : x. 15,12 ; 1 Sm 26,12 ; Is 29,10 ; G 33,15). Người nam tiên khởi không được chứng kiến hoạt động của Thiên Chúa. Như thế, công cuộc Thiên Chúa dựng nên người nữ là một tác động thuộc lãnh vực mầu nhiệm. “Thiên Chúa lấy cái xương sườn đã rút từ con người ra, làm thành (ds : “xây dựng”) một người đàn bà” (2,22). Có thể đây là một loại trình thuật mang tính cách tầm nguyên nhằm cắt nghĩa tại sao ở dưới ngực không có xương sườn. Mục tiêu chính vẫn là làm nổi bật mối tương quan giữa người nam và người nữ : hai bên có cùng một bản tính, thuộc cùng một loài, hết sức mật thiết với nhau vì được dựng nên với cùng một chất liệu ; vì thế, hai bên đều bình đẳng. Tác giả ghi tiếp : Thiên Chúa “dẫn (người đàn bà) đến với con người” (c.22b). Hành động đó của Thiên Chúa tương tự như hành động của người làm mai làm mối (môi giới), của người làm chủ hôn trong hôn lễ tiên khởi. Trong bầu khí tràn ngập niềm hân hoan phấn khởi, con người như xướng lên bài tình ca đầu tiên gồm hai câu với ba từ zö´t (= “nàng” ; ds là “người này”, một đại từ chỉ định ở giống cái chỉ phái nữ). Đây là St 2,23 : “Phen này, nàng là xương bởi xương tôi, thịt bởi thịt tôi ! Nàng sẽ được gọi là đàn bà, vì nàng đã được rút từ đàn ông ra”. Trong tiếng Do-thái, thành ngữ “là xương thịt của ai” (x. St 29,14 ; 37,27 ; Tl 9,2 ; 2 Sm 5,1 ; 19,13.14) được hiểu theo nghĩa : có họ hàng với. Tiếng Việt cũng diễn tả cách tương tự : có liên lạc máu mủ với ; có quan hệ ruột thịt thân thích với ... Từ sự kiện vừa kể (cc. 21-23a), lời của người đàn ông đầu tiên đưa tới kiểu chơi chữ nhằm cho biết gốc của tên (c.23b) : tên ´îšâ (= đàn bà) do ´îš (= đàn ông) (´îššâ là do ´îš + â được ghép vào). Cũng có chuyện tương tự trong một vài ngôn ngữ : virago do vir (La-tinh) ; épouse do époux (Pháp) ; Woman do man (Anh). Tên cũng diễn tả mối tương quan mật thiết giữa “đàn ông” và “đàn bà”. [12]
C.24 là một suy nghĩ của tác giả về bản năng muôn thuở của nam nữ đối với nhau và quy luật thông thường của những người sống trong hôn nhân. Động từ Híp-ri Däbaq có nghĩa là dính vào, khăng khít, gắn bó với. Đó là một sự hợp nhất rất chặt chẽ được thể hiện nơi thân xác cũng như giữa hai tâm hồn trong đời sống hôn nhân. C.24 làm nền tảng cho giáo huấn Ki-tô giáo về hôn nhân : nhất phu nhất phụ và bất khả phân ly (x. Mc 10,2-9 ; Mt 19,3-6 ; Ep 5,31). Tất cả đoạn 2,21-24 mang tính cách tầm nguyên, vì đưa ra câu trả lời cho những câu hỏi : Tại sao nam nữ lại có hướng chiều tự nhiên đối với nhau, và tình yêu nam nữ lại mãnh liệt hơn cả tương quan với cha mẹ ? Nền tảng của hướng chiều và tình yêu đó nằm ngay trong cơ cấu của người nam và người nữ do Thiên Chúa muốn tạo nên. [13]
Trước khi phạm tội, hai con người đầu tiên sống trong tình trạng trong trắng vô tội, vì sống hoà hợp với Thiên Chúa, với bản thân và tha nhân. [14]
English: Yahweh - French: SEIGNEUR - Latin: Dominus - Origin: יְהוָֹה - Vietnamese: ĐỨC CHÚA Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4... [15]
English: Yahweh - French: SEIGNEUR - Latin: Dominus - Origin: יְהוָֹה - Vietnamese: ĐỨC CHÚA Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4... [15]
English: Yahweh - French: SEIGNEUR - Latin: Dominus - Origin: יְהוָֹה - Vietnamese: ĐỨC CHÚA Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4... [15]
English: Yahweh - French: SEIGNEUR - Latin: Dominus - Origin: יְהוָֹה - Vietnamese: ĐỨC CHÚA Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4... [15]
English: Yahweh - French: SEIGNEUR - Latin: Dominus - Origin: יְהוָֹה - Vietnamese: ĐỨC CHÚA Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4... [15]
English: Yahweh - French: SEIGNEUR - Latin: Dominus - Origin: יְהוָֹה - Vietnamese: ĐỨC CHÚA Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4... [15]
English: Yahweh - French: SEIGNEUR - Latin: Dominus - Origin: יְהוָֹה - Vietnamese: ĐỨC CHÚA Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4... [15]
English: Yahweh - French: SEIGNEUR - Latin: Dominus - Origin: יְהוָֹה - Vietnamese: ĐỨC CHÚA Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4... [15]
English: Yahweh - French: SEIGNEUR - Latin: Dominus - Origin: יְהוָֹה - Vietnamese: ĐỨC CHÚA Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4... [15]
English: Yahweh - French: SEIGNEUR - Latin: Dominus - Origin: יְהוָֹה - Vietnamese: ĐỨC CHÚA Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4... [15]
English: Yahweh - French: SEIGNEUR - Latin: Dominus - Origin: יְהוָֹה - Vietnamese: ĐỨC CHÚA Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4... [15]
English: Pishon - French: Pishôn - Latin: Phison - Origin: פִּישׁוֹן - Vietnamese: Pi-sôn St 2,11 ; Hc 24,25 [19]
English: Havilah - French: Hawila - Latin: Hevila - Origin: חֲוִילָה - Vietnamese: Kha-vi-la St 2,11 ; 1 Sb 1,9 [21]
English: Tigris - French: Tigre - Latin: Tigris - Origin: חִדָּקֶל Τιγρις - Vietnamese: Tích-ra Đn 10,4 ; St 2,14 [25]
English: Euphrates - French: Euphrate, Perath - Latin: Euphrates - Origin: הוּאפְרָת - Vietnamese: Êu-phơ-rát sông Cả, St 2,14 ; Gr 13,4-7 [29]
Xh 20,11; 31,17; Hr 4,4-9.10b [1@]
St 1,1 [2@]
St 1,1–2,4 [3@]
G 34,14-15; Tv 104,29-30; Gv 3,20; 12,7; Kn 15,8.11; 1 Cr 15,47 [4@]
1 Cr 15,45 [5@]
Cn 3,18; Kh 2,7; 22,2.14 [6@]
St 3,2 [7@]
St 2,17 [8@]
St 15,12 [9@]
1 Cr 11,9; 1 Tm 2,13 [10@]
Ml 2,15; Mt 19,5ss; Ep 5,31 [11@]