1874 ម ន ុ ស ្ ស ម ួ យ ច ំ ន ួ ន គ ិ ត ថ ា គ ា ត ់ ន ិ យ ា យ ត ្ រ ូ វ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ជ ឿ ថ ា គ ា ត ់ ន ិ យ ា យ ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ទ េ គ ា ត ់ ថ ា ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ព ្ រ ះ អ ា ទ ិ ត ្ យ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ វ ិ ល ជ ុ ំ វ ិ ញ ផ ែ ន ដ ី រ ួ ម ទ ា ំ ង ព ្ រ ះ អ ា ទ ិ ត ្ យ ន ិ ង ផ ្ ក ា យ ដ ទ ៃ ទ ៀ ត ផ ង ដ ែ រ 1803 ស ំ ណ ើ ម ន ៅ ល ើ ដ ៃ រ ប ស ់ អ ្ ន ក ន ឹ ង ម ា ន ប ្ រ ត ិ ក ម ្ ម ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ស ្ រ ទ ា ប ់ ខ ា ង ក ្ រ ៅ ដ ែ ល ន ឹ ង អ ា ច ដ ឹ ង ជ ា ម ុ ន ប ា ន រ ួ ច ប ង ្ ក ើ ត ជ ា ស ំ ប ក ម ួ យ ប ្ រ ភ េ ទ 1919 ទ ី ក ្ រ ុ ង ន េ ះ ក ៏ ជ ា ម ូ ល ដ ្ ឋ ា ន ដ ើ ម ្ ប ី ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ភ ្ ល ើ ង n y i r a g o n g o រ ួ ម ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ក ា រ ត ា ម m o u n t a i n g o r i l l a ដ ែ ល ម ា ន ត ម ្ ល ៃ ថ ោ ក ប ំ ផ ុ ត ន ៅ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ។ 1795 ត ា ំ ង ព ី ឆ ្ ន ា ំ 1 9 8 8 ម ក ប ្ រ អ ប ់ ប ោ ះ ឆ ្ ន ោ ត ត ្ រ ូ វ ត ែ ម ា ន ត ម ្ ល ា ភ ា ព ដ ើ ម ្ ប ី ឱ ្ យ អ ្ ន ក ប ោ ះ ឆ ្ ន ោ ត ន ិ ង អ ្ ន ក ស ង ្ ក េ ត ក ា រ ណ ៍ ប ោ ះ ឆ ្ ន ោ ត អ ា ច ធ ្ វ ើ ក ា រ ប ញ ្ ជ ា ក ់ ប ា ន ថ ា ន ៅ ព េ ល ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ប ោ ះ ឆ ្ ន ោ ត ព ិ ត ជ ា គ ្ ម ា ន ស ្ រ ោ ម ស ំ ប ុ ត ្ រ ណ ា ម ួ យ ទ េ ហ ើ យ គ ្ ម ា ន ក ា រ ប ន ្ ថ ែ ម ស ្ រ ោ ម ស ំ ប ុ ត ្ រ ណ ា ម ួ យ ឡ ើ យ ល ើ ក ល ែ ង ត ែ ស ន ្ ល ឹ ក ឆ ្ ន ោ ត ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន រ ា ប ់ ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ ន ិ ង អ ្ ន ក ប ោ ះ ឆ ្ ន ោ ត ដ ែ ល គ េ អ ន ុ ញ ្ ញ ា ត 1861 ជ ា ល ទ ្ ធ ផ ល អ ្ ន ក ស ម ្ ដ ែ ង ប ា ន ជ ក ់ ប ា រ ី ក ញ ្ ជ ា ន ៅ ល ើ ឆ ា ក ហ ើ យ រ ោ ង ល ្ ខ ោ ន ន េ ះ ផ ្ ទ ា ល ់ ក ំ ព ុ ង ត ែ ល ើ ក ទ ឹ ក ច ិ ត ្ ត ឱ ្ យ ទ ស ្ ស ន ិ ក ជ ន ច ូ ល រ ួ ម 1823 ល ំ ហ ូ រ ច រ ា ច រ ណ ៍ គ ឺ ជ ា ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា ទ ៅ ល ើ ច ល ន ា រ ប ស ់ អ ្ ន ក ប ើ ក ប រ ន ិ ង យ ា ន យ ន ្ ត ជ ា ល ក ្ ខ ណ ៈ ប ុ គ ្ គ ល ម ្ ន ា ក ់ ៗ រ វ ា ង ច ំ ណ ុ ច ព ី រ ន ិ ង អ ន ្ ត រ ក ម ្ ម ដ ែ ល ព ួ ក គ េ ម ា ន ច ំ ព ោ ះ គ ្ ន ា ទ ៅ វ ិ ញ ទ ៅ ម ក 1969 គ េ ប ា ន ល ើ ក ឡ ើ ង ថ ា ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ដ ែ ល ម ា ន ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ភ ា ព ប ំ ផ ុ ត ស ម ្ រ ា ប ់ គ ោ ល ដ ៅ ថ ត រ ូ ប ស ំ ខ ា ន ់ គ ឺ ន ៅ ខ ្ ស ែ ប ្ រ ស ព ្ វ គ ្ ន ា ដ ែ ល ខ ណ ្ ឌ ច ែ ក រ ូ ប ភ ា ព ជ ា ប ី ច ំ ណ ែ ក ត ា ម ប ន ្ ទ ា ត ់ ឈ ន ិ ង ប ន ្ ទ ា ប ់ ដ េ ក ស ូ ម ម ើ ល ឧ ទ ា ហ រ ណ ៍ 1924 អ ្ ន ក ជ ិ ះ ស ្ គ ី ច ំ ន ួ ន ប ួ ន ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ក ្ រ ុ ម អ ង ្ គ ុ យ ផ ្ ន ែ ក ន ា រ ី ប ា ន ប រ ា ជ ័ យ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ប ញ ្ ច ប ់ ក ា រ ជ ិ ះ ស ្ គ ី រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ហ ើ យ អ ្ ន ក ជ ិ ះ ស ្ គ ី ស រ ុ ប ច ំ ន ួ ន 4 5 ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម 1 1 7 ន ា ក ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ្ រ ុ ម ច ា យ អ ៊ ិ ន ស ្ ល ា ឡ ុ ម g i a n t s l a l o m ប ា ន ប រ ា ជ ័ យ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ទ ទ ួ ល ប ា ន ច ំ ណ ា ត ់ ថ ្ ន ា ក ់ ព ី ក ា រ ប ្ រ គ ួ ត 1882 ព ួ ក អ ្ ន ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ ស ង ្ ឃ ឹ ម ថ ា ន ឹ ង យ ល ់ អ ំ ព ី រ ប ៀ ប ដ ែ ល ភ ព ទ ា ំ ង ឡ ា យ ក ក ើ ត ឡ ើ ង ជ ា ព ិ ស េ ស អ ំ ព ី រ ប ៀ ប ដ ែ ល ផ ែ ន ដ ី ប ា ន ក ក ើ ត ឡ ើ ង ច ា ប ់ ត ា ំ ង ព ី ផ ្ ក ា យ ដ ុ ះ ក ន ្ ទ ុ យ ប ា ន ប ុ ក ផ ែ ន ដ ី ក ា ល ព ី យ ូ រ ល ង ់ ណ ា ស ់ ម ក ហ ើ យ 2006 វ ត ្ ថ ុ ធ ា ត ុ ដ ូ ច ជ ា ក ា ល ់ ស ្ យ ូ ម ន ិ ង ប ៉ ូ ត ា ស ្ យ ូ ម ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ច ា ត ់ ច ូ ល ជ ា ល ោ ហ ធ ា ត ុ ជ ា ក ា រ ព ិ ត ណ ា ស ់ ដ ែ ល ប ្ រ ា ក ់ ន ិ ង ម ា ស ក ៏ ជ ា ល ោ ហ ធ ា ត ុ ដ ែ រ 1774 ន ៅ ល ើ ក ោ ះ ខ ា ង ក ៀ ន ៗ ដ ា ច ់ ត ែ ឯ ង ក ា ត ឥ ណ ទ ា ន ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ប ា ន ទ ទ ួ ល យ ក ទ េ ប ើ ទ ោ ះ ប ី រ ូ ប ិ យ ប ័ ណ ្ ណ អ ង ់ គ ្ ល េ ស ន ិ ង ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក អ ា ច ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ យ ក ក ៏ ដ ោ យ ស ា ក ស ួ រ ជ ា ម ួ យ ម ្ ច ា ស ់ អ ្ ន ក ន ៅ ទ ី ន ោ ះ ជ ា ម ុ ន ស ិ ន ដ ើ ម ្ ប ី ក ំ ណ ត ់ ថ ា ម ធ ្ យ ោ ប ា យ ទ ូ ទ ា ត ់ ប ្ រ ា ក ់ ម ួ យ ណ ា ដ ែ ល គ េ ទ ទ ួ ល យ ក 1750 ក ា រ រ ក ឃ ើ ញ ថ ្ ម ី ន េ ះ ក ៏ ផ ្ ត ល ់ ជ ា ក ា រ យ ល ់ ដ ឹ ង ដ ៏ ទ ូ ល ំ ទ ូ ល ា យ អ ំ ព ី ក ា រ វ ិ វ ឌ ្ ឍ ន ៍ ស ្ ល ា ប រ ប ស ់ ប ក ្ ស ី ផ ង ដ ែ រ 1809 ក ា រ ច ង ភ ្ ជ ា ប ់ ផ ្ ល ូ វ ដ ែ ក ត ្ រ ូ វ ប ា ន ណ ែ ន ា ំ ត ា ំ ង ព ី ដ ំ ណ ា ក ់ ក ា ល ដ ំ ប ូ ង ដ ើ ម ្ ប ី ផ ្ ល ូ វ ដ ែ ក ន ៅ ជ ា ប ់ ន ឹ ង ម ួ យ ក ន ្ ល ែ ង ទ ោ ះ ជ ា យ ៉ ា ង ណ ា ជ ា ប ណ ្ ត ើ រ ព ួ ក គ េ ដ ឹ ង ថ ា វ ា ម ា ន ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ភ ា ព ប ្ រ ស ិ ន ប ើ ព ួ ក គ េ ដ ា ក ់ 2001 អ ្ ន ក ទ េ ស ច រ ណ ៍ ទ ា ំ ង អ ស ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ណ ែ ន ា ំ ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ ប ្ រ ុ ង ប ្ រ យ ័ ត ្ ន ខ ្ ព ស ់ ច ំ ព ោ ះ អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ដ ែ ល អ ា ច ប ៉ ះ ព ា ល ់ ដ ល ់ គ ម ្ រ ោ ង ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ក ម ្ ស ា ន ្ ត រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ 1979 រ ូ ប ិ យ ប ័ ណ ្ ណ ផ ្ ល ូ វ ក ា រ រ ប ស ់ ហ ្ វ ក ឡ ែ ន ស ៍ គ ឺ ផ ោ ន ហ ្ វ ក ឡ ែ ន ស ៍ ដ ែ ល ម ា ន ត ម ្ ល ៃ ស ្ ម ើ ន ឹ ង ម ួ យ ផ ោ ន អ ង ់ គ ្ ល េ ស 1998 ព ួ ក គ េ ម ា ន ជ ើ ង ដ ែ ល ម ា ន ស ្ រ ក ា ន ិ ង ក ្ រ ញ ា ំ ព ួ ក វ ា ក ្ រ ា ប ព ង ហ ើ យ ព ួ ក វ ា ដ ើ រ ដ ោ យ ជ ើ ង ក ្ រ ោ យ ទ ា ំ ង ព ី រ រ ប ស ់ ព ួ ក វ ា ដ ូ ច ជ ា ស ត ្ វ ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ t - r e x ។ ​ 1949 ល ក ្ ខ ខ ណ ្ ឌ ន ៃ ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ើ ដ ោ យ អ ្ ន ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ រ ្ ត ផ ្ ន ែ ក ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ន ័ យ ផ ្ ល ូ វ ក ា រ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ្ រ ុ ម ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ទ ា ំ ង ន េ ះ 1716 គ េ ហ ទ ំ ព ័ រ ព ័ ត ៌ ម ា ន ក ម ្ ស ា ន ្ ត t m z ប ា ន ឱ ្ យ ដ ឹ ង ថ ា អ ្ ន ក ថ ត រ ូ ប ម ្ ន ា ក ់ ប ា ន ឈ ប ់ យ ា ន យ ន ្ ត រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ន ៅ ផ ្ ល ូ វ ម ហ ា វ ិ ថ ី s e p u l v e d a ស េ ភ ុ ល វ េ ដ ា ម ្ ខ ា ង ទ ៀ ត ហ ើ យ ម ុ ន ព េ ល ឆ ្ ល ង ផ ្ ល ូ វ គ េ ប ា ន ព ្ យ ា យ ា ម ថ ត រ ូ ប ច ំ ណ ត រ ប ស ់ ប ៉ ូ ល ី ល ហ ើ យ ក ៏ ប ន ្ ត ដ ំ ណ ើ រ ទ ៅ ទ ៀ ត ដ ែ ល ជ ំ រ ុ ញ ឱ ្ យ ប ៉ ូ ល ី ស ល ្ ប ា ត ផ ្ ល ូ វ ហ ា យ វ េ ន ៃ រ ដ ្ ឋ ក ា ល ី ហ ្ វ ័ រ ញ ៉ ា ធ ្ វ ើ ក ា រ ប ញ ្ ឈ ប ់ ច រ ា ច រ ណ ៍ ដ ើ ម ្ ប ី ប ញ ្ ជ ា ឱ ្ យ គ ា ត ់ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ទ ៅ វ ិ ញ ដ ល ់ ទ ៅ ព ី រ ដ ង ឯ ណ ោ ះ 1959 ប ន ្ ត អ ន ុ វ ត ្ ត ត ា ម ដ ំ ប ូ ន ្ ម ា ន ព ី អ ា ជ ្ ញ ា ធ រ គ ោ រ ព ត ា ម ន ិ ម ិ ត ្ ត ស ញ ្ ញ ា ទ ា ំ ង អ ស ់ ន ិ ង ផ ្ ដ ោ ត ស ំ ខ ា ន ់ ល ើ ក ា រ ព ្ រ ម ា ន អ ំ ព ី ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព 1802 អ ៊ ិ ន ធ ឺ រ ណ ែ ត ប ញ ្ ច ូ ល គ ្ ន ា ន ូ វ ធ ា ត ុ ផ ្ ស ំ ន ៃ ក ា រ ទ ំ ន ា ក ់ ទ ំ ន ង គ ្ ន ា រ វ ា ង ម ហ ា ជ ន ន ិ ង រ វ ា ង ប ុ គ ្ គ ល 1763 ប ្ រ ៀ ប ដ ូ ច ជ ា ព ្ រ ះ ច ន ្ ទ ដ ែ ល ខ ំ ទ ប ់ ទ ំ ន ា ញ ផ ែ ន ដ ី ដ ោ យ ប ង ្ ក ើ ត ប ា ន ជ ា ទ ឹ ក ជ ោ រ ទ ឹ ក ន ា ច យ ៉ ា ង ណ ា ម ិ ញ ក ា ឡ ា ក ់ ស ៊ ី ម ី ល គ ី វ េ យ ៍ m i l k y w a y វ ា ក ៏ ខ ំ ទ ប ់ ខ ្ ល ួ ន ព ី ក ម ្ ល ា ំ ង រ ប ស ់ ហ ្ គ ា ឡ ា ក ់ ស ៊ ី ស ា ហ ្ គ ី ត ា រ ៀ ស s a g i t t a r i u s ដ ូ ច គ ្ ន ា អ ៊ ី ច ឹ ង ដ ែ រ 1902 ដ ំ ប ូ ង ឡ ើ យ គ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ញ ្ ជ ូ ន ទ ៅ ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ ន ៅ ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ ជ េ ម ស ៍ ភ េ ច ជ ី ត j a m e s p a g e t ក ្ ន ុ ង ហ ្ គ ្ រ េ ត យ ៉ ា ម ៉ ោ ស ៍ g r e a t y a r m o u t h 1694 ក ុ ម ា រ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ដ ា ក ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ម ណ ្ ឌ ល ថ ែ ទ ា ំ ដ ោ យ ហ េ ត ុ ផ ល ជ ា ច ្ រ ើ ន ដ ូ ច ជ ា ហ េ ត ុ ផ ល ន ៃ ក ា រ ធ ្ វ េ ស ប ្ រ ហ ែ ស ក ា រ រ ំ ល ោ ភ ប ំ ព ា ន ន ិ ង ក ា រ ជ ម ្ រ ិ ត ទ ា រ យ ក ប ្ រ ា ក ់ ជ ា ដ ើ ម 1979 រ ូ ប ិ យ ប ័ ណ ្ ណ ផ ្ ល ូ វ ក ា រ រ ប ស ់ ហ ្ វ ក ឡ ែ ន ស ៍ គ ឺ ផ ោ ន ហ ្ វ ក ឡ ែ ន ស ៍ ដ ែ ល ម ា ន ត ម ្ ល ៃ ស ្ ម ើ ន ឹ ង ម ួ យ ផ ោ ន អ ង ់ គ ្ ល េ ស 1975 ច ំ ន ួ ន ប ្ រ ជ ា ជ ន ស រ ុ ប ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង វ ៉ ា ទ ី ក ង ់ ម ា ន ប ្ រ ហ ែ ល 8 0 0 ន ា ក ់ វ ា គ ឺ ជ ា ប ្ រ ទ េ ស ឯ ក រ ា ជ ្ យ ដ ែ ល ត ូ ច ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ន ៅ ល ើ ព ិ ភ ព ល ោ ក ហ ើ យ ក ៏ ជ ា ប ្ រ ទ េ ស ដ ែ ល ម ា ន ប ្ រ ជ ា ជ ន ត ិ ច ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ផ ង ដ ែ រ 1893 s u n d a r b a n s គ ឺ ជ ា ខ ្ ស ែ ក ្ រ វ ា ត ់ ដ ើ ម ក ោ ង ក ា ង ធ ំ ជ ា ង គ េ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ព ិ ភ ព ល ោ ក ដ ែ ល ល ា ត ស ន ្ ធ ឹ ង ប ្ រ វ ែ ង 8 0 គ ម 5 0 ម ៉ ា យ ល ៍ ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ដ ី គ ោ ក ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស ប ង ់ ក ្ ល ា ដ េ ស ន ិ ង ឥ ណ ្ ឌ ា ព ី ត ំ ប ន ់ ម ា ត ់ ឆ ្ ន េ រ 1664 ក ូ រ ម ្ ស ៅ ស ្ ង ួ ត ទ ា ំ ង ព ី រ ច ូ ល គ ្ ន ា ប ន ្ ទ ា ប ់ ម ក ប ្ រ ើ ដ ៃ ស ើ ម ស ្ អ ា ត ច ្ រ ប ា ច ់ វ ា ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ក ូ ន ប ា ល ់ 1993 ព ្ យ ុ ះ ដ ែ ល គ េ ដ ា ក ់ ឈ ្ ម ោ ះ ទ ី ដ ប ់ ន ៃ ព ្ យ ុ ះ អ ា ត ្ ល ង ់ ទ ិ ក a t l a n t i c h u r r i c a n e ព ្ យ ុ ះ ត ្ រ ូ ព ិ ច ជ ើ រ ី s u b t r o p i c a l s t o r m j e r r y ប ា ន ល េ ច រ ូ ប រ ា ង ឡ ើ ង ន ៅ ម ហ ា ស ម ុ ទ ្ រ អ ា ត ្ ល ង ់ ទ ិ ក ន ៅ ថ ្ ង ៃ ន េ ះ ។ 1690 យ ើ ង យ ល ់ ស ្ រ ប ន ឹ ង ស េ ច ក ្ ដ ី ថ ្ ល ែ ង ក ា រ ណ ៍ រ ប ស ់ u s o c ដ ែ ល ថ ា ច ំ ណ ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ រ ប ស ់ អ ត ្ ត ព ល ិ ក ន ិ ង ក ្ ល ឹ ប រ ប ស ់ យ ើ ង ន ិ ង ក ី ឡ ា រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ អ ា ច ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ប ា ន ផ ្ ត ល ់ ជ ូ ន ក ា ន ់ ត ែ ប ្ រ ស ើ រ ដ ោ យ ក ា រ ឈ ា ន ទ ៅ ម ុ ខ ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ប ្ រ ក ប ដ ោ យ អ ត ្ ថ ន ័ យ ន ៅ ក ្ ន ុ ង អ ង ្ គ ភ ា ព រ ប ស ់ យ ើ ង ជ ា ជ ា ង ក ា រ ម ូ ល ម ត ិ ទ ម ្ ល ា ក ់ ស ជ ី ព ណ ា ម ួ យ ច ោ ល 1934 ជ ា ធ ម ្ ម ត ា អ ្ ន ក ត ែ ង ស ្ ដ ា ប ់ ឮ ស ំ ឡ េ ង រ ប ស ់ ភ ្ ញ ៀ វ ទ េ ស ច រ ន ិ ង អ ា ជ ី ក រ រ ឿ ង រ ៉ ា វ អ ំ ព ី ស ំ ឡ េ ង ន ិ ង ព ន ្ ល ឺ គ ឺ ដ ូ ច ជ ា រ ឿ ង ក ្ ន ុ ង ស ៀ វ ភ ៅ រ ឿ ង ដ ែ រ 1855 ស ត ្ វ ត ោ ដ ែ ល ម ា ន ម ោ ទ ន ភ ា ព ធ ្ វ ើ ស ក ម ្ ម ភ ា ព ដ ូ ច ជ ា ហ ្ វ ូ ង ច ច ក ឬ ស ត ្ វ ឆ ្ ក ែ ដ ែ ល ជ ា ស ត ្ វ ម ា ន ឥ រ ិ យ ា ប ទ ស ្ រ ដ ៀ ង ន ឹ ង ស ត ្ វ ត ោ គ ួ រ ឱ ្ យ ភ ្ ញ ា ក ់ ផ ្ អ ើ ល ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ិ ន ដ ូ ច អ ំ ប ូ រ ឆ ្ ម ា ធ ំ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ទ េ ហ ើ យ ព ួ ក វ ា ក ៏ ម ា ន គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ខ ្ ល ា ំ ង ដ ល ់ ស ត ្ វ ជ ា ច ំ ន ី ព ួ ក វ ា 1746 រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ផ ល ិ ត អ ា ហ ា រ ច េ ញ ព ី ព ្ រ ះ អ ា ទ ិ ត ្ យ ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ធ ្ វ ើ រ ស ្ ម ី ស ំ យ ោ គ រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ក ៏ ផ ្ ត ល ់ ម ្ ល ប ់ ផ ង ដ ែ រ 1747 ក ្ រ ុ ម អ ្ ន ក ប ោ ក ច ំ ប ា ប ់ ក ៏ ប ង ្ ហ ា ញ ន ូ វ ក ា រ គ ោ រ ព ទ ៅ ដ ល ់ ន ា ង l u n a ផ ង ដ ែ រ 1968 ទ ូ ក ក ម ្ ស ា ន ្ ត ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ប ង ្ ហ ា ញ អ ំ ព ី ទ ី ក ្ រ ុ ង ប ៊ ែ ក ឡ ា ំ ង ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស អ ា ល ្ ល ឺ ម ៉ ង ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ខ ិ ត ្ ត ប ័ ណ ្ ណ ផ ្ ស ព ្ វ ផ ្ ស ា យ ដ ូ ច ដ ែ ល អ ្ ន ក ប ា ន ឃ ើ ញ ល ើ ផ ែ ន ទ ី ទ ី ក ្ រ ុ ង ប ៊ ែ រ ឡ ា ំ ង ម ិ ន ម ែ ន ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ដ ែ ល ន ៅ ជ ិ ត ស ម ុ ទ ្ រ ន ោ ះ ទ េ ហ ើ យ ក ា រ ទ ៅ ទ ស ្ ស ន ា ទ ី ក ្ រ ុ ង ន េ ះ ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ប ា ន រ ួ ម ប ញ ្ ច ូ ល ក ្ ន ុ ង ត ម ្ ល ៃ ន ៃ ក ា រ ក ម ្ ស ា ន ្ ត ត ា ម ទ ូ ក ឡ ើ យ 1739 ដ ោ យ ម ា ន ទ ី ត ា ំ ង ន ៅ ល ើ ក ំ ព ូ ល ភ ្ ន ំ ម ួ យ ន ៅ ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ន ៃ ទ ី ក ្ រ ុ ង m e c c a ល ្ អ ា ង ន េ ះ ន ៅ ដ ា ច ់ ឆ ្ ង ា យ ព ី ព ិ ភ ព ល ោ ក យ ៉ ា ង ខ ្ ល ា ំ ង 1822 ព ្ រ ះ ច ៅ ស ៊ ុ ល ត ង ់ ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស ម ៉ ា រ ៉ ុ ក ប ា ន ស ា ង ស ង ់ ឡ ើ ង វ ិ ញ ន ូ វ ទ ី ក ្ រ ុ ង ដ ា រ ៉ ូ អ ៊ ី - ប ា ឌ ី យ ៉ ា d a r u l - b a d y a ហ ើ យ ទ ី ក ្ រ ុ ង ន ោ ះ ប ា ន ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ន ា ម ថ ា ខ ា ស ា ប ្ ល ា ន ់ ក ា c a s a b l a n c a ដ ោ យ អ ្ ន ក ជ ំ ន ួ ញ ជ ន ជ ា ត ិ អ េ ស ្ ប ៉ ា ញ ដ ែ ល ប ា ន ប ង ្ ក ើ ត ទ ី ត ា ំ ង ធ ្ វ ើ ជ ំ ន ួ ញ ន ៅ ទ ី ន ោ ះ 1770 ក ា រ ន េ ះ វ ា ហ ា ក ់ ដ ូ ច ជ ា ស ម ព ិ ត ម ែ ន ព ី ព ្ រ ោ ះ ដ ូ ច ជ ា ម ា ន អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ថ ា ផ ែ ន ដ ី ម ិ ន ក ំ ព ុ ង ត ែ ធ ្ វ ើ ច ល ន ា ន ោ ះ ទ េ ត ្ រ ូ វ ឬ អ ត ់ 1736 រ ៉ ូ ឡ េ ន ដ ូ ម ៉ ិ ន ដ ូ ហ ្ ស ា r o l a n d o m e n d o z a ប ា ន ប ា ញ ់ ក ា ំ ភ ្ ល ើ ង m 1 6 រ ប ស ់ គ ា ត ់ ម ក ល ើ ភ ្ ញ ៀ វ ទ េ ស ច រ 1663 ជ ្ រ ល ង ភ ្ ន ំ ក ូ ឆ ា ម ៉ ូ គ ឺ ជ ា ទ ិ ស ដ ៅ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ា រ ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ល េ ខ ម ួ យ រ ប ស ់ ប ្ រ ទ េ ស ឈ ី ល ី ដ ែ ល គ េ ស ្ គ ា ល ់ ថ ា ជ ា យ ៉ ូ ស ែ ម ី ត េ ន ៃ អ ា ម េ រ ិ ក ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ដ ែ ល ម ា ន ជ ញ ្ ជ ា ំ ង ក ្ រ ា ន ី ត ធ ំ ៗ ន ិ ង ច ោ ត ជ ា ច ្ រ ើ ន ប ្ រ ភ េ ទ 1675 ន ា ម ទ ា ំ ង អ ស ់ រ ួ ម ជ ា ម ួ យ ព ា ក ្ យ s i e ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ត ្ រ ូ វ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ដ ោ យ អ ក ្ ស រ ធ ំ ស ូ ម ្ ប ី ត ែ ស រ ស េ រ ន ៅ ព ា ក ់ ក ណ ្ ត ា ល ប ្ រ យ ោ គ ក ៏ ដ ោ យ 1885 ន ៅ ​ ច ន ្ ល ោ ះ ​ ម ៉ ោ ង 1 0 : 0 0 - 1 1 : 0 0 យ ប ់ m d t អ ្ ន ក ទ ោ ស ​ ន ៅ ទ ី ធ ្ ល ា ​ ខ ា ង ក ្ រ ោ យ ក ៏ ​ ប ា ន ​ ដ ុ ត ​ ភ ្ ល ើ ង ​ ឱ ្ យ ​ ឆ េ ះ ​ ឡ ើ ង ។ 1678 ល ោ ក អ ូ ល ី វ ើ រ ស ា ក ស ៍ o l i v e r s a c k s ដ ែ ល ប ា ន ស រ ស េ រ ក ្ ន ុ ង អ ត ្ ថ ប ទ រ ប ស ់ គ ា ត ់ អ ំ ព ី ស េ ច ក ្ ត ី ថ ្ ល ែ ង ក ា រ រ ប ស ់ ប ្ រ ធ ា ន ា ធ ិ ប ត ី ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ ព ី រ ប ៀ ប ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស ម ិ ន អ ា ច យ ល ់ ព ី ស េ ច ក ្ ត ី ថ ្ ល ែ ង ក ា រ ដ ោ យ ស ា រ ក ា រ ខ ូ ច ខ ួ រ ក ្ ប ា ល គ ឺ ប ែ រ ជ ា អ ា ច វ ា យ ត ម ្ ល ៃ ព ី ភ ា ព ស ្ ម ោ ះ ត ្ រ ង ់ ប ា ន យ ៉ ា ង ល ្ អ ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ ទ ៅ វ ិ ញ 1789 ប េ ក ្ ខ ភ ា ព ស ្ ន ា ដ ៃ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត រ ួ ម ម ា ន រ ូ ប ភ ា ព ល ្ អ ប ំ ផ ុ ត អ ្ ន ក ដ ឹ ក ន ា ំ រ ឿ ង ប ច ្ ច េ ក ទ េ ស ភ ា ព យ ន ្ ត ក ា រ ច ្ ន ៃ ម ៉ ូ ដ ស ម ្ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ ក ា រ ក ា ត ់ ត ភ ា ព យ ន ្ ត ភ ្ ល េ ង ដ ើ ម ក ា រ រ ច ន ា ម ៉ ូ ដ ផ ល ិ ត ក ម ្ ម ក ា រ ក ា ត ់ ត ស ំ ឡ េ ង ក ា រ ប ញ ្ ច ូ ល ស ំ ឡ េ ង ន ិ ង អ ត ្ ថ ប ទ ដ ើ ម 1762 ជ ំ ង ឺ ន េ ះ ម ា ន ផ ្ ទ ុ ក ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ត ្ វ ជ ្ រ ូ ក ប ន ្ ទ ា ប ់ ម ក ច ម ្ ល ង ទ ៅ ម ន ុ ស ្ ស ត ា ម រ យ ៈ ស ត ្ វ ម ូ ស 1839 ច ូ រ គ ិ ត ថ ា ផ ្ ល ូ វ ជ ិ ះ ស ្ គ ី គ ឺ ស ្ រ ដ ៀ ង គ ្ ន ា ន ឹ ង ផ ្ ល ូ វ ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ដ ែ រ 1882 ព ួ ក អ ្ ន ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ ស ង ្ ឃ ឹ ម ថ ា ន ឹ ង យ ល ់ អ ំ ព ី រ ប ៀ ប ដ ែ ល ភ ព ទ ា ំ ង ឡ ា យ ក ក ើ ត ឡ ើ ង ជ ា ព ិ ស េ ស អ ំ ព ី រ ប ៀ ប ដ ែ ល ផ ែ ន ដ ី ប ា ន ក ក ើ ត ឡ ើ ង ច ា ប ់ ត ា ំ ង ព ី ផ ្ ក ា យ ដ ុ ះ ក ន ្ ទ ុ យ ប ា ន ប ុ ក ផ ែ ន ដ ី ក ា ល ព ី យ ូ រ ល ង ់ ណ ា ស ់ ម ក ហ ើ យ 1746 រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ផ ល ិ ត អ ា ហ ា រ ច េ ញ ព ី ព ្ រ ះ អ ា ទ ិ ត ្ យ ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ធ ្ វ ើ រ ស ្ ម ី ស ំ យ ោ គ រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ក ៏ ផ ្ ត ល ់ ម ្ ល ប ់ ផ ង ដ ែ រ 1712 ច ា ប ់ ត ា ំ ង ព ី ឆ ្ ន ា ំ 1 9 6 6 ស ា ន ់ ដ ា ប ៊ ែ ន ស ៍ s u n d a r b a n s គ ឺ ជ ា ជ ម ្ រ ក ស ត ្ វ ព ្ រ ៃ ម ួ យ ហ ើ យ គ េ ប ៉ ា ន ់ ប ្ រ ម ា ណ ថ ា ឥ ឡ ូ វ ន េ ះ ម ា ន ស ត ្ វ ខ ្ ល ា រ ៉ ូ យ ៉ ា ល ់ ប េ ង ហ ្ គ ា ល ់ r o y a l b e n g a l ច ំ ន ួ ន 4 0 0 ក ្ ប ា ល ន ិ ង ស ត ្ វ ក ្ ត ា ន ់ ប ្ រ ម ា ណ 3 0 0 0 0 ក ្ ប ា ល ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ទ ះ ឃ ើ ញ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ត ំ ប ន ់ ន េ ះ 1863 ច ំ ណ ុ ច ស ្ ន ូ ល ន ៃ ក ា រ ធ ្ វ ើ ស ម ា ធ ិ រ ប ស ់ ប ្ រ ជ ា ជ ន ទ ី ប េ គ ឺ ជ ា អ ា ទ ិ ទ េ ព យ ូ ហ ្ គ ា d e i t y y o g a ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ម ើ ល ឃ ើ ញ រ ប ស ់ អ ា ទ ិ ទ េ ព ផ ្ ស េ ង ៗ ទ ៀ ត ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ខ ្ ស ែ ថ ា ម ព ល ប ា ន ស ្ អ ា ត ឡ ើ ង ទ ី ប ្ រ ម ូ ល ផ ្ ដ ុ ំ ន ៃ ថ ា ម ព ល c h a k r a s ប ា ន ដ ា ស ់ ឱ ្ យ ភ ្ ញ ា ក ់ ឡ ើ ង ហ ើ យ ស ម ្ ប ជ ញ ្ ញ ៈ ន ៃ ក ា រ ត ្ រ ា ស ់ ដ ឹ ង ក ៏ ប ា ន ប ង ្ ក ើ ត ឡ ើ ង 1714 ផ ្ ក ា យ រ ណ ប ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ង ្ ហ ោ ះ ទ ៅ ទ ី អ វ ក ា ស ដ ោ យ គ ្ រ ា ប ់ រ ៉ ុ ក ្ ក ែ ត អ ្ ន ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ ប ្ រ ើ ត េ ឡ េ ទ ស ្ ស ន ៍ ក ្ ន ុ ង ទ ី អ វ ក ា ស ព ី ព ្ រ ោ ះ ប រ ិ យ ា ក ា ស រ ប ស ់ ផ ែ ន ដ ី រ ំ ខ ា ន ដ ល ់ ព ន ្ ល ឺ ន ិ ង ក ា រ ម ើ ល ឃ ើ ញ រ ប ស ់ យ ើ ង ខ ្ ល ះ ៗ 1835 ម ិ ន ម ា ន ក ា រ ច េ ញ ផ ្ ស ា យ ព ី ក ា រ ព ្ រ ម ា ន អ ំ ព ី រ ល ក យ ក ្ ស ស ៊ ូ ណ ា ម ិ ទ េ ហ ើ យ យ ោ ង ត ា ម ទ ី ភ ្ ន ា ក ់ ង ា រ ភ ូ គ ព ្ ភ ស ា ស ្ ត ្ រ ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង ហ ្ ស ា ក ា ត ា ក ៏ គ ្ ម ា ន ក ា រ ព ្ រ ម ា ន ព ី រ ល ក យ ក ្ ស ស ៊ ូ ណ ា ម ិ ទ េ ព ្ រ ោ ះ ក ា រ រ ញ ្ ជ ួ យ ដ ី វ ា ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ន ឹ ង ក ម ្ រ ិ ត 6 . 5 រ ៉ ិ ច ទ ័ រ 1700 ន ៅ ក ្ រ ោ ម ស ម ុ ទ ្ រ វ ា ក ា ន ់ ត ែ ស ្ ត ើ ង ហ ើ យ ន ៅ ក ្ រ ោ ម ត ំ ប ន ់ ខ ្ ព ង ់ រ ា ប វ ា ក ា ន ់ ត ែ ក ្ រ ា ស ់ 1664 ក ូ រ ម ្ ស ៅ ស ្ ង ួ ត ទ ា ំ ង ព ី រ ច ូ ល គ ្ ន ា ប ន ្ ទ ា ប ់ ម ក ប ្ រ ើ ដ ៃ ស ើ ម ស ្ អ ា ត ច ្ រ ប ា ច ់ វ ា ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ក ូ ន ប ា ល ់ 1890 ក ែ វ យ ឹ ត ស ម ្ រ ា ប ់ ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ទ ំ ន ើ ប ៗ ប ំ ផ ុ ត គ ឺ ជ ា ឧ ប ក រ ណ ៍ ដ ៏ ធ ំ ស ម ្ ប ើ ម ក ្ ន ុ ង ត ំ ប ន ់ ដ ា ច ់ ព ី គ េ ឯ ង ដ ោ យ ម ា ន ល ក ្ ខ ខ ណ ្ ឌ ប រ ិ យ ា ក ា ស អ ំ ណ ោ យ ផ ល ប ា ន ល ្ អ 1913 ស ំ ឡ េ ង គ ្ រ ហ ឹ ម រ ប ស ់ ស ត ្ វ ខ ្ ល ា គ ឺ ម ិ ន ដ ូ ច ទ ៅ ន ឹ ង ស ំ ឡ េ ង គ ្ រ ហ ឹ ម ព េ ញ ទ ំ ហ ឹ ង រ ប ស ់ ស ត ្ វ ត ោ ន ោ ះ ទ េ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ វ ា ដ ូ ច ទ ៅ ន ឹ ង ស ំ ឡ េ ង ដ ែ ល យ ើ ង អ ា ន ប ្ រ យ ោ គ ដ ែ ល ម ា ន ព ា ក ្ យ ត ្ រ ូ វ ស ្ រ ែ ក អ ញ ្ ច ឹ ង 1914 ក ា រ ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ន ៅ ស ត វ ត ្ ស រ ៍ ទ ី ម ្ ភ ៃ ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ ថ ា ម ា ន ប ្ រ ភ េ ទ ន ៃ ប ម ្ រ ែ ប ម ្ រ ួ ល ត ំ ណ ព ូ ជ ច ំ ន ួ ន ព ី រ គ ឺ ប ែ ប ល ា ក ់ ខ ្ ល ួ ន ន ិ ង ប ែ ប ប ង ្ ហ ា ញ ខ ្ ល ួ ន 1871 ន ៅ ក ្ ន ុ ង អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ក ្ ត ៅ ន ៃ ម ជ ្ ឈ ិ ម ប ូ ព ៌ ា ផ ្ ទ ះ ម ិ ន ស ូ វ ស ំ ខ ា ន ់ ទ េ 1829 អ ្ ន ក ដ ំ ណ ើ រ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ជ ា ប ់ ព ន ្ ធ យ ៉ ា ង ខ ្ ល ា ំ ង ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ ទ េ ស ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ព េ ល ខ ្ ល ះ ក ៏ អ ា ច ស ន ្ ស ំ ប ា ន ប ្ រ ា ក ់ យ ៉ ា ង ច ្ រ ើ ន ដ ែ រ ជ ា ព ិ ស េ ស ល ើ ផ ល ិ ត ផ ល ដ ូ ច ជ ា គ ្ រ ឿ ង ស ្ រ វ ឹ ង ន ិ ង ផ ល ិ ត ផ ល ថ ្ ន ា ំ ជ ក ់ 1703 ក ា ល ព ី ម ្ ស ិ ល ម ិ ញ អ ត ី ត ប ្ រ ធ ា ន ា ធ ិ ប ត ី ប ្ រ ទ េ ស ហ ៃ ទ ី ល ោ ក ម ៉ ា ថ េ ល ី m a r t e l l y ប ា ន ស ្ ប ថ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ្ រ ុ ម ប ្ រ ឹ ក ្ ស ា ប ោ ះ ឆ ្ ន ោ ត ប ណ ្ ត ោ ះ អ ា ស ន ្ ន c e p ថ ្ ម ី ដ ែ ល ម ា ន ស ម ា ជ ិ ក ប ្ រ ា ំ ប ួ ន ន ា ក ់ 1854 យ ា ន យ ន ្ ត ន ោ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ យ ក ច េ ញ ព ី ក ន ្ ល ែ ង គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ន ៅ វ េ ល ា ម ៉ ោ ង ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា 1 2 0 0 g m t ន ៅ ក ្ ន ុ ង ថ ្ ង ៃ ក ើ ត ហ េ ត ុ ន ោ ះ ត ែ ម ្ ត ង 1886 វ ប ្ ប ធ ម ៌ ន ិ ង ក ុ ល ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ប ុ រ ា ណ ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម រ ក ្ ស ា ទ ុ ក ព ួ ក គ េ ដ ើ ម ្ ប ី ឱ ្ យ ម ា ន ភ ា ព ង ា យ ស ្ រ ួ ល ក ្ ន ុ ង ក ា រ ទ ទ ួ ល ប ា ន ទ ឹ ក ដ ោ ះ រ ោ ម ស ា ច ់ ន ិ ង ស ្ ប ែ ក 1805 ឡ ា ន ក ្ រ ុ ង s c o t t u r b 4 0 3 ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ យ ៉ ា ង ទ ៀ ង ទ ា ត ់ ទ ៅ s i n t r a ដ ោ យ ឈ ប ់ ន ៅ ត ្ រ ង ់ c a b o d a r o c a 1900 ត ា ម ក ា រ ព ិ ត វ ា ម ិ ន ង ា យ ស ្ រ ួ ល ទ េ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ស ្ វ ែ ង រ ក ទ ា ល ់ ត ែ ស ោ ះ ទ ោ ះ ប ី ជ ា អ ្ ន ក ណ ា ម ្ ន ា ក ់ ដ ឹ ង ថ ា វ ា ម ា ន ក ៏ ដ ោ យ ន ៅ ព េ ល ទ ៅ ខ ា ង ក ្ ន ុ ង ល ្ អ ា ង វ ា ន ៅ ដ ា ច ់ ព ី គ ្ ន ា ទ ា ំ ង ស ្ រ ុ ង 1953 ក ្ រ ោ យ ម ក ទ ៀ ត គ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ផ ្ ល ា ស ់ ទ ី ទ ៅ ក ា ន ់ ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ អ េ ដ ិ ន ប ្ រ ៊ ូ ក a d d e n b r o o k e ដ ែ ល ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង ខ ែ ម ប ្ រ ី ជ ដ ៍ 1770 ក ា រ ន េ ះ វ ា ហ ា ក ់ ដ ូ ច ជ ា ស ម ព ិ ត ម ែ ន ព ី ព ្ រ ោ ះ ដ ូ ច ជ ា ម ា ន អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ថ ា ផ ែ ន ដ ី ម ិ ន ក ំ ព ុ ង ត ែ ធ ្ វ ើ ច ល ន ា ន ោ ះ ទ េ ត ្ រ ូ វ ឬ អ ត ់ 1804 វ ិ ទ ្ យ ា ស ្ ថ ា ន យ ុ ត ្ ត ិ ធ ម ៌ ន ិ ង ប ្ រ ជ ា ធ ិ ប ត េ យ ្ យ ​ ហ ៃ ទ ី t h e h a i t i a n i n s t i t u t e f o r j u s t i c e a n d d e m o c r a c y ​ ប ា ន យ ោ ង ទ ៅ ល ើ ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា ឯ ក រ ា ជ ្ យ ដ ែ ល ប ង ្ ហ ា ញ ថ ា ក ង វ រ ស េ ន ា ត ូ ច ថ ែ រ ក ្ ស ា ​ ស ន ្ ត ិ ភ ា ​ ព រ ប ស ់ អ ង ្ គ ក ា រ ស ហ ប ្ រ ជ ា ជ ា ត ិ ន េ ប ៉ ា ល ់ t h e n e p a l e s e u n ប ា ន ន ា ំ ជ ំ ង ឺ ន េ ះ ទ ៅ ប ្ រ ទ េ ស ហ ៃ ទ ី ​ ដ ោ យ ម ិ ន ដ ឹ ង ខ ្ ល ួ ន ។ 1811 ប ទ ដ ្ ឋ ា ន 8 0 2 . 1 1 n ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ទ ា ំ ង ន ៅ ល ើ ប ្ រ េ ក ង ់ 2 . 4 g h z ន ិ ង ប ្ រ ក ង ់ 5 . 0 g h z 1712 ច ា ប ់ ត ា ំ ង ព ី ឆ ្ ន ា ំ 1 9 6 6 ស ា ន ់ ដ ា ប ៊ ែ ន ស ៍ s u n d a r b a n s គ ឺ ជ ា ជ ម ្ រ ក ស ត ្ វ ព ្ រ ៃ ម ួ យ ហ ើ យ គ េ ប ៉ ា ន ់ ប ្ រ ម ា ណ ថ ា ឥ ឡ ូ វ ន េ ះ ម ា ន ស ត ្ វ ខ ្ ល ា រ ៉ ូ យ ៉ ា ល ់ ប េ ង ហ ្ គ ា ល ់ r o y a l b e n g a l ច ំ ន ួ ន 4 0 0 ក ្ ប ា ល ន ិ ង ស ត ្ វ ក ្ ត ា ន ់ ប ្ រ ម ា ណ 3 0 0 0 0 ក ្ ប ា ល ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ទ ះ ឃ ើ ញ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ត ំ ប ន ់ ន េ ះ 1916 ក ា រ ន ំ ដ ុ ត រ ប ស ់ អ ា ឡ ឺ ម ៉ ង ់ ជ ា ច ្ រ ើ ន ក ៏ ម ា ន ដ ា ក ់ គ ្ រ ា ប ់ អ ា ល ់ ម ៉ ុ ន ហ េ ស ល ណ ា ត ់ ន ិ ង គ ្ រ ា ប ់ ផ ្ ល ែ ឈ ើ ដ ទ ៃ ទ ៀ ត ន ំ ដ ែ ល ព េ ញ ន ិ យ ម ត ែ ង ត ែ ត ្ រ ូ វ គ ្ ន ា យ ៉ ា ង ព ិ ស េ ស ជ ា ម ួ យ ក ា ហ ្ វ េ ច ា ស ់ ម ួ យ ក ែ វ 1749 វ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ដ ោ យ រ ដ ្ ឋ ប ា រ ា ំ ង វ ី ឈ ី v i c h y f r e n c h ប ្ រ ជ ា ជ ន ទ ា ំ ង ន េ ះ គ ឺ ជ ា ជ ន ជ ា ត ិ ប ា រ ា ំ ង ដ ែ ល ប ា ន ធ ្ វ ើ ស ន ្ ធ ិ ស ញ ្ ញ ា ស ន ្ ត ិ ភ ា ព ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ប ្ រ ទ េ ស អ ា ល ្ ល ឺ ម ៉ ង ់ ន ៅ ឆ ្ ន ា ំ 1 9 4 0 ហ ើ យ ប ា ន ធ ្ វ ើ ក ា រ ជ ា ម ួ យ អ ្ ន ក ឈ ្ ល ា ន ព ា ន ជ ា ជ ា ង ច ្ ប ា ំ ង ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ព ួ ក គ េ 1951 ន ៅ ក ្ ន ុ ង ឆ ្ ន ា ំ 2 0 0 2 ហ ្ គ ូ ម ៉ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ំ ផ ្ ល ា ញ ដ ោ យ ស ា រ ក ម ្ អ ែ ភ ្ ន ំ ភ ្ ល ើ ង ម ក ព ី ភ ្ ន ំ ភ ្ ល ើ ង ន ី រ ី យ ៉ ា ហ ្ ក ង ់ ហ ្ ក ូ ដ ែ ល ប ា ន ក ប ់ ល ើ ផ ្ ល ូ វ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ជ ា ព ិ ស េ ស ន ៅ ក ណ ្ ត ា ល ទ ី ក ្ រ ុ ង 1930 ច ំ ណ ា ប ់ ខ ្ ម ា ំ ង ប ្ រ ា ំ ម ួ យ ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ន ោ ះ ម ា ន ទ ា ំ ង ក ុ ម ា រ ន ិ ង ម ន ុ ស ្ ស ច ា ស ់ ប ា ន ដ ោ ះ ល ែ ង ម ុ ន ព េ ល គ ឺ ក ្ រ ុ ម អ ្ ន ក ថ ត រ ូ ប ជ ន ជ ា ត ិ ហ ្ វ ី ល ី ព ី ន 1897 ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ត ំ ប ន ់ ន េ ះ ជ ា ប ់ ព ្ រ ំ ប ្ រ ទ ល ់ ន ឹ ង s a h e l ហ ើ យ ន ៅ ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ន ិ ង ខ ា ង ល ិ ច ជ ា ប ់ ន ឹ ង ម ហ ា ស ម ុ ទ ្ រ អ ា ត ្ ល ង ់ ទ ិ ក 1935 ទ ោ ះ យ ៉ ា ង ណ ា ក ៏ ដ ោ យ ន ោ ះ ម ិ ន ម ែ ន ជ ា ក ា រ ព ិ ត ន ោ ះ ទ េ ទ ោ ះ ប ី ជ ា ម ា ន ក ា រ ស រ ស េ រ ន ៅ ផ ្ ន ែ ក ខ ា ង ក ្ រ ោ យ ន ៃ ឯ ក ស ា រ ក ៏ ដ ោ យ ក ៏ វ ា ម ិ ន ម ែ ន ជ ា ផ ែ ន ទ ី ក ំ ណ ប ់ ដ ែ រ 1667 ន ិ យ ា យ ជ ា ទ ូ ទ ៅ ឥ រ ិ យ ា ប ថ ព ី រ អ ា ច ប ង ្ ហ ា ញ ឱ ្ យ ឃ ើ ញ ថ ា អ ្ ន ក គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ន ា ំ ម ុ ខ អ ត ី ត ម ិ ត ្ ត ភ ក ្ ត ិ រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ច ុ ង ម ្ ខ ា ង ន ៃ វ ិ ស ា ល គ ម គ ឺ ក ំ ព ុ ង ព ្ យ ា យ ា ម ប ន ្ ស ល ់ ទ ុ ក ប ុ រ ស ម ្ ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ប ុ រ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ឬ ន ា រ ី 1995 រ ន ្ ទ ា ន ិ ម ្ ម ិ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ម ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ក ុ ំ ព ្ យ ូ ទ ័ រ ហ ើ យ វ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ត ម ្ ល ើ ង ឡ ើ ង ស ម ្ រ ា ប ់ ស ួ រ ស ំ ន ួ រ ស ួ រ ផ ្ ត ល ់ គ ន ្ ល ិ ះ ន ិ ង ព ន ្ យ ល ់ អ ំ ព ី ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ន ៃ វ ិ ធ ី ដ ែ ល អ ា ច ជ ា ឧ ប ស គ ្ គ ស ម ្ រ ា ប ់ ស ិ ស ្ ស ក ្ ន ុ ង ក ា រ ដ ោ ះ ស ្ រ ា យ ត ែ ម ្ ន ា ក ់ ឯ ង 1903 ភ ា ព ច ្ ន ៃ ប ្ រ ឌ ិ ត ន ិ ង ភ ា ព ឆ ្ ល ា ត វ ៃ អ ា ច ប ង ្ ហ ា ញ ឡ ើ ង ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ធ ន ធ ា ន ទ ា ំ ង អ ស ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ើ ប ្ រ ក ប ដ ោ យ ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ភ ា ព ន ៅ ក ្ ន ុ ង ផ ្ ន ែ ក ដ ែ ល ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ន ា ន ា រ ប ស ់ ស ្ ថ ា ប ័ ន ម ួ យ 1683 ន ៅ ម ា ន ម ន ុ ស ្ ស ប ្ រ ុ ស ស ្ រ ី ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ រ ស ់ រ ា ន ម ា ន ជ ី វ ិ ត ន ៅ ឡ ើ យ ក ្ ន ុ ង ជ ំ ន ា ន ់ រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ហ ើ យ ក ៏ ម ា ន ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ដ ែ ល ម ា ន ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ទ ី ស ្ រ ឡ ា ញ ់ រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ត ្ រ ូ វ គ េ ស ម ្ ល ា ប ់ ឬ ប ង ្ ខ ំ ឱ ្ យ ធ ្ វ ើ ក ា រ រ ហ ូ ត ដ ល ់ ស ្ ល ា ប ់ ន ៅ ទ ី ន ោ ះ ត ែ ម ្ ត ង ដ ែ ល ព ួ ក គ េ ជ ា ព ួ ក យ ូ ដ ា ន ិ ង ព ួ ក ម ិ ន ម ែ ន យ ូ ដ ា 1910 ប ្ រ ជ ា ជ ន ក ្ រ ុ ង ប ៉ ា រ ី ស ម ា ន ក េ រ ្ ត ិ ៍ ឈ ្ ម ោ ះ ថ ា ជ ា ម ន ុ ស ្ ស អ ា ត ្ ម ័ ន អ ួ ត អ ា ង ន ិ ង ក ្ រ អ ឺ ត ក ្ រ ទ ម 1897 ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ត ំ ប ន ់ ន េ ះ ជ ា ប ់ ព ្ រ ំ ប ្ រ ទ ល ់ ន ឹ ង s a h e l ហ ើ យ ន ៅ ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ន ិ ង ខ ា ង ល ិ ច ជ ា ប ់ ន ឹ ង ម ហ ា ស ម ុ ទ ្ រ អ ា ត ្ ល ង ់ ទ ិ ក 1714 ផ ្ ក ា យ រ ណ ប ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ង ្ ហ ោ ះ ទ ៅ ទ ី អ វ ក ា ស ដ ោ យ គ ្ រ ា ប ់ រ ៉ ុ ក ្ ក ែ ត អ ្ ន ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ ប ្ រ ើ ត េ ឡ េ ទ ស ្ ស ន ៍ ក ្ ន ុ ង ទ ី អ វ ក ា ស ព ី ព ្ រ ោ ះ ប រ ិ យ ា ក ា ស រ ប ស ់ ផ ែ ន ដ ី រ ំ ខ ា ន ដ ល ់ ព ន ្ ល ឺ ន ិ ង ក ា រ ម ើ ល ឃ ើ ញ រ ប ស ់ យ ើ ង ខ ្ ល ះ ៗ 1753 ខ ណ ៈ ព េ ល ដ ែ ល ក ា រ ន េ ះ ជ ា ធ ម ្ ម ត ា គ ឺ ជ ា ក ា រ ដ ែ ល យ ល ់ ខ ុ ស ន ិ ង ម ិ ន ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ វ ិ ធ ី ដ ៏ ល ្ អ ប ំ ផ ុ ត ដ ើ ម ្ ប ី ច ុ ះ ស ម ្ រ ុ ង ន ឹ ង អ ្ ន ក ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង ប ៉ ា រ ី ស គ ឺ ត ្ រ ូ វ ម ា ន ​ អ ា ក ប ្ ប ​ ក ិ រ ិ យ ា ​ ល ្ អ ប ំ ផ ុ ត ដ ោ យ ធ ្ វ ើ ដ ូ ច ជ ា ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ ដ ែ ល ម ា ន b i e n é l e v é គ ឺ ម ា ន ​ ក ា រ ប ្ រ ដ ៅ អ ប ់ រ ំ ​ ប ា ន យ ៉ ា ង ​ ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ ។ វ ា ​ ន ឹ ង ​ ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ក ា រ ​ ទ ៅ ​ ណ ា ម ក ណ ា គ ឺ ​ ម ា ន ​ ភ ា ព ​ ង ា យ ស ្ រ ួ ល ​ គ ួ រ ​ ជ ា ទ ី ក ត ់ ​ ស ម ្ គ ា ល ់ ។ 1761 អ ្ ន ក ថ ត រ ូ ប ក ្ រ ោ យ ម ក យ ក ក ន ្ ល ែ ង រ ប ស ់ ស ្ ត ្ រ ី វ ័ យ ច ំ ណ ា ស ់ ម ្ ន ា ក ់ ខ ណ ៈ ដ ែ ល គ ា ត ់ ទ ៅ ប ន ្ ទ ប ់ ទ ឹ ក m e n d o z a ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ា ញ ់ ស ម ្ ល ា ប ់ 1818 ម ន ុ ស ្ ស អ ា ច ម ិ ន ម ា ន ក ា រ អ ត ់ ធ ្ ម ត ់ ប ែ ប ន េ ះ ទ េ ដ ូ ច ្ ន េ ះ ក ា រ យ ោ គ យ ល ់ អ ធ ្ យ ា ស ្ រ ័ យ គ ្ ន ា គ ឺ ម ា ន ក ា រ ច ា ំ ប ា ច ់ ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ត ្ រ ឡ ប ់ ទ ៅ ផ ្ ទ ះ វ ិ ញ 1787 ក ា រ ស រ ស េ រ ប ្ ល ុ ក វ ែ ប ស ា យ b l o g គ ឺ ជ ា ឧ ប ក រ ណ ៍ ដ ែ ល ជ ម ្ រ ុ ញ ក ិ ច ្ ច ស ហ ក ា រ ន ិ ង ល ើ ក ទ ឹ ក ច ិ ត ្ ត ស ិ ស ្ ស ឱ ្ យ ព ង ្ រ ី ក ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា ឱ ្ យ ប ា ន ល ្ អ ល ើ ស ព ី ថ ្ ង ៃ ស ិ ក ្ ស ា ធ ម ្ ម ត ា 1786 ន ៅ ព េ ល គ េ ប ្ រ ើ ឧ ប ក រ ណ ៍ ក ា ំ រ ស ្ ម ី អ ៊ ិ ច ស ្ ព េ ច ត ្ រ ូ f t i r ទ ៅ ប ្ រ ៀ ប ធ ៀ ប ស ម ា ស ធ ា ត ុ គ ្ រ ី ស ្ ត ា ល ់ ទ ា ំ ង ន េ ះ ន ឹ ង ស ា រ ធ ា ត ុ ដ ែ ល គ េ ប ា ន រ ក ឃ ើ ញ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ឹ ក ន ោ ម ស ត ្ វ ដ ែ ល ស ្ ល ា ប ់ ន ោ ះ ល ទ ្ ធ ផ ល ក ៏ ប ង ្ ហ ា ញ ថ ា វ ា ដ ូ ច គ ្ ន ា ប េ ះ ប ិ ត 1925 ប ើ ទ ោ ះ ប ី ក ិ ច ្ ច ក ា រ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន ធ ្ វ ើ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន គ ឺ ជ ា ទ ្ រ ឹ ស ្ ត ី ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ស រ ស េ រ ឡ ើ ង ដ ើ ម ្ ប ី ជ ំ រ ុ ញ ក ា រ ស ង ្ ក េ ត ដ ែ ល ក ើ ត ច េ ញ ព ី ក ា ឡ ា ក ់ ស ៊ ី ស ា ជ ី ត ា រ ៀ ស s a g i t t a r i u s 1709 រ ប ា យ ក ា រ ណ ៍ ន េ ះ ទ ិ ត ៀ ន យ ៉ ា ង ខ ្ ល ា ំ ង ស ្ ទ ើ រ ត ែ ល ើ គ ្ រ ប ់ ផ ្ ន ែ ក ទ ា ំ ង អ ស ់ ន ៃ គ ោ ល ន យ ោ ប ា យ រ ប ស ់ អ ង ្ គ ន ី ត ិ ប ្ រ ត ិ ប ត ្ ត ិ ច ំ ព ោ ះ អ ៊ ី រ ៉ ា ក ់ ហ ើ យ វ ា ជ ំ រ ុ ញ ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ទ ិ ស ដ ៅ ឱ ្ យ ប ា ន ឆ ា ប ់ រ ហ ័ ស 1846 ស ម ា ម ា ត ្ រ ន ៃ ទ ្ រ ង ់ ទ ្ រ ា យ ន េ ះ ច ែ ក ន ឹ ង ដ ប ់ ព ី រ ដ ើ ម ្ ប ី ទ ទ ួ ល ប ា ន ស ម ា ម ា ត ្ រ ល េ ខ គ ត ់ ដ ែ ល ង ា យ ប ំ ផ ុ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ហ ៅ ថ ា 3 2 1983 ព ា ក ្ យ c i v i l i z a t i o n អ រ ិ យ ធ ម ៌ ច េ ញ ម ក ព ី ភ ា ស ា ឡ ា ត ា ំ ង ព ា ក ្ យ c i v i l i s ស ៊ ី វ ិ ល ម ា ន ថ ា ន ័ យ ថ ា ស ៊ ី វ ិ ល ហ ើ យ ព ា ្ យ c i v i l ស ៊ ី វ ិ ល ទ ា ក ់ ទ ង ន ឹ ង ភ ា ស ា ឡ ា ត ា ំ ង ព ា ក ្ យ c i v i s ព ល រ ដ ្ ឋ ម ា ន ន ័ យ ជ ន ស ៊ ី វ ិ ល ន ិ ង ព ា ក ្ យ c i v i t a s ទ ី ក ្ រ ុ ង ម ា ន ន ័ យ ថ ា ទ ី ក ្ រ ុ ង ឬ រ ដ ្ ឋ ហ ើ យ ក ្ ន ុ ង ន ័ យ ម ួ យ ទ ៀ ត ម ា ន ន ័ យ ថ ា ទ ំ ហ ំ ន ៃ ស ង ្ គ ម ផ ង ដ ែ រ ។ 1799 ប ន ្ ថ ែ ម ល ើ ស ព ី ព ្ រ ឹ ត ្ ត ិ ក ា រ ណ ៍ ក ា ល ព ី ថ ្ ង ៃ ព ុ ធ ទ ៅ ទ ៀ ត ន ា ង ខ ា ភ េ ន ន ិ ដ ូ c a r p a n e d o ប ា ន ច ូ ល រ ួ ម ក ា រ ប ្ រ ក ួ ត ប ្ រ ជ ែ ង ច ំ ន ួ ន ព ី រ ដ ង ក ្ ន ុ ង ព ្ រ ឹ ត ្ ត ិ ក ា រ ណ ៍ ជ ើ ង ឯ ក ។ 1710 ក ា ល ព ី ស ប ្ ដ ា ហ ៍ ម ុ ន m e t i ប ា ន ប ្ រ ក ា ស ថ ា ក ្ រ ុ ម ហ ៊ ុ ន a p p l e ប ា ន ជ ូ ន ដ ំ ណ ឹ ង ដ ល ់ ខ ្ ល ួ ន អ ំ ព ី គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ច ំ ន ួ ន 3 4 ក រ ណ ី ប ន ្ ថ ែ ម ទ ៀ ត អ ំ ព ី ក ា រ ឡ ើ ង ក ំ ដ ៅ ខ ្ ល ា ំ ង ដ ែ ល ក ្ រ ុ ម ហ ៊ ុ ន ហ ៅ ក រ ណ ី ន េ ះ ថ ា ម ិ ន ម ែ ន ជ ា ក រ ណ ី ធ ្ ង ន ់ ធ ្ ង រ 1859 អ ឺ រ ៉ ុ ប ខ ា ង ល ិ ច ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម អ ភ ិ វ ឌ ្ ឍ រ ច ន ា ប ថ រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ឆ ្ ព ោ ះ ទ ៅ ច ុ ង ប ញ ្ ច ប ់ ន ៃ យ ុ គ ស ម ័ យ ក ណ ្ ត ា ល ក ា រ វ ិ វ ឌ ្ ឃ ន ៍ ដ ៏ ធ ំ ប ំ ផ ុ ត ប ា ន ក ើ ត ឡ ើ ង ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ប ្ រ ជ ា ជ ន ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ប ្ រ ើ ឡ េ វ ដ ើ ម ្ ប ី ភ ្ ជ ា ប ់ ស ម ្ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ 1674 ច ំ ព ោ ះ ន ៅ ត ំ ប ន ់ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ក ា រ ដ ា ំ ទ ឹ ក ត ្ រ ឹ ម ត ែ ម ួ យ ន ា ទ ី គ ឺ គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ា ន ់ ហ ើ យ ហ ើ យ ន ៅ ក ន ្ ល ែ ង ខ ្ ល ះ ទ ៀ ត ត ្ រ ូ វ ក ា រ ព េ ល វ េ ល ា ច ្ រ ើ ន ន ា ទ ី 1745 រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ រ ី ក ល ូ ត ល ា ស ់ ល ្ អ ប ំ ផ ុ ត ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល វ ា ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប រ ិ យ ា ក ា ស ប ែ ប ធ ម ្ ម ជ ា ត ិ ម ួ យ ដ ូ ច ្ ន េ ះ ហ ើ យ ត ្ រ ូ វ ទ ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ច ង ់ ប ា ន ក ុ ំ យ ក រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ គ ំ រ ូ ស ូ ម ្ ប ី ត ែ ត ែ ម ួ យ ច េ ញ ឱ ្ យ ស ោ ះ 1841 គ ្ ម ា ន អ ្ វ ី ដ ែ ល អ ា ច ម ើ ល ឃ ើ ញ ក ្ រ ៅ ព ី ផ ្ ទ ៃ ម េ ឃ ស ្ រ ស ់ ស ្ អ ា ត ន ិ ង ស ្ រ ឡ ះ ល ្ អ ន ិ ង ភ ្ ន ំ ន ា ន ា ដ ែ ល ន ៅ ព ័ ទ ្ ធ ជ ុ ំ វ ិ ញ ន ោ ះ ទ េ ព ិ ភ ព ល ោ ក ដ ៏ ត ូ ច ម ួ យ ន េ ះ អ ា ច ម ើ ល ឃ ើ ញ ឬ ស ្ ដ ា ប ់ ឮ ន ៅ ក ្ ន ុ ង រ ូ ង ភ ្ ន ំ ន េ ះ ប ា ន 1993 ព ្ យ ុ ះ ដ ែ ល គ េ ដ ា ក ់ ឈ ្ ម ោ ះ ទ ី ដ ប ់ ន ៃ ព ្ យ ុ ះ អ ា ត ្ ល ង ់ ទ ិ ក a t l a n t i c h u r r i c a n e ព ្ យ ុ ះ ត ្ រ ូ ព ិ ច ជ ើ រ ី s u b t r o p i c a l s t o r m j e r r y ប ា ន ល េ ច រ ូ ប រ ា ង ឡ ើ ង ន ៅ ម ហ ា ស ម ុ ទ ្ រ អ ា ត ្ ល ង ់ ទ ិ ក ន ៅ ថ ្ ង ៃ ន េ ះ ។ 1765 ច ា ប ់ ត ា ំ ង ព ី ក ា រ ប ង ្ ក ើ ត a s u n c i ó n ក ្ ន ុ ង ឆ ្ ន ា ំ ១ ៥ ៣ ៧ ប ្ រ ទ េ ស ប ៉ ា រ ៉ ា ហ ្ គ ា យ ប ា ន គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ​ រ ក ្ ស ា ន ូ វ អ ត ្ ត ស ញ ្ ញ ា ណ ន ិ ង ប ុ គ ្ គ ល ិ ក ល ក ្ ខ ណ ៈ ជ ន ជ ា ត ិ ដ ើ ម ភ ា គ ត ិ ច រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ប ា ន យ ៉ ា ង ច ្ រ ើ ន ។ 1718 ព ុ ំ ម ា ន ន ិ យ ម ន ័ យ ជ ា ស ា ក ល ស ម ្ រ ា ប ់ ផ ល ិ ត ផ ល ដ ែ ល ច ា ត ់ ទ ុ ក ជ ា វ ត ្ ថ ុ ប ូ រ ា ណ ន ោ ះ ទ េ ភ ្ ន ា ក ់ ង ា រ ព ន ្ ធ ដ ា រ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ក ំ ណ ត ់ ទ ំ ន ិ ញ ដ ែ ល ច ា ស ់ ជ ា ង 1 0 0 ឆ ្ ន ា ំ ថ ា ជ ា វ ត ្ ថ ុ ប ូ រ ា ណ 1686 ជ ា ល ទ ្ ធ ផ ល ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ន ៃ ក ា រ ធ ្ វ ើ ក ា រ ជ ា រ ូ ប រ ួ ម គ ្ ន ា រ ប ស ់ អ ង ្ គ ក ា រ ក ្ ន ុ ង ក ា រ យ ក ជ ័ យ ជ ំ ន ះ ល ើ ឧ ប ស គ ្ គ គ ឺ អ ា ច ឆ ្ ព ោ ះ ទ ៅ ក ា រ ច ្ ន ៃ ប ្ រ ឌ ិ ត ថ ្ ម ី ដ ើ ម ្ ប ី ប ម ្ រ ើ ស េ ច ក ្ ត ី ត ្ រ ូ វ ក ា រ រ ប ស ់ អ ត ិ ថ ិ ជ ន 1970 ព ួ ក យ ើ ង ម ិ ន ច ្ ប ា ស ់ ដ ែ រ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ វ ា ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា ម ា ន ព ង ប ែ ក ន ៅ អ ណ ្ ត ា ត ច ំ ន ី រ ប ស ់ វ ា ជ ា ស ត ្ វ អ ណ ្ ត ើ ក ត ្ រ ី ធ ំ ៗ ស ត ្ វ m o s a s a u r s ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ហ ើ យ ព េ ល ខ ្ ល ះ វ ា ស ៊ ី គ ្ ន ា វ ា ផ ង ដ ែ រ 1876 ក ា រ ិ យ ា ល ័ យ គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង គ ្ រ ោ ះ ​ អ ា ស ន ្ ន ភ ា គ ខ ា ង ​ ជ ើ ង ន ៃ ​ រ ដ ្ ឋ ​ ម ៉ ា រ ៀ ណ ា ស m a r i a n a s ​ ប ា ន ន ិ យ ា យ ថ ា ម ិ ន ម ា ន ​ ក ា រ ខ ូ ច ​ ខ ា ត ​ ណ ា ម ួ យ ត ្ រ ូ វ ប ា ន រ ា យ ក ា រ ណ ៍ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ ទ េ ស ន េ ះ ទ េ ។ 1782 ព ី រ ា ជ វ ង ្ ស ម ួ យ ទ ៅ រ ា ជ វ ង ្ ស ម ួ យ គ ឺ ជ ា យ ុ គ ស ម ័ យ ដ ែ ល ព ុ ំ ស ្ ថ ិ ត ស ្ ថ េ រ ដ ោ យ ក ា រ ប ែ ង ច ែ ក ខ េ ត ្ ត ជ ា ច ្ រ ើ ន ស ម ័ យ ដ ែ ល គ េ ស ្ គ ា ល ់ ខ ្ ល ា ំ ង ជ ា ង គ េ គ ឺ ស ម ័ យ ក ា ល អ ា ណ ា ច ក ្ រ ទ ា ំ ង ប ី ដ ែ ល ម ា ន រ យ ៈ ព េ ល 6 0 ឆ ្ ន ា ំ រ វ ា ង រ ា ជ វ ង ្ ស ហ ា ន ន ិ ង រ ា ជ វ ង ្ ស ជ ិ ន 1912 ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ន ៃ ក ោ ះ ត ូ ច ៗ គ ឺ ជ ា ប ្ រ ទ េ ស ឯ ក រ ា ជ ្ យ ឬ ជ ា ប ់ ព ា ក ់ ព ័ ន ្ ធ ជ ា ម ួ យ ប ្ រ ទ េ ស ប ា រ ា ំ ង ហ ើ យ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ស ្ គ ា ល ់ ថ ា ជ ា រ ម ណ ី យ ដ ្ ឋ ា ន ឆ ្ ន េ រ ដ ៏ ប ្ រ ណ ី ត 1849 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ធ ្ ល ា ប ់ ប ា ន ម ើ ល ខ ្ ស ែ ភ ា ព យ ន ្ ត n a t i o n a l t r e a s u r e ក ំ ណ ប ់ ទ ្ រ ព ្ យ ជ ា ត ិ ន ោ ះ អ ្ ន ក ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា គ ិ ត ថ ា ផ ែ ន ទ ី ក ំ ណ ប ់ គ ឺ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ស រ ស េ រ ន ៅ ល ើ ផ ្ ន ែ ក ខ ា ង ក ្ រ ោ យ ន ៃ ក ា រ ប ្ រ ក ា ស ឯ ក រ ា ជ ្ យ 1706 ព ្ រ ះ វ ិ ហ ា រ ប ្ រ ព ៃ ណ ី ជ ា ច ្ រ ើ ន ត ែ ង ត ែ ប ្ រ ា រ ព ្ ធ ប ុ ណ ្ យ អ ៊ ី ស ្ ទ ើ រ វ ី ហ ្ គ ី ល ន ៅ យ ប ់ ថ ្ ង ៃ ស ៅ រ ៍ ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ព េ ល ច ុ ង ស ប ្ ត ា ហ ៍ ន ៃ ប ុ ណ ្ យ អ ៊ ី ស ្ ទ ើ រ ន ៅ វ េ ល ា ព ា ក ់ ក ណ ្ ត ា ល អ ធ ្ រ ា ត ្ រ ដ ោ យ ក ្ រ ុ ម ជ ំ ន ុ ំ ដ ើ ម ្ ប ី អ ប អ រ ក ា រ រ ស ់ ឡ ើ ង វ ិ ញ ន ៃ ព ្ រ ះ គ ្ រ ី ស ្ ទ 1821 ភ ា ព ទ ា ក ់ ទ ង គ ្ ន ា រ វ ា ង រ ោ គ ស ា ស ្ ត ្ រ ខ ួ រ ក ្ ប ា ល ន ិ ង អ ា ក ប ្ ប ក ិ រ ិ យ ា ជ ួ យ ដ ល ់ ក ា រ ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ រ ប ស ់ អ ្ ន ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ 1741 ត ំ ប ន ់ ម ួ យ ភ ា គ ធ ំ ន ៃ ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ម ា ន ច ំ ន ួ ន ប ្ រ ជ ា ជ ន ត ិ ច ត ួ ច ហ ើ យ ក ន ្ ល ែ ង ខ ្ ល ះ ស ្ ទ ើ ត ែ ជ ា វ ា ល រ ហ ោ រ ស ្ ថ ា ន ដ ែ ល ម ិ ន ម ា ន ម ន ុ ស ្ ស រ ស ់ ន ៅ 1918 ត ំ ប ន ់ s u n d a r b a n s ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ក ា ស ជ ា ត ំ ប ន ់ ប េ ត ិ ក ភ ណ ្ ឌ ព ិ ភ ព ល ោ ក រ ប ស ់ អ ង ្ គ ក ា រ យ ូ ណ េ ស ្ ក ូ ផ ្ ន ែ ក ម ួ យ ន ៃ ត ំ ប ន ់ ព ្ រ ៃ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ឹ ក ដ ី ឥ ណ ្ ឌ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ហ ៅ ថ ា ឧ ទ ្ យ ា ន ជ ា ត ិ s u n d a r b a n s 1931 ស េ វ ា ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ្ រ ើ ជ ា ញ ឹ ក ញ ា ប ់ ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ដ ឹ ក ជ ញ ្ ជ ូ ន រ ួ ម ម ា ន ទ ា ំ ង ស ិ ប ្ ប ក ម ្ ម រ ី ក រ ា យ ក ៏ ដ ូ ច ជ ា ប េ ស ក ក ម ្ ម ដ ែ ល ម ា ន ទ ិ ន ្ ន ន ័ យ ន ិ ង ស ំ ឡ េ ង ដ ែ ល ច ា ំ ប ា ច ់ 1975 ច ំ ន ួ ន ប ្ រ ជ ា ជ ន ស រ ុ ប ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង វ ៉ ា ទ ី ក ង ់ ម ា ន ប ្ រ ហ ែ ល 8 0 0 ន ា ក ់ វ ា គ ឺ ជ ា ប ្ រ ទ េ ស ឯ ក រ ា ជ ្ យ ដ ែ ល ត ូ ច ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ន ៅ ល ើ ព ិ ភ ព ល ោ ក ហ ើ យ ក ៏ ជ ា ប ្ រ ទ េ ស ដ ែ ល ម ា ន ប ្ រ ជ ា ជ ន ត ិ ច ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ផ ង ដ ែ រ 1928 ន ៅ ឆ ្ ន ា ំ 1 9 7 6 ស ា ម ស ិ ប ភ ា គ រ យ ន ៃ ម ៉ ា ឈ ូ ភ ី ឈ ូ m a c h u p i c c h u ត ្ រ ូ វ ប ា ន ស ្ ត ា រ ឡ ើ ង វ ិ ញ ហ ើ យ ក ា រ ស ្ ត ា រ ឡ ើ ង វ ិ ញ ន ៅ ត ែ ប ន ្ ត រ ហ ូ ត ម ក ដ ល ់ ស ព ្ វ ថ ្ ង ៃ 1669 ស ្ ន ង ក ា រ ប ៉ ូ ល ិ ស c h a n d r a s h e k h a r s o l a n k i ម ា ន ប ្ រ ស ា ស ន ៍ ថ ា ជ ន ជ ា ប ់ ច ោ ទ គ ឺ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ព ា ក ់ ម ៉ ា ស ់ ប ិ ទ ម ុ ខ ន ៅ ព េ ល ឡ ើ ង ត ុ ល ា ក ា រ 1742 ក ោ ះ ហ ុ ង ក ុ ង ផ ្ ត ល ់ ឈ ្ ម ោ ះ ន េ ះ ឱ ្ យ ទ ឹ ក ដ ី ហ ុ ង ក ុ ង ត ែ ម ្ ដ ង ន ិ ង ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ដ ែ ល ភ ្ ញ ៀ វ ទ េ ស ច រ ជ ា ច ្ រ ើ ន ច ា ត ់ ទ ុ ក ថ ា ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ស ំ ខ ា ន ់ 1675 ន ា ម ទ ា ំ ង អ ស ់ រ ួ ម ជ ា ម ួ យ ព ា ក ្ យ s i e ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ត ្ រ ូ វ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ដ ោ យ អ ក ្ ស រ ធ ំ ស ូ ម ្ ប ី ត ែ ស រ ស េ រ ន ៅ ព ា ក ់ ក ណ ្ ត ា ល ប ្ រ យ ោ គ ក ៏ ដ ោ យ 1754 វ ា អ ា ច ន ឹ ង ម ា ន ផ ្ ន ែ ក ខ ្ ព ង ់ រ ា ប ន ៃ ព ្ រ ះ ច ន ្ ទ ម ា រ ៀ m a r i a ប ន ្ ថ ែ ម ទ ៀ ត ន ៅ ជ ិ ត ក ន ្ ល ែ ង ន ោ ះ ព ី ព ្ រ ោ ះ ស ្ រ ទ ា ប ់ ខ ា ង ល ើ គ ឺ វ ា ម ា ន ស ភ ា ព រ ា ង ស ្ ត ើ ង ជ ា ង ធ ម ្ ម ត ា វ ា ង ា យ ន ឹ ង ធ ្ វ ើ ឲ ្ យ ក ំ អ ែ ល ភ ្ ន ំ ភ ្ ល ើ ង ឡ ើ ង ម ក ដ ល ់ ផ ្ ទ ៃ ខ ា ង ល ើ 1843 ស ា ស ្ ត ្ រ ា ច ា រ ្ យ អ ្ ន ក ស ្ រ ី ផ ា ម េ ឡ ា ហ ្ វ ៊ ើ ហ ្ គ ឺ ស ុ ន p a m e l a f e r g u s o n ន ៃ ស ា ក ល វ ិ ទ ្ យ ា ល ័ យ ដ ុ ន ឌ ី d u n d e e ក ត ់ ស ំ គ ា ល ់ ថ ា អ ្ ន ក ស ា រ ព ័ ត ៌ ម ា ន ហ ា ក ់ ដ ូ ច ជ ា ក ំ ព ុ ង ដ ើ រ ផ ្ ល ូ វ គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ប ្ រ ស ិ ន ប ើ ផ ្ ស ព ្ វ ផ ្ ស ា យ រ ូ ប ថ ត រ ប ស ់ ជ ន ស ង ្ ស ័ យ 1894 ស ម ្ ល រ ក ា រ ី គ ឺ ជ ា ម ុ ខ ម ្ ហ ូ ប ម ួ យ ប ្ រ ភ េ ទ ដ ែ ល ផ ្ ស ំ ឡ ើ ង ព ី រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ក ្ ល ិ ន ន ិ ង គ ្ រ ឿ ង ទ េ ស រ ួ ម ជ ា ម ួ យ ស ា ច ់ ឬ ប ន ្ ល ែ 1939 ដ ូ ច គ ្ ន ា ផ ង ដ ែ រ ប ន ្ ទ ា ប ់ ព ី ម ុ ខ ដ ំ ណ ែ ង ក ្ ន ុ ង ប ដ ិ វ ត ្ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ើ ក ច ំ ហ ស ម ្ រ ា ប ់ ប េ ក ្ ខ ជ ន ដ ែ ល ជ ា ប ុ រ ស ទ ា ំ ង អ ស ់ ដ ែ ល អ ន ុ ញ ្ ញ ា ត ឱ ្ យ អ ្ ន ក ដ ែ ល ម ា ន ន ូ វ ម ហ ិ ច ្ ឆ ត ា ន ិ ង ភ ា ព ជ ោ គ ជ ័ យ ទ ទ ួ ល ប ា ន ជ ោ គ ជ ័ យ 1725 a s u s e e e p c ជ ា ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ដ ែ ល ប ា ន ដ ា ក ់ ឲ ្ យ ប ្ រ ើ ប ្ រ ា ស ់ ន ៅ ទ ូ ទ ា ំ ង ព ិ ភ ព ល ោ ក ដ ើ ម ្ ប ី ក ា រ ស ន ្ ស ំ ស ំ ច ៃ ល ើ ក ា រ ច ំ ណ ា យ ន ិ ង ក ត ្ ត ា ម ុ ខ ង ា រ រ ប ស ់ វ ា ប ា ន ក ្ ល ា យ ជ ា ប ្ រ ធ ា ន ប ទ ក ្ ដ ៅ ៗ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ន ្ ន ិ ស ី ទ ព ័ ត ៌ ម ា ន វ ិ ទ ្ យ ា ប ្ រ ច ា ំ ខ ែ ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង ត ៃ ប ិ ឆ ្ ន ា ំ 2 0 0 7 1759 ល ោ ក ប ណ ្ ឌ ិ ត m a l a r b a l a s u b r a m a n i a n អ ា យ ុ 2 9 ឆ ្ ន ា ំ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ រ ក ឃ ើ ញ ន ៅ ក ្ ន ុ ង b l u e a s h រ ដ ្ ឋ អ ូ ហ ៃ អ ូ ជ ា យ ក ្ រ ុ ង ប ្ រ ហ ែ ល 1 5 ម ៉ ា យ ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ន ៃ c i n c i n n a t i ដ ោ យ ដ េ ក ន ៅ ល ើ ដ ី ក ្ ប ែ រ ផ ្ ល ូ វ ម ួ យ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ំ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ អ ា វ យ ឺ ត ន ិ ង ខ ោ ខ ្ ល ី ក ្ ន ុ ង ស ភ ា ព រ ា ង ក ា រ យ ប ្ រ ើ ប ្ រ ា ស ់ ថ ្ ន ា ំ យ ៉ ា ង ខ ្ ល ា ំ ខ ្ ល ា 1916 ក ា រ ន ំ ដ ុ ត រ ប ស ់ អ ា ឡ ឺ ម ៉ ង ់ ជ ា ច ្ រ ើ ន ក ៏ ម ា ន ដ ា ក ់ គ ្ រ ា ប ់ អ ា ល ់ ម ៉ ុ ន ហ េ ស ល ណ ា ត ់ ន ិ ង គ ្ រ ា ប ់ ផ ្ ល ែ ឈ ើ ដ ទ ៃ ទ ៀ ត ន ំ ដ ែ ល ព េ ញ ន ិ យ ម ត ែ ង ត ែ ត ្ រ ូ វ គ ្ ន ា យ ៉ ា ង ព ិ ស េ ស ជ ា ម ួ យ ក ា ហ ្ វ េ ច ា ស ់ ម ួ យ ក ែ វ 1813 ភ ា ស ា ផ ្ ល ូ វ ក ា រ រ ប ស ់ ប ា ស េ ឡ ូ ណ ា គ ឺ ក ា ត ា ឡ ា ន ន ិ ង អ េ ស ្ ប ៉ ា ញ ប ្ រ ហ ែ ល ព ា ក ់ ក ណ ្ ត ា ល ន ៃ ប ្ រ ជ ា ជ ន ច ូ ល ច ិ ត ្ ត ន ិ យ ា យ ភ ា ស ា ក ា ត ា ឡ ា ន ខ ណ ៈ ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស ភ ា គ ច ្ រ ើ ន អ ា ច យ ល ់ ព ី វ ា ហ ើ យ ស ឹ ង ត ែ គ ្ រ ប ់ គ ្ ន ា ច េ ះ ភ ា ស ា អ េ ស ្ ប ៉ ា ញ 1835 ម ិ ន ម ា ន ក ា រ ច េ ញ ផ ្ ស ា យ ព ី ក ា រ ព ្ រ ម ា ន អ ំ ព ី រ ល ក យ ក ្ ស ស ៊ ូ ណ ា ម ិ ទ េ ហ ើ យ យ ោ ង ត ា ម ទ ី ភ ្ ន ា ក ់ ង ា រ ភ ូ គ ព ្ ភ ស ា ស ្ ត ្ រ ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង ហ ្ ស ា ក ា ត ា ក ៏ គ ្ ម ា ន ក ា រ ព ្ រ ម ា ន ព ី រ ល ក យ ក ្ ស ស ៊ ូ ណ ា ម ិ ទ េ ព ្ រ ោ ះ ក ា រ រ ញ ្ ជ ួ យ ដ ី វ ា ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ន ឹ ង ក ម ្ រ ិ ត 6 . 5 រ ៉ ិ ច ទ ័ រ 1862 n e x t g e n គ ឺ ជ ា ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ម ួ យ ដ ែ ល f a a អ ះ អ ា ង ថ ា ន ឹ ង អ ា ច ឲ ្ យ យ ន ្ ត ហ ោ ះ ហ ោ ះ ហ ើ រ ប ា ន ន ៅ រ យ ៈ ច ម ្ ង ា យ ជ ិ ត ន ិ ង ស ន ្ ស ំ ស ំ ច ៃ ប ្ រ េ ង ជ ា ច ្ រ ើ ន ល ា ន ហ ្ គ ា ឡ ុ ង ក ្ ន ុ ង ម ួ យ ឆ ្ ន ា ំ ៗ ន ិ ង ប ន ្ ថ យ ក ា រ ប ញ ្ ច េ ញ ឧ ស ្ ម ័ ន ក ា ប ូ ន 1670 ល ក ្ ខ ណ ៈ ក ម ្ ដ ៅ រ ប ស ់ វ ា ម ិ ន ស ្ ថ ិ ត ស ្ ថ េ រ ដ ូ ច រ ូ ង ភ ្ ន ំ ធ ំ ៗ ន ៅ ល ើ ផ ែ ន ដ ី ដ ែ ល ត ែ ង ត ែ រ ក ្ ស ា ស ី ត ុ ណ ្ ហ ភ ា ព ថ េ រ ន ោ ះ ទ េ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ វ ា ស ៊ ី គ ្ ន ា ន ឹ ង រ ណ ្ ដ ៅ ជ ្ រ ៅ ៗ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ដ ី ន េ ះ ប ើ ត ា ម ក ា រ ល ើ ក ឡ ើ ង រ ប ស ់ g l e n c u s h i n g ម ក ព ី ក ្ រ ុ ម ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ធ រ ណ ី វ ិ ទ ្ យ ា ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក u s g s ន ៃ ស ា ក ល វ ិ ទ ្ យ ា ល ័ យ n o r t h e r n a r i z o n a ម ា ន ទ ី ត ា ំ ង ន ៅ f l a g s t a f f រ ដ ្ ឋ a r i z o n a 1776 ព េ ញ ម ួ យ យ ប ់ ច ន ្ ល ោ ះ ព ី 1 5 0 ទ ៅ 2 0 0 ច ្ ប ា ប ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ង ្ ក ើ ត ឡ ើ ង ដ ែ ល ឥ ឡ ូ វ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ស ្ គ ា ល ់ ថ ា ជ ា ប ័ ណ ្ ណ ផ ្ ស ា យ ព ា ណ ិ ជ ្ ជ ក ម ្ ម ដ ុ ន ឡ ា ប d u n l a p 1808 ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ព េ ល ព ី រ ឆ ្ ន ា ំ ន ៃ ក ា រ ប ញ ្ ច ប ់ ស ង ្ គ ្ រ ា ម ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ម ិ ត ្ ត ព ី ម ុ ន ប ា ន ក ្ ល ា យ ជ ា ស ត ្ រ ូ វ ក ្ ន ុ ង ព េ ល ប ច ្ ច ុ ប ្ ប ន ្ ន ន េ ះ ហ ើ យ ស ង ្ គ ្ រ ា ម ត ្ រ ជ ា ក ់ ក ៏ ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ដ ើ ម 1936 ភ ៀ រ ី p e r r y ប ា ន ប ញ ្ ជ ា ក ់ ថ ា គ ា ត ់ ន ឹ ង ត ្ រ ល ប ់ ទ ៅ រ ដ ្ ឋ ត ិ ច ស ា ស ់ វ ិ ញ ដ ើ ម ្ ប ី វ ា យ ត ម ្ ល ៃ ល ទ ្ ធ ផ ល ន ៃ ក ា រ ប ្ រ ជ ុ ំ ន ៅ រ ា ត ្ រ ី ន េ ះ ថ ា ត ើ ម ា ន ផ ្ ល ូ វ ឆ ្ ព ោ ះ ទ ៅ ម ុ ខ ស ម ្ រ ា ប ់ ខ ្ ល ួ ន ខ ្ ញ ុ ំ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ប ្ រ ណ ា ំ ង ន េ ះ ដ ែ រ ឬ ទ េ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ក ្ រ ោ យ ម ក ប ា ន ន ិ យ ា យ ថ ា គ ា ត ់ ន ឹ ង ន ៅ ត ែ ប ន ្ ត ប ្ រ ណ ា ំ ង ន ិ ង ប ្ រ ក ួ ត ប ្ រ ជ ែ ង ន ៅ ស ា ល ា ប ឋ ម ស ិ ក ្ ស ា ខ ា រ ៉ ូ ល ី ណ ា ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ន ៅ ថ ្ ង ៃ ទ ី 2 1 ខ ែ ម ក រ ា 1676 ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ឧ ទ ្ យ ា ន ជ ា ត ិ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ម ា ន ក ា រ អ ភ ិ រ ក ្ ស ជ ា ប ្ រ ច ា ំ ន ិ ង ម ា ន ក ា រ គ ិ ត ថ ្ ល ៃ ច ូ ល ម ើ ល ឧ ទ ្ យ ា ន ន េ ះ ផ ង 1775 ក ា រ ប ្ រ ើ ន ៃ ក ា រ ថ ត វ ី ឌ ី អ ូ ប ា ន ន ា ំ ម ក ន ូ វ ក ា រ រ ក ឃ ើ ញ ស ំ ខ ា ន ់ ៗ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ប ក ស ្ រ ា យ ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៃ ក ា រ ប ង ្ ហ ា ញ ន ិ ង ប ្ រ ែ ប ្ រ ួ ល ទ ឹ ក ម ុ ខ m i c r o - e x p r e s s i o n s ន ិ ង ច ល ន ា ម ុ ខ ដ ែ ល អ ា ច ម ា ន រ យ ៈ ព េ ល ព ី រ ប ី ម ី ល ី វ ិ ន ា ទ ី m i l l i s e c o n d s ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ 1696 អ ្ ន ក ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ន ៅ ស ា ក ល វ ិ ទ ្ យ ា ល ័ យ ន ោ ះ ប ា ន ល ើ ក ឡ ើ ង ថ ា ស ម ា ស ធ ា ត ុ ទ ា ំ ង ព ី រ គ ឺ ម ា ន ប ្ រ ត ិ ក ម ្ ម ន ឹ ង គ ្ ន ា ដ ើ ម ្ ប ី ប ង ្ ក ើ ត ជ ា គ ្ រ ី ស ្ ត ា ល ់ ដ ែ ល អ ា ច ប ង ្ ខ ា ំ ង ដ ល ់ ម ុ ខ ង ា រ រ ប ស ់ ត ម ្ រ ង ន ោ ម ប ា ន 1989 គ ា ត ់ ក ៏ ប ា ន ច ូ ល រ ួ ម ក ្ ន ុ ង ក ា រ រ ច ន ា ន ិ ង ឆ ្ ល ា ក ់ ក ្ រ ដ ា ស ប ្ រ ា ក ់ ស ម ្ រ ា ប ់ ប ្ រ ទ េ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ផ ង ដ ែ រ ឧ ទ ា ហ រ ណ ៍ ថ ្ ម ី ៗ ន ៃ គ ំ រ ូ ក ា រ ង ា រ រ ប ស ់ គ ា ត ់ រ ួ ម ម ា ន ទ ា ំ ង រ ូ ប គ ំ ន ូ ន ា យ ក រ ដ ្ ឋ ម ន ្ រ ្ ត ី ន ៅ ផ ្ ន ែ ក ខ ា ង ម ុ ខ ក ្ រ ដ ា ស ប ្ រ ា ក ់ 5 ដ ុ ល ្ ល ា រ ន ិ ង 1 0 0 ដ ុ ល ្ ល ា រ ថ ្ ម ី រ ប ស ់ ក ា ណ ា ដ ា 1789 ប េ ក ្ ខ ភ ា ព ស ្ ន ា ដ ៃ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត រ ួ ម ម ា ន រ ូ ប ភ ា ព ល ្ អ ប ំ ផ ុ ត អ ្ ន ក ដ ឹ ក ន ា ំ រ ឿ ង ប ច ្ ច េ ក ទ េ ស ភ ា ព យ ន ្ ត ក ា រ ច ្ ន ៃ ម ៉ ូ ដ ស ម ្ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ ក ា រ ក ា ត ់ ត ភ ា ព យ ន ្ ត ភ ្ ល េ ង ដ ើ ម ក ា រ រ ច ន ា ម ៉ ូ ដ ផ ល ិ ត ក ម ្ ម ក ា រ ក ា ត ់ ត ស ំ ឡ េ ង ក ា រ ប ញ ្ ច ូ ល ស ំ ឡ េ ង ន ិ ង អ ត ្ ថ ប ទ ដ ើ ម 1850 ន េ ះ ន ឹ ង អ ា ច ឱ ្ យ វ ា ប ក ច ូ ល គ ្ ន ា ប ា ន ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង 8 0 2 . 1 1 a 8 0 2 . 1 1 b ន ិ ង 8 0 2 . 1 1 g ល ្ គ ឹ ក ណ ា ប ា ត ស ្ ថ ា ន ី យ ៍ ម ា ន វ ិ ទ ្ យ ុ ភ ្ ល ោ ះ 1912 ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ន ៃ ក ោ ះ ត ូ ច ៗ គ ឺ ជ ា ប ្ រ ទ េ ស ឯ ក រ ា ជ ្ យ ឬ ជ ា ប ់ ព ា ក ់ ព ័ ន ្ ធ ជ ា ម ួ យ ប ្ រ ទ េ ស ប ា រ ា ំ ង ហ ើ យ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ស ្ គ ា ល ់ ថ ា ជ ា រ ម ណ ី យ ដ ្ ឋ ា ន ឆ ្ ន េ រ ដ ៏ ប ្ រ ណ ី ត 1747 ក ្ រ ុ ម អ ្ ន ក ប ោ ក ច ំ ប ា ប ់ ក ៏ ប ង ្ ហ ា ញ ន ូ វ ក ា រ គ ោ រ ព ទ ៅ ដ ល ់ ន ា ង l u n a ផ ង ដ ែ រ 1772 ដ ូ ច ន េ ះ ស ញ ្ ញ ា ច ំ ណ ា ំ ទ ំ ន ង ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ដ ា ក ់ ប ន ្ ថ ែ ម ដ ោ យ គ ្ រ ា ន ់ ត ែ ជ ា ស ្ ល ា ក ស ញ ្ ញ ា ត ែ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ 1857 ល ោ ក ប ា ន ប ន ្ ត ប ន ្ ថ ែ ម ថ ា ប ើ ទ ោ ះ ជ ា យ ៉ ា ង ណ ា ក ៏ ដ ោ យ គ េ ម ិ ន គ ួ រ ស ្ ន ើ ស ុ ំ ឱ ្ យ ច ិ ន ប ំ ព េ ញ ក ា ត ព ្ វ ក ិ ច ្ ច ល ើ ស ព ី ដ ែ ន ក ំ ណ ត ់ ន ៃ ដ ំ ណ ា ក ់ ក ា ល អ ភ ិ វ ឌ ្ ឍ ទ ំ ន ួ ល ខ ុ ស ត ្ រ ូ វ ន ិ ង ស ម ត ្ ថ ភ ា ព រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ឡ ើ យ 1922 ព ិ ត ណ ា ស ់ ម ា ន ក ា រ ព ន ្ យ ល ់ ព ី ទ ្ រ ឹ ស ្ ដ ី ន ៃ គ ្ រ ី ស ្ ទ ស ា ស ន ា ស ម ្ រ ា ប ់ ទ ំ ន ៀ ម ទ ំ ល ា ប ់ ន េ ះ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ វ ា អ ា ច ជ ា ព ិ ធ ី ស ា ស ន ា ន ិ ទ ា ឃ រ ដ ូ វ ន ិ ង ព ិ ធ ី ប ង ្ ក ក ំ ណ ើ ត ម ុ ន គ ្ រ ិ ស ្ ត ស ា ស ន ា 1909 ក ្ រ ុ ម ន ិ ម ្ ម ិ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន អ ន ុ វ ត ្ ត ត ា ម ស ្ ត ង ់ ដ ា រ ន ៃ ឧ ត ្ ត ម ភ ា ព ដ ូ ច ជ ា ក ្ រ ុ ម ស ម ញ ្ ញ ដ ែ រ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ា ន ភ ា ព ខ ុ ស គ ្ ន ា ប ន ្ ត ិ ច ប ន ្ ត ួ ច 1661 ល ោ ក ម ិ ន ប ា ន ធ ្ វ ើ ក ា រ ក ំ ណ ត ់ ត ួ ល េ ខ អ ំ ព ី ក ា រ ក ា ត ់ ប ន ្ ថ យ ន េ ះ ទ េ ដ ោ យ ល ោ ក ន ិ យ ា យ ថ ា ក ា រ ក ា ត ់ ប ន ្ ថ យ ន េ ះ ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ធ ្ វ ើ ឡ ើ ង ដ ោ យ ផ ្ អ ែ ក ទ ៅ ល ើ ល ទ ្ ធ ផ ល ន ៃ ស េ ដ ្ ឋ ក ិ ច ្ ច ច ិ ន 1695 អ ា ហ ា រ ព េ ល ល ្ ង ា ច ប ែ ប ស ា ម ញ ្ ញ ដ ៏ ម ា ន ប ្ រ ជ ា ប ្ រ ិ យ ភ ា ព ម ួ យ ជ ា ព ិ ស េ ស ន ៅ រ ដ ូ វ ក ្ ត ៅ គ ឺ ម ុ ខ ម ្ ហ ូ ប ​ ឈ ្ ម ោ ះ ថ ា ប ៉ ា អ ា ម អ ូ ល ី p a a m b o l i ៖ ន ំ ប ៉ ័ ង ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ប ្ រ េ ង អ ូ ល ី វ ប ៉ េ ង ប ៉ ោ ះ ន ិ ង គ ្ រ ឿ ង ផ ្ ស ំ ​ ដ ែ ល ម ា ន ដ ទ ៃ ទ ៀ ត ដ ូ ច ជ ា ឈ ី ស ត ្ រ ី ធ ូ ណ ា ជ ា ដ ើ ម ។ 1913 ស ំ ឡ េ ង គ ្ រ ហ ឹ ម រ ប ស ់ ស ត ្ វ ខ ្ ល ា គ ឺ ម ិ ន ដ ូ ច ទ ៅ ន ឹ ង ស ំ ឡ េ ង គ ្ រ ហ ឹ ម ព េ ញ ទ ំ ហ ឹ ង រ ប ស ់ ស ត ្ វ ត ោ ន ោ ះ ទ េ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ វ ា ដ ូ ច ទ ៅ ន ឹ ង ស ំ ឡ េ ង ដ ែ ល យ ើ ង អ ា ន ប ្ រ យ ោ គ ដ ែ ល ម ា ន ព ា ក ្ យ ត ្ រ ូ វ ស ្ រ ែ ក អ ញ ្ ច ឹ ង 1827 ស ំ ប ក រ ប ស ់ វ ា ម ា ន ក ម ្ រ ា ស ់ ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា 7 0 គ ី ឡ ូ ម ៉ ែ ត ្ រ ន ៅ ផ ្ ន ែ ក ជ ិ ត ន ិ ង 1 0 0 គ ី ឡ ូ ម ៉ ែ ត ្ រ ន ៅ ផ ្ ន ែ ក ឆ ្ ង ា យ 1832 ក ី ឡ ា ព េ ញ ន ិ យ ម រ ួ ម ម ា ន ប ា ល ់ ទ ា ត ់ ប ា ល ់ ប ោ ះ ប ា ល ់ ទ ះ ប ា ល ់ ទ ះ ល ើ ទ ឹ ក ក ី ឡ ា ប ្ រ ក ួ ត ដ ា វ ក ី ឡ ា ប ា ល ់ ឱ ប ជ ិ ះ ក ង ់ វ ា យ ក ូ ន ប ា ល ់ ល ើ ទ ឹ ក ក ក វ ា យ ក ូ ន គ ោ ល ល ើ ទ ឹ ក ក ក ន ិ ង ប ្ រ ណ ា ំ ង រ ថ យ ន ្ ត f 1 1831 ឧ ទ ្ យ ា ន ជ ា ត ិ ផ ្ ល ី ត វ ៉ ា ស ល េ ខ ស ៍ p l i t v i c e l a k e s គ ្ រ ប ដ ណ ្ ដ ប ់ ដ ោ យ ព ្ រ ៃ យ ៉ ា ង ក ្ រ ា ស ់ ជ ា ព ិ ស េ ស គ ឺ ព ព ួ ក ដ ើ ម ឈ ើ ខ ្ ព ស ់ ៗ ម ា ន ស ំ ប ក ហ ្ ម ត ់ ល ្ អ ន ិ ង ល ា យ ឡ ំ ដ ោ យ ព ព ួ ក ព ្ រ ៃ ឈ ើ ន ៅ ត ំ ប ន ់ ភ ្ ន ំ ខ ្ ព ស ់ ន ិ ង ត ំ ប ន ់ ម ៉ េ ឌ ី ទ ែ រ ៉ ា ណ េ 1963 ក ា រ អ ៊ ុ ត ស ម ្ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ ស ើ ម អ ា ច ជ ួ យ ឲ ្ យ វ ា ស ្ ង ួ ត ប ា ន ស ណ ្ ឋ ា គ ា រ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ម ា ន ប ន ្ ទ ះ ដ ែ ក ស ម ្ រ ា ប ់ អ ៊ ុ ត ន ិ ង ប ន ្ ទ ះ ក ្ ត ា រ អ ៊ ុ ត ស ម ្ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ ស ម ្ រ ា ប ់ ជ ួ ល ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ព ុ ំ ម ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ន ្ ទ ប ់ រ ប ស ់ អ ្ ន ក 1739 ដ ោ យ ម ា ន ទ ី ត ា ំ ង ន ៅ ល ើ ក ំ ព ូ ល ភ ្ ន ំ ម ួ យ ន ៅ ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ន ៃ ទ ី ក ្ រ ុ ង m e c c a ល ្ អ ា ង ន េ ះ ន ៅ ដ ា ច ់ ឆ ្ ង ា យ ព ី ព ិ ភ ព ល ោ ក យ ៉ ា ង ខ ្ ល ា ំ ង 1744 ល េ ខ r o s s b y ក ា ន ់ ត ែ ត ូ ច ផ ្ ក ា យ ន េ ះ ក ា ន ់ ត ែ ស ក ម ្ ម ត ិ ច ដ ោ យ គ ោ រ ព ត ា ម ភ ា ព ប ញ ្ ច ្ រ ា ស ន ៃ ម ៉ ា ញ ៉ េ ទ ិ ក ។ 1920 ជ ា ធ ម ្ ម ត ា ព ួ ក គ េ ម ា ន អ ា ហ ា រ ព ិ ស េ ស ភ េ ស ជ ្ ជ ៈ ន ិ ង ក ា រ ផ ្ ត ល ់ ជ ូ ន ក ា រ ក ម ្ ស ា ន ្ ត ដ ើ ម ្ ប ី ធ ្ វ ើ ឲ ្ យ ភ ្ ញ ៀ វ ម ា ន អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ស ្ រ ស ់ ស ្ រ ា យ ន ិ ង ព េ ញ ច ិ ត ្ ត ន ៅ ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ន ោ ះ 1696 អ ្ ន ក ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ន ៅ ស ា ក ល វ ិ ទ ្ យ ា ល ័ យ ន ោ ះ ប ា ន ល ើ ក ឡ ើ ង ថ ា ស ម ា ស ធ ា ត ុ ទ ា ំ ង ព ី រ គ ឺ ម ា ន ប ្ រ ត ិ ក ម ្ ម ន ឹ ង គ ្ ន ា ដ ើ ម ្ ប ី ប ង ្ ក ើ ត ជ ា គ ្ រ ី ស ្ ត ា ល ់ ដ ែ ល អ ា ច ប ង ្ ខ ា ំ ង ដ ល ់ ម ុ ខ ង ា រ រ ប ស ់ ត ម ្ រ ង ន ោ ម ប ា ន 1977 ម ួ យ ក ្ រ ុ ម គ ្ រ ួ ស ា រ ស ត ្ វ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ង ្ ក ើ ត ឡ ើ ង ដ ោ យ ម ា ន ស ម ា ជ ិ ក ស ត ្ វ ឈ ្ ម ោ ល ព េ ញ វ ័ យ ដ ែ ល ម ា ន ទ ំ ន ា ក ់ ទ ំ ន ង ន ឹ ង គ ្ ន ា ព ី ម ួ យ ទ ៅ ប ី ក ្ ប ា ល រ ួ ម ជ ា ម ួ យ ស ត ្ វ ញ ី ន ិ ង ក ូ ន ត ូ ច រ ប ស ់ វ ា ច ំ ន ួ ន ស ា ម ស ិ ប ក ្ ប ា ល 1819 ប ្ រ ទ េ ស ច ិ ន ប ុ រ ា ណ ម ា ន វ ិ ធ ី ខ ុ ស ប ្ ល ែ ក ព ី គ េ ម ួ យ ដ ើ ម ្ ប ី ក ំ ណ ត ់ ច ំ ណ ា ំ ព ី រ យ ៈ ព េ ល ខ ុ ស ៗ គ ្ ន ា ដ ំ ណ ា ក ់ ក ា ល ន ី ម ួ យ ៗ រ ប ស ់ ច ិ ន ឬ គ ្ រ ួ ស ា រ ន ី ម ួ យ ៗ ដ ែ ល ក ា ន ់ អ ំ ណ ា ច គ ឺ ជ ា រ ា ជ វ ង ្ ស ខ ុ ស ៗ គ ្ ន ា 2006 វ ត ្ ថ ុ ធ ា ត ុ ដ ូ ច ជ ា ក ា ល ់ ស ្ យ ូ ម ន ិ ង ប ៉ ូ ត ា ស ្ យ ូ ម ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ច ា ត ់ ច ូ ល ជ ា ល ោ ហ ធ ា ត ុ ជ ា ក ា រ ព ិ ត ណ ា ស ់ ដ ែ ល ប ្ រ ា ក ់ ន ិ ង ម ា ស ក ៏ ជ ា ល ោ ហ ធ ា ត ុ ដ ែ រ 1988 ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ទ ស វ ត ្ ស ឆ ្ ន ា ំ 1 9 2 0 ឥ រ ិ យ ា ប ថ ដ ែ ល ន ា ំ ម ក ន ូ វ ជ ័ យ ជ ំ ន េ ះ ន ៃ ព ល រ ដ ្ ឋ ជ ា ច ្ រ ើ ន ប ំ ផ ុ ត ន ិ ង ប ្ រ ទ េ ស ន ា ន ា គ ឺ ថ ា ស ន ្ ត ិ ន ិ យ ម ន ិ ង ន ៅ ដ ា ច ់ ដ ោ យ ឡ ែ ក ព ី គ េ 1845 ព ួ ក គ េ ប ា ន ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ដ ោ យ ជ ិ ះ រ ទ េ ះ ត ្ រ ឡ ប ់ ទ ៅ ប ៉ ា រ ី ស ក ា ត ់ ហ ្ វ ូ ង ម ន ុ ស ្ ស ដ ែ ល ស ្ រ ែ ក ន ិ ង គ ំ រ ា ម ក ំ ហ ែ ង ប ្ រ ឆ ា ំ ង ន ឹ ង ព ្ រ ះ ម ហ ា ក ្ ស ត ្ រ ន ិ ង ព ្ រ ះ ម ហ ា ក ្ ស ត ្ រ ិ យ ា ន ី 1707 វ ា ជ ា ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ទ ា ក ់ ទ ា ញ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ទ ា ក ់ ទ ា ញ ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ហ ើ យ វ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ច ា ត ់ ទ ុ ក ជ ា ន ិ ម ិ ត ្ ត រ ូ ប ន ៃ ឧ ទ ្ យ ា ន ជ ា ត ិ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ខ ា ង ត ្ ប ូ ង s a n p a r k s 1834 ហ ើ យ ប ែ រ ទ ៅ ទ ស ្ ស ន ា ន ៅ ផ ្ ន ែ ក ខ ា ង ជ ើ ង ន ឹ ង ទ ៅ ដ ល ់ អ ា ស ន ៈ ន ៃ ល ោ ក យ ា យ ហ ្ វ ា ទ ី ម ៉ ា o u r l a d y o f f a t i m a យ ៉ ា ង ធ ំ ដ ែ ល ជ ា ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ស ក ្ ក ា រ ៈ ម ួ យ រ ប ស ់ ន ា ង ម ៉ ា រ ី ដ ៏ ល ្ ប ី ល ្ ប ា ញ ន ៅ ទ ូ ទ ា ំ ង ព ិ ភ ព ល ោ ក 1984 ក ា រ ដ ែ ល ម ា ន រ ថ យ ន ្ ត ជ ា ទ ្ រ ង ់ ទ ្ រ ា យ ធ ំ ក ៏ វ ា ន ា ំ ឱ ្ យ ម ា ន ឧ ប ្ ប ត ្ ត ិ ហ េ ត ុ ឬ គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ច ្ រ ើ ន ជ ា ង ម ុ ន ន ៅ ល ើ ដ ង ផ ្ ល ូ វ ដ ែ រ ដ ែ ល ន ា ំ ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ ប ង ្ ក ើ ត ប ច ្ ច េ ក ទ េ ស ថ ែ ទ ា ំ ដ ៏ ថ ្ ម ី ម ួ យ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ា រ ជ ួ ស ជ ុ ល ដ ង ខ ្ ល ួ ន រ ថ យ ន ្ ត ដ ែ ល ខ ូ ច ខ ា ត 1697 គ ា ត ់ ម ិ ន ប ា ន អ ា ច ប ្ រ ើ ថ ្ ន ា ំ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ក ា រ ស ម ្ រ ា ប ់ ប ំ ប ា ត ់ ក ា រ ឈ ឺ ច ា ប ់ រ ប ស ់ គ ា ត ់ ប ា ន ដ ោ យ ស ា រ ថ ្ ន ា ំ ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ហ ា ម ឃ ា ត ់ ម ិ ន ឱ ្ យ ប ្ រ ើ ព េ ល ច ូ ល រ ួ ម ក ្ ន ុ ង ព ្ រ ឹ ត ្ ត ិ ក ា រ ណ ៍ ក ី ឡ ា ន េ ះ ឡ ើ យ 1932 ក ្ រ ោ យ ប ង ្ ហ ា ញ ខ ្ ល ួ ន ប ា ន ប ្ រ ា ំ ន ា ទ ី ខ ្ យ ល ់ ក ៏ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម វ ិ ល គ ួ ច ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ហ ើ យ ប ្ រ ហ ែ ល ម ួ យ ន ា ទ ី ក ្ រ ោ យ ម ក ល ្ ប ឿ ន ខ ្ យ ល ់ ឡ ើ ង ដ ល ់ 7 0 គ ី ឡ ូ ម ៉ ែ ត ្ រ ក ្ ន ុ ង ម ួ យ ម ៉ ោ ង ប ន ្ ទ ា ប ់ ម ក ទ ៀ ត ក ៏ ម ា ន ភ ្ ល ៀ ង ធ ្ ល ា ក ់ ខ ្ ល ា ំ ង ៗ ហ ើ យ គ ្ រ ា ប ់ ភ ្ ល ៀ ង ធ ំ ៗ ធ ្ ល ា ក ់ ច ំ ដ ូ ច គ េ ច ា ក ់ ស ្ ប ែ ក ន ឹ ង ម ្ ជ ុ ល ប ន ្ ទ ា ប ់ ម ក ក ៏ ម ា ន ព ្ រ ឹ ល ធ ្ ល ា ក ់ ព ី ល ើ ម េ ឃ ហ ើ យ ម ន ុ ស ្ ស ក ៏ ភ ័ យ ស ្ ល ន ់ ស ្ ល ោ ស ្ រ ែ ក រ ត ់ ជ ា ន ់ ក គ ្ ន ា 1750 ក ា រ រ ក ឃ ើ ញ ថ ្ ម ី ន េ ះ ក ៏ ផ ្ ត ល ់ ជ ា ក ា រ យ ល ់ ដ ឹ ង ដ ៏ ទ ូ ល ំ ទ ូ ល ា យ អ ំ ព ី ក ា រ វ ិ វ ឌ ្ ឍ ន ៍ ស ្ ល ា ប រ ប ស ់ ប ក ្ ស ី ផ ង ដ ែ រ 2007 អ ង ្ គ ភ ា ព ទ ា ហ ា ន វ ិ ស ្ វ ក ម ្ ម ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក t h e u . s . c o r p s o f e n g i n e e r s ប ៉ ា ន ់ ស ្ ម ា ន ថ ា ទ ឹ ក ភ ្ ល ៀ ង ធ ្ ល ា ក ់ ក ម ្ ព ស ់ 6 អ ៊ ី ញ អ ា ច ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ប ា ក ់ ទ ំ ន ប ់ ដ ែ ល រ ង ក ា រ ខ ូ ច ខ ា ត ក ា ល ព ី ម ុ ន 1716 គ េ ហ ទ ំ ព ័ រ ព ័ ត ៌ ម ា ន ក ម ្ ស ា ន ្ ត t m z ប ា ន ឱ ្ យ ដ ឹ ង ថ ា អ ្ ន ក ថ ត រ ូ ប ម ្ ន ា ក ់ ប ា ន ឈ ប ់ យ ា ន យ ន ្ ត រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ន ៅ ផ ្ ល ូ វ ម ហ ា វ ិ ថ ី s e p u l v e d a ស េ ភ ុ ល វ េ ដ ា ម ្ ខ ា ង ទ ៀ ត ហ ើ យ ម ុ ន ព េ ល ឆ ្ ល ង ផ ្ ល ូ វ គ េ ប ា ន ព ្ យ ា យ ា ម ថ ត រ ូ ប ច ំ ណ ត រ ប ស ់ ប ៉ ូ ល ី ល ហ ើ យ ក ៏ ប ន ្ ត ដ ំ ណ ើ រ ទ ៅ ទ ៀ ត ដ ែ ល ជ ំ រ ុ ញ ឱ ្ យ ប ៉ ូ ល ី ស ល ្ ប ា ត ផ ្ ល ូ វ ហ ា យ វ េ ន ៃ រ ដ ្ ឋ ក ា ល ី ហ ្ វ ័ រ ញ ៉ ា ធ ្ វ ើ ក ា រ ប ញ ្ ឈ ប ់ ច រ ា ច រ ណ ៍ ដ ើ ម ្ ប ី ប ញ ្ ជ ា ឱ ្ យ គ ា ត ់ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ទ ៅ វ ិ ញ ដ ល ់ ទ ៅ ព ី រ ដ ង ឯ ណ ោ ះ 1768 ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ន ៃ អ គ ា រ ន ៅ ល ើ គ ែ ម ដ ៏ ស ្ ម ុ គ ស ្ ម ា ញ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ស ា ង ស ង ់ ឡ ើ ង វ ិ ញ ដ ើ ម ្ ប ី ផ ្ ត ល ់ ឱ ្ យ អ ្ ន ក ទ េ ស ច រ ន ូ វ គ ំ ន ិ ត ក ា ន ់ ត ែ ប ្ រ ស ើ រ ឡ ើ ង អ ំ ព ី រ ប ៀ ប ដ ែ ល អ គ ា រ ន េ ះ វ ា ប ា ន ផ ុ ស ខ ្ ល ួ ន ច េ ញ ម ក ដ ំ ប ូ ង 1884 ជ ា ព ិ ស េ ស គ េ ប ា ន អ ះ អ ា ង ថ ា ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ អ ា ច ក ំ ណ ត ់ ថ ា ត ើ ប ុ គ ្ គ ល ម ្ ន ា ក ់ ន ិ យ ា យ ក ុ ហ ក ឬ អ ត ់ ន ោ ះ ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ប ក ស ្ រ ា យ ព ា ក ្ យ ស ម ្ ដ ី ខ ្ ល ី ៗ ឲ ្ យ ប ា ន ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ 1935 ទ ោ ះ យ ៉ ា ង ណ ា ក ៏ ដ ោ យ ន ោ ះ ម ិ ន ម ែ ន ជ ា ក ា រ ព ិ ត ន ោ ះ ទ េ ទ ោ ះ ប ី ជ ា ម ា ន ក ា រ ស រ ស េ រ ន ៅ ផ ្ ន ែ ក ខ ា ង ក ្ រ ោ យ ន ៃ ឯ ក ស ា រ ក ៏ ដ ោ យ ក ៏ វ ា ម ិ ន ម ែ ន ជ ា ផ ែ ន ទ ី ក ំ ណ ប ់ ដ ែ រ 1981 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក គ ្ រ ា ន ់ ត ែ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ក ំ ស ា ន ្ ត ត ា ម ន ា វ ា ន ោ ះ អ ្ ន ក ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ក ា រ ទ ិ ដ ្ ឋ ា ក ា រ ដ ា ច ់ ដ ោ យ ឡ ែ ក ន ោ ះ ទ េ គ ិ ត ត ្ រ ឹ ម ឆ ្ ន ា ំ 2 0 0 9 1919 ទ ី ក ្ រ ុ ង ន េ ះ ក ៏ ជ ា ម ូ ល ដ ្ ឋ ា ន ដ ើ ម ្ ប ី ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ភ ្ ល ើ ង n y i r a g o n g o រ ួ ម ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ក ា រ ត ា ម m o u n t a i n g o r i l l a ដ ែ ល ម ា ន ត ម ្ ល ៃ ថ ោ ក ប ំ ផ ុ ត ន ៅ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ។ 1885 ន ៅ ​ ច ន ្ ល ោ ះ ​ ម ៉ ោ ង 1 0 : 0 0 - 1 1 : 0 0 យ ប ់ m d t អ ្ ន ក ទ ោ ស ​ ន ៅ ទ ី ធ ្ ល ា ​ ខ ា ង ក ្ រ ោ យ ក ៏ ​ ប ា ន ​ ដ ុ ត ​ ភ ្ ល ើ ង ​ ឱ ្ យ ​ ឆ េ ះ ​ ឡ ើ ង ។ 1760 ស ត ្ វ ក ្ រ ព ើ ម ៉ ូ ស ា ស ៊ ័ រ រ ើ ស m o s a s a u r u s គ ឺ ជ ា ស ត ្ វ ប ្ រ ហ ា រ ដ ៏ ខ ្ ល ា ំ ង ន ៃ ព េ ល ន ោ ះ ដ ូ ច ្ ន េ ះ ហ ើ យ គ ឺ វ ា ម ិ ន ខ ្ ល ា ច អ ្ វ ី ទ ា ំ ង អ ស ់ ល ើ ក ល ែ ង ត ែ ព ួ ក ស ត ្ វ ក ្ រ ព ើ ម ៉ ូ ស ា ស ៊ ័ រ រ ើ ស ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត 1944 ព េ ល ខ ្ ល ះ ឆ ្ ន េ រ ស ម ុ ទ ្ រ ទ ា ំ ង អ ស ់ ន េ ះ ម ា ន គ ្ រ ួ ស ា រ ទ ៅ ល េ ង ច ្ រ ើ ន ក ក ក ុ ញ ដ ោ យ ម ា ន ហ ា ង ជ ា ច ្ រ ើ ន ត ម ្ រ ៀ ប ជ ួ រ គ ្ ន ា ន ៅ ក ្ ប ែ រ ម ា ត ់ ឆ ្ ន េ រ ក ា រ ហ ែ ល ទ ឹ ក គ ឺ ម ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព ល ្ អ 1858 ល ោ ក d a n i e l l e l a n g t a g n e ដ ែ ល ជ ា អ ្ ន ក ជ ំ ន ា ញ ខ ា ង ជ ំ ង ឺ រ ប ស ់ អ ង ្ គ ក ា រ ស ហ ប ្ រ ជ ា ជ ា ត ិ ប ា ន ថ ្ ល ែ ង ថ ា ក ា រ ផ ្ ទ ុ ះ ឡ ើ ង គ ឺ ទ ំ ន ង ជ ា ប ង ្ ក ឡ ើ ង ដ ោ យ ក ង ថ ែ រ ក ្ ស ា ស ន ្ ត ិ ភ ា ព 1907 ភ ្ ល ា ម ៗ ប ន ្ ទ ា ប ់ ព ី ក ា រ ផ ្ ទ ុ ះ ស ង ្ រ ្ គ ា ម ច ក ្ រ ភ ព អ ង ់ គ ្ ល េ ស ប ា ន ផ ្ ត ួ ច ផ ្ ត ើ ម ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ រ ា ំ ង ខ ្ ទ ប ់ ក ង ទ ័ ព ជ ើ ង ទ ឹ ក អ ា ល ្ ល ឺ ម ៉ ង ់ 1742 ក ោ ះ ហ ុ ង ក ុ ង ផ ្ ត ល ់ ឈ ្ ម ោ ះ ន េ ះ ឱ ្ យ ទ ឹ ក ដ ី ហ ុ ង ក ុ ង ត ែ ម ្ ដ ង ន ិ ង ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ដ ែ ល ភ ្ ញ ៀ វ ទ េ ស ច រ ជ ា ច ្ រ ើ ន ច ា ត ់ ទ ុ ក ថ ា ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ស ំ ខ ា ន ់ 2005 ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ា ន ច ំ ណ ុ ច ជ ា ច ្ រ ើ ន អ ំ ព ី ស ត ្ វ ប ក ្ ស ា ប ក ្ ស ី ដ ែ ល ម ើ ល ទ ៅ ហ ា ក ់ ដ ូ ច ជ ា ន ៅ ត ែ ម ា ន រ ា ង ដ ូ ច ស ត ្ វ ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ 1836 ម ន ុ ស ្ ស ម ា ន ច ំ ណ េ ះ ដ ឹ ង អ ំ ព ី ស ា រ ធ ា ត ុ គ ី ម ី ម ូ ល ដ ្ ឋ ា ន ដ ូ ច ជ ា ម ា ស ប ្ រ ា ក ់ ទ ង ់ ដ ែ ង ត ា ម ក ា ល វ េ ល ា រ ប ស ់ វ ា ដ ោ យ ធ ា ត ុ គ ី ម ី ទ ា ំ ង អ ស ់ ន េ ះ អ ា ច ស ្ វ ែ ង រ ក ប ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ធ ម ្ ម ជ ា ត ិ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ម ្ រ ង ់ ដ ើ ម ន ិ ង ម ា ន ភ ា ព ង ា យ ស ្ រ ួ ល ក ្ ន ុ ង ជ ី ក យ ក ដ ោ យ ប ្ រ ើ ឧ ប ក រ ណ ៍ ប ូ រ ា ណ 1761 អ ្ ន ក ថ ត រ ូ ប ក ្ រ ោ យ ម ក យ ក ក ន ្ ល ែ ង រ ប ស ់ ស ្ ត ្ រ ី វ ័ យ ច ំ ណ ា ស ់ ម ្ ន ា ក ់ ខ ណ ៈ ដ ែ ល គ ា ត ់ ទ ៅ ប ន ្ ទ ប ់ ទ ឹ ក m e n d o z a ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ា ញ ់ ស ម ្ ល ា ប ់ 1765 ច ា ប ់ ត ា ំ ង ព ី ក ា រ ប ង ្ ក ើ ត a s u n c i ó n ក ្ ន ុ ង ឆ ្ ន ា ំ ១ ៥ ៣ ៧ ប ្ រ ទ េ ស ប ៉ ា រ ៉ ា ហ ្ គ ា យ ប ា ន គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ​ រ ក ្ ស ា ន ូ វ អ ត ្ ត ស ញ ្ ញ ា ណ ន ិ ង ប ុ គ ្ គ ល ិ ក ល ក ្ ខ ណ ៈ ជ ន ជ ា ត ិ ដ ើ ម ភ ា គ ត ិ ច រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ប ា ន យ ៉ ា ង ច ្ រ ើ ន ។ 1670 ល ក ្ ខ ណ ៈ ក ម ្ ដ ៅ រ ប ស ់ វ ា ម ិ ន ស ្ ថ ិ ត ស ្ ថ េ រ ដ ូ ច រ ូ ង ភ ្ ន ំ ធ ំ ៗ ន ៅ ល ើ ផ ែ ន ដ ី ដ ែ ល ត ែ ង ត ែ រ ក ្ ស ា ស ី ត ុ ណ ្ ហ ភ ា ព ថ េ រ ន ោ ះ ទ េ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ វ ា ស ៊ ី គ ្ ន ា ន ឹ ង រ ណ ្ ដ ៅ ជ ្ រ ៅ ៗ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ដ ី ន េ ះ ប ើ ត ា ម ក ា រ ល ើ ក ឡ ើ ង រ ប ស ់ g l e n c u s h i n g ម ក ព ី ក ្ រ ុ ម ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ធ រ ណ ី វ ិ ទ ្ យ ា ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក u s g s ន ៃ ស ា ក ល វ ិ ទ ្ យ ា ល ័ យ n o r t h e r n a r i z o n a ម ា ន ទ ី ត ា ំ ង ន ៅ f l a g s t a f f រ ដ ្ ឋ a r i z o n a 1772 ដ ូ ច ន េ ះ ស ញ ្ ញ ា ច ំ ណ ា ំ ទ ំ ន ង ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ដ ា ក ់ ប ន ្ ថ ែ ម ដ ោ យ គ ្ រ ា ន ់ ត ែ ជ ា ស ្ ល ា ក ស ញ ្ ញ ា ត ែ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ 1709 រ ប ា យ ក ា រ ណ ៍ ន េ ះ ទ ិ ត ៀ ន យ ៉ ា ង ខ ្ ល ា ំ ង ស ្ ទ ើ រ ត ែ ល ើ គ ្ រ ប ់ ផ ្ ន ែ ក ទ ា ំ ង អ ស ់ ន ៃ គ ោ ល ន យ ោ ប ា យ រ ប ស ់ អ ង ្ គ ន ី ត ិ ប ្ រ ត ិ ប ត ្ ត ិ ច ំ ព ោ ះ អ ៊ ី រ ៉ ា ក ់ ហ ើ យ វ ា ជ ំ រ ុ ញ ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ទ ិ ស ដ ៅ ឱ ្ យ ប ា ន ឆ ា ប ់ រ ហ ័ ស 1793 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ ស ិ ន អ ្ ន ក ម ិ ន ទ ា ន ់ ស ៊ ា ំ ន ឹ ង ក ា រ ប ើ ក ប រ ន ៅ ល ើ ផ ្ ល ូ វ ទ ី ជ ន ប ទ ទ េ ស ូ ម អ ្ ន ក ផ ្ ដ ោ ត អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ម ើ ល ផ ្ ល ូ វ ជ ា ន ិ ច ្ ច ខ ្ ល ា ច ក ្ រ ែ ង ម ា ន ផ ្ ល ូ វ ច ោ ត ផ ្ ល ូ វ ត ូ ច ច ង ្ អ ៀ ត ន ិ ង ផ ្ ល ូ វ ក ោ ង ជ ា ច ំ ប ង ជ ា ដ ើ ម 1744 ល េ ខ r o s s b y ក ា ន ់ ត ែ ត ូ ច ផ ្ ក ា យ ន េ ះ ក ា ន ់ ត ែ ស ក ម ្ ម ត ិ ច ដ ោ យ គ ោ រ ព ត ា ម ភ ា ព ប ញ ្ ច ្ រ ា ស ន ៃ ម ៉ ា ញ ៉ េ ទ ិ ក ។ 1987 ក ា រ ប ុ ក ឬ ធ ្ ល ា ក ់ ន េ ះ ក ើ ត ឡ ើ ង ន ៅ ទ ី ខ ្ ព ស ់ ន ៃ ត ំ ប ន ់ ភ ្ ន ំ ហ ើ យ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ជ ឿ ថ ា វ ា ជ ា ល ទ ្ ធ ផ ល ន ៃ ក ា រ ប ា ញ ់ ទ ម ្ ល ា ក ់ រ ប ស ់ ស ត ្ រ ូ វ 1951 ន ៅ ក ្ ន ុ ង ឆ ្ ន ា ំ 2 0 0 2 ហ ្ គ ូ ម ៉ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ំ ផ ្ ល ា ញ ដ ោ យ ស ា រ ក ម ្ អ ែ ភ ្ ន ំ ភ ្ ល ើ ង ម ក ព ី ភ ្ ន ំ ភ ្ ល ើ ង ន ី រ ី យ ៉ ា ហ ្ ក ង ់ ហ ្ ក ូ ដ ែ ល ប ា ន ក ប ់ ល ើ ផ ្ ល ូ វ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ជ ា ព ិ ស េ ស ន ៅ ក ណ ្ ត ា ល ទ ី ក ្ រ ុ ង 1831 ឧ ទ ្ យ ា ន ជ ា ត ិ ផ ្ ល ី ត វ ៉ ា ស ល េ ខ ស ៍ p l i t v i c e l a k e s គ ្ រ ប ដ ណ ្ ដ ប ់ ដ ោ យ ព ្ រ ៃ យ ៉ ា ង ក ្ រ ា ស ់ ជ ា ព ិ ស េ ស គ ឺ ព ព ួ ក ដ ើ ម ឈ ើ ខ ្ ព ស ់ ៗ ម ា ន ស ំ ប ក ហ ្ ម ត ់ ល ្ អ ន ិ ង ល ា យ ឡ ំ ដ ោ យ ព ព ួ ក ព ្ រ ៃ ឈ ើ ន ៅ ត ំ ប ន ់ ភ ្ ន ំ ខ ្ ព ស ់ ន ិ ង ត ំ ប ន ់ ម ៉ េ ឌ ី ទ ែ រ ៉ ា ណ េ 1855 ស ត ្ វ ត ោ ដ ែ ល ម ា ន ម ោ ទ ន ភ ា ព ធ ្ វ ើ ស ក ម ្ ម ភ ា ព ដ ូ ច ជ ា ហ ្ វ ូ ង ច ច ក ឬ ស ត ្ វ ឆ ្ ក ែ ដ ែ ល ជ ា ស ត ្ វ ម ា ន ឥ រ ិ យ ា ប ទ ស ្ រ ដ ៀ ង ន ឹ ង ស ត ្ វ ត ោ គ ួ រ ឱ ្ យ ភ ្ ញ ា ក ់ ផ ្ អ ើ ល ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ិ ន ដ ូ ច អ ំ ប ូ រ ឆ ្ ម ា ធ ំ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ទ េ ហ ើ យ ព ួ ក វ ា ក ៏ ម ា ន គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ខ ្ ល ា ំ ង ដ ល ់ ស ត ្ វ ជ ា ច ំ ន ី ព ួ ក វ ា 1780 ដ ោ យ ហ ា ត ់ ប ្ រ ា ណ យ ៉ ូ ហ ្ ក ា គ ុ ណ ដ ា ល ី ន ី k u n d a l i n i ថ ា ម ព ល គ ុ ណ ដ ា ល ី ន ី k u n d a l i n n i ថ ា ម ព ល ន ៃ ក ា រ ត ្ រ ា ស ់ ដ ឹ ង ត ្ រ ូ វ ប ា ន ដ ា ស ់ ឡ ើ ង ត ា ម រ យ ៈ ក ា យ វ ិ ក ា រ ល ំ ហ ា ត ់ ប ្ រ ា ណ យ ៉ ូ ហ ្ គ ា ល ំ ហ ា ត ់ ប ្ រ ា ណ ដ ក ដ ង ្ ហ ើ ម ក ា រ ស ូ ត ្ រ ប ា ល ី ន ិ ង ក ា រ ស ្ រ ម ើ ល ស ្ រ ម ៉ ៃ ម ើ ល 1965 ស ្ ទ ើ រ ត ែ ទ ា ំ ង អ ស ់ ន ៃ ឆ ្ ន េ រ ស ម ុ ទ ្ រ ន េ ះ ជ ា ឆ ្ ន េ រ ខ ្ ស ា ច ់ ដ ែ ល អ ា ច ហ ែ ល ទ ឹ ក ល េ ង ប ា ន ដ ោ យ ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព ហ ើ យ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ម ា ន ម ្ ល ប ់ ច េ ញ ព ី ដ ើ ម ភ ុ ហ ូ ទ ុ ក ា វ ៉ ា p o h u t u k a w a 1757 ម ា ន ត ែ ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ប ណ ្ ត ុ ំ ក ោ ស ិ ក ា ត ែ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ ដ ែ ល អ ា ច ច ម ្ ល ង ដ ល ់ ក ុ ម ា រ ប ា ន ខ ណ ៈ ព េ ល ដ ែ ល ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ន ៅ ផ ្ ន ែ ក ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត អ ា ច ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ ស ្ ល ា ប ់ ក ោ ស ិ ក ា ឬ ក ើ ត ម ហ ា រ ី ក 1837 ក ា រ រ ិ ះ គ ន ់ ប ែ ប ស េ រ ី ល ើ ក ា រ ប ្ រ ឹ ង ប ្ រ ែ ង ក ស ា ង ឡ ើ ង វ ិ ញ ប ា ន ផ ្ ត ោ ត ទ ៅ ល ើ ក ា រ ផ ្ ត ល ់ ក ិ ច ្ ច ស ន ្ យ ា ក ស ា ង ឡ ើ ង វ ិ ញ ទ ៅ ដ ល ់ អ ្ ន ក ដ ែ ល ដ ឹ ង ក ិ ច ្ ច ក ា រ ផ ្ ទ ៃ ក ្ ន ុ ង ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង វ ៉ ា ស ៊ ី ន ត ោ ន 1985 វ ា ជ ា ប ់ ទ ា ក ់ ទ ង គ ្ ន ា ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ជ ា ធ ម ្ ម ត ា ម ិ ន ព ា ក ់ ព ័ ន ្ ធ ន ឹ ង ក ា រ ជ ិ ះ ស ្ គ ី ក ម ្ ស ា ន ្ ត ន ៅ ល ើ ភ ្ ន ំ ខ ្ ព ស ់ ៗ ឬ ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ដ ែ ល ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ច ុ ង ក ្ រ ោ យ ដ ែ ល ប ា ន ជ ិ ះ ន ៅ ល ើ ភ ូ ម ិ ស ា ស ្ រ ្ ត ច ោ ត ហ ើ យ ត ម ្ រ ូ វ ឱ ្ យ ម ា ន ស ្ គ ី ន ិ ង ស ្ ប ែ ក ជ ើ ង រ ឹ ង ន ិ ង ត ឹ ង 1792 ន េ ះ ហ ៅ ថ ា ក ម ្ រ ិ ត p h ន ៃ ស ា រ ធ ា ត ុ គ ី ម ី អ ្ ន ក អ ា ច ប ង ្ ក ើ ត ស ូ ច ន ា ក រ ម ួ យ ដ ោ យ ប ្ រ ើ ទ ឹ ក ស ្ ព ៃ ខ ្ ដ ោ ប ក ្ រ ហ ម 1677 ស ព ្ វ ថ ្ ង ៃ ន េ ះ ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ត ែ ម ួ យ គ ត ់ ដ ែ ល ម ិ ន អ ា ច ប ត ់ ស ្ ល ា ប រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ប ា ន គ ឺ ស ត ្ វ ក ន ្ ទ ុ ំ រ ុ យ ធ ម ្ ម ត ា ន ិ ង ក ន ្ ទ ុ ំ រ ុ យ ស ្ ល ា ប ម េ អ ំ ប ៅ 1910 ប ្ រ ជ ា ជ ន ក ្ រ ុ ង ប ៉ ា រ ី ស ម ា ន ក េ រ ្ ត ិ ៍ ឈ ្ ម ោ ះ ថ ា ជ ា ម ន ុ ស ្ ស អ ា ត ្ ម ័ ន អ ួ ត អ ា ង ន ិ ង ក ្ រ អ ឺ ត ក ្ រ ទ ម 1813 ភ ា ស ា ផ ្ ល ូ វ ក ា រ រ ប ស ់ ប ា ស េ ឡ ូ ណ ា គ ឺ ក ា ត ា ឡ ា ន ន ិ ង អ េ ស ្ ប ៉ ា ញ ប ្ រ ហ ែ ល ព ា ក ់ ក ណ ្ ត ា ល ន ៃ ប ្ រ ជ ា ជ ន ច ូ ល ច ិ ត ្ ត ន ិ យ ា យ ភ ា ស ា ក ា ត ា ឡ ា ន ខ ណ ៈ ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស ភ ា គ ច ្ រ ើ ន អ ា ច យ ល ់ ព ី វ ា ហ ើ យ ស ឹ ង ត ែ គ ្ រ ប ់ គ ្ ន ា ច េ ះ ភ ា ស ា អ េ ស ្ ប ៉ ា ញ 1748 ម ិ ន យ ូ រ ប ៉ ុ ន ្ ម ា ន ក ្ រ ុ ម អ ្ ន ក ជ ួ យ ស ង ្ គ ្ រ ោ ះ ព ន ្ ល ត ់ អ គ ្ គ ី ភ ័ យ ប ា ន ព ន ្ ល ត ់ ភ ្ ល ើ ង ច ប ់ ន ៅ ម ៉ ោ ង 1 1 ន ិ ង 3 5 ន ា ទ ី យ ប ់ 1757 ម ា ន ត ែ ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ប ណ ្ ត ុ ំ ក ោ ស ិ ក ា ត ែ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ ដ ែ ល អ ា ច ច ម ្ ល ង ដ ល ់ ក ុ ម ា រ ប ា ន ខ ណ ៈ ព េ ល ដ ែ ល ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ន ៅ ផ ្ ន ែ ក ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត អ ា ច ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ ស ្ ល ា ប ់ ក ោ ស ិ ក ា ឬ ក ើ ត ម ហ ា រ ី ក 1775 ក ា រ ប ្ រ ើ ន ៃ ក ា រ ថ ត វ ី ឌ ី អ ូ ប ា ន ន ា ំ ម ក ន ូ វ ក ា រ រ ក ឃ ើ ញ ស ំ ខ ា ន ់ ៗ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ប ក ស ្ រ ា យ ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៃ ក ា រ ប ង ្ ហ ា ញ ន ិ ង ប ្ រ ែ ប ្ រ ួ ល ទ ឹ ក ម ុ ខ m i c r o - e x p r e s s i o n s ន ិ ង ច ល ន ា ម ុ ខ ដ ែ ល អ ា ច ម ា ន រ យ ៈ ព េ ល ព ី រ ប ី ម ី ល ី វ ិ ន ា ទ ី m i l l i s e c o n d s ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ 1739 ដ ោ យ ម ា ន ទ ី ត ា ំ ង ន ៅ ល ើ ក ំ ព ូ ល ភ ្ ន ំ ម ួ យ ន ៅ ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ន ៃ ទ ី ក ្ រ ុ ង m e c c a ល ្ អ ា ង ន េ ះ ន ៅ ដ ា ច ់ ឆ ្ ង ា យ ព ី ព ិ ភ ព ល ោ ក យ ៉ ា ង ខ ្ ល ា ំ ង 1958 ទ ី ក ្ រ ុ ង ន េ ះ គ ឺ ម ា ន ភ ា ព ផ ្ ទ ុ យ គ ្ ន ា ស ្ រ ល ះ ព ី ទ ី ក ្ រ ុ ង ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ ទ េ ស ដ ោ យ ស ា រ វ ា ម ា ន ល ក ្ ខ ណ ៈ ជ ា អ ា រ ៉ ា ប ់ ច ្ រ ើ ន ជ ា ង អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក 1879 ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ អ ា ច ត ្ រ ឹ ម ង ឿ ង ឆ ្ ង ល ់ ថ ា ក ្ ដ ា រ ច ុ ច ប ែ ប ណ ា ន ឹ ង ក ្ ល ា យ ជ ា ក ្ ត ា រ ច ុ ច ថ ្ ម ី ជ ា ង គ េ ន ៅ ព េ ល ផ ល ិ ត ច េ ញ ម ក 1798 ន ៅ ក ្ ន ុ ង ថ ្ ង ៃ ដ ំ ប ូ ង ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ ត ែ ន ៅ ស ្ ថ ា ន ី យ ៍ វ ិ ទ ្ យ ុ អ ៊ ិ ន ធ ឺ ណ ិ ត ដ ែ ល ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ជ ា យ ូ រ ម ក ហ ើ យ គ ឺ ថ ូ ន ី ណ ិ ត t o g i n e t វ ិ ទ ្ យ ុ ដ ែ ល ជ ា គ េ ហ ទ ំ ព ័ រ ផ ្ ត ោ ត ល ើ វ ិ ទ ្ យ ុ ព ិ គ ្ រ ោ ះ យ ោ ប ល ់ 1733 អ ន ុ ស ា ស ន ៍ ដ ំ ប ូ ង ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម អ ន ុ ស ា ស ន ៍ ទ ា ំ ង 7 8 គ ឺ ថ ា គ ំ ន ិ ត ផ ្ ត ួ ច ផ ្ ត ើ ម ក ា រ ទ ូ ត ថ ្ ម ី ម ួ យ គ ួ រ ត ែ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ ិ ត គ ូ រ ឡ ើ ង ម ុ ន ដ ំ ណ ា ច ់ ឆ ្ ន ា ំ ន េ ះ ដ ើ ម ្ ប ី ក ា រ ព ា រ ក ុ ំ ឱ ្ យ ព ្ រ ំ ដ ែ ន ប ្ រ ទ េ ស អ ៊ ី រ ៉ ា ក ់ ត ្ រ ូ វ រ ង ក ា រ អ ន ្ ត រ ា គ ម ន ៍ ព ី ស ំ ណ ា ក ់ ស ត ្ រ ូ វ ន ិ ង ដ ើ ម ្ ប ី ស ្ ថ ា ប ន ា ទ ំ ន ា ក ់ ទ ំ ន ង ក ា រ ទ ូ ត ជ ា ថ ្ ម ី ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ប ្ រ ទ េ ស ជ ិ ត ខ ា ង រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ឡ ើ ង វ ិ ញ 2005 ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ា ន ច ំ ណ ុ ច ជ ា ច ្ រ ើ ន អ ំ ព ី ស ត ្ វ ប ក ្ ស ា ប ក ្ ស ី ដ ែ ល ម ើ ល ទ ៅ ហ ា ក ់ ដ ូ ច ជ ា ន ៅ ត ែ ម ា ន រ ា ង ដ ូ ច ស ត ្ វ ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ 2008 គ ោ ល ប ំ ណ ង ផ េ ្ ស ង ក ្ ន ុ ង រ ប ៀ ប វ ា រ ៈ ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង b a l i រ ួ ម ម ា ន ក ា រ ស ង ្ គ ្ រ ោ ះ ព ្ រ ៃ ដ ែ ល ន ៅ ស ល ់ ល ើ ព ិ ភ ព ល ោ ក ន ិ ង ក ា រ ច ែ ក រ ំ ល ែ ក ប ច េ ្ ច ក វ ិ ទ ្ យ ា ដ ើ ម ្ ប ី ជ ួ យ ក ្ ន ុ ង ក ា រ អ ភ ិ វ ឌ ្ ឍ ន ៍ ប ្ រ ជ ា ជ ា ត ិ ន ា ន ា ត ា ម វ ិ ធ ី ដ ែ ល ព ុ ំ ស ូ វ ប ំ ព ុ ល ប រ ិ ស ្ ថ ា ន 1767 ន េ ះ ផ ្ ត ល ់ ន ូ វ ឱ ក ា ស ដ ៏ ល ្ អ ដ ើ ម ្ ប ី ម ើ ល ព ន ្ ល ឺ ឱ រ ៉ ូ រ ៉ ា ប ូ រ ី អ ា ល ី ស a u r o r a b o r e a l i s ខ ណ ៈ ផ ្ ទ ៃ ម េ ឃ ន ឹ ង ង ង ឹ ត ត ិ ច ឬ ច ្ រ ើ ន អ ា ស ្ រ ័ យ ទ ៅ ល ើ ព េ ល វ េ ល ា ទ ា ំ ង យ ប ់ ទ ា ំ ង ថ ្ ង ៃ 1902 ដ ំ ប ូ ង ឡ ើ យ គ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ញ ្ ជ ូ ន ទ ៅ ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ ន ៅ ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ ជ េ ម ស ៍ ភ េ ច ជ ី ត j a m e s p a g e t ក ្ ន ុ ង ហ ្ គ ្ រ េ ត យ ៉ ា ម ៉ ោ ស ៍ g r e a t y a r m o u t h 1898 គ ា ត ់ w a l e s ន ិ យ ា យ ក ុ ហ ក យ ើ ង ត ា ំ ង ព ី ដ ំ ប ូ ង ទ ី ម ួ យ ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ូ ច ជ ា ក រ ណ ី ន េ ះ គ ឺ ដ ោ យ ស ា រ ហ េ ត ុ ផ ល ផ ្ ល ូ វ ច ្ ប ា ប ់ ទ ី ព ី រ ដ ោ យ ក ា រ ធ ្ វ ើ ព ុ ត ថ ា គ ា ត ់ ក ំ ព ុ ង ស ្ ត ា ប ់ យ ើ ង រ ហ ូ ត ទ ា ល ់ ត ែ គ ា ត ់ ល ុ ប ច ោ ល ស ិ ល ្ ប ៈ រ ប ស ់ គ ា ត ់ 1871 ន ៅ ក ្ ន ុ ង អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ក ្ ត ៅ ន ៃ ម ជ ្ ឈ ិ ម ប ូ ព ៌ ា ផ ្ ទ ះ ម ិ ន ស ូ វ ស ំ ខ ា ន ់ ទ េ 1872 ក ្ ន ុ ង ក ំ ឡ ុ ង ព េ ល ត ស ៊ ូ ដ ើ ម ្ ប ី ឯ ក រ ា ជ ្ យ ដ ែ ល រ ៀ ប ច ំ ឡ ើ ង ដ ោ យ ច ល ន ា ម ៉ ៅ m a u ក ា រ ជ ួ ប ជ ុ ំ គ ្ ន ា ដ ោ យ ស ន ្ ត ិ វ ិ ធ ី ម ួ យ ន ៅ ទ ី ប ្ រ ជ ុ ំ ជ ន ជ ា ល ទ ្ ធ ផ ល ប ា ន ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ ស ម ្ ល ា ប ់ ម េ ដ ឹ ក ន ា ំ ក ំ ព ូ ល គ ឺ ល ោ ក ធ ូ ព ័ រ ថ ា ម ៉ ា ស េ ស ៀ ល ី ល ូ ហ ្ វ ី ទ ី ប ី t u p u a t a m a s e s e l e a l o f i i i i 1990 ប ្ ល ុ ក ក ៏ អ ា ច ជ ួ យ ល ើ ក ក ម ្ ព ស ់ ក ា រ ស រ ស េ រ រ ប ស ់ ស ិ ស ្ ស ផ ង ដ ែ រ ខ ណ ៈ ដ ែ ល ស ិ ស ្ ស ត ែ ង ច ា ប ់ ផ ្ ដ ើ ម ស រ ស េ រ ប ្ ល ុ ក រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ដ ោ យ ជ ួ ប ប ញ ្ ហ ា ផ ្ ន ែ ក វ េ យ ្ យ ា ក រ ណ ៍ ន ិ ង អ ក ្ ខ រ ា វ ិ រ ុ ទ ្ ធ ខ ្ ល ះ វ ត ្ ត ម ា ន ន ៃ អ ្ ន ក ច ូ ល ម ើ ល ប ្ ល ុ ក ធ ្ វ ើ ឲ ្ យ ម ា ន ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ក ំ ហ ុ ស ទ ា ំ ង ន េ ះ 1786 ន ៅ ព េ ល គ េ ប ្ រ ើ ឧ ប ក រ ណ ៍ ក ា ំ រ ស ្ ម ី អ ៊ ិ ច ស ្ ព េ ច ត ្ រ ូ f t i r ទ ៅ ប ្ រ ៀ ប ធ ៀ ប ស ម ា ស ធ ា ត ុ គ ្ រ ី ស ្ ត ា ល ់ ទ ា ំ ង ន េ ះ ន ឹ ង ស ា រ ធ ា ត ុ ដ ែ ល គ េ ប ា ន រ ក ឃ ើ ញ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ឹ ក ន ោ ម ស ត ្ វ ដ ែ ល ស ្ ល ា ប ់ ន ោ ះ ល ទ ្ ធ ផ ល ក ៏ ប ង ្ ហ ា ញ ថ ា វ ា ដ ូ ច គ ្ ន ា ប េ ះ ប ិ ត 1881 ក ា រ ច ែ ក រ ំ ល ែ ក អ ំ ព ី ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ទ ស ្ ស ន ក ិ ច ្ ច ស ិ ក ្ ស ា ដ ោ យ ផ ្ ទ ា ល ់ ក ៏ ជ ា វ ិ ធ ី ដ ៏ ល ្ អ ម ួ យ ដ ើ ម ្ ប ី ឆ ្ ល ុ ះ ប ញ ្ ច ា ំ ង ព ី ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ន ិ ង ច ែ ក រ ំ ល ែ ក ប ទ ព ិ ស ោ ធ ន ៍ ស ម ្ រ ា ប ់ ថ ្ ន ា ក ់ រ ៀ ន ទ ៅ ថ ្ ង ៃ អ ន ា គ ត ដ ែ រ 1794 អ រ ិ យ ធ ម ៌ គ ឺ ជ ា វ ប ្ ប ធ ម ៌ ដ ៏ អ ស ្ ច ា រ ្ យ ដ ែ ល ប ា ន ច ែ ក រ ំ ល ែ ក ដ ោ យ ម ន ុ ស ្ ស ម ួ យ ក ្ រ ុ ម ធ ំ ដ ែ ល រ ស ់ ន ៅ ន ិ ង ធ ្ វ ើ ក ា រ ស ហ ប ្ រ ត ិ ប ត ្ ត ិ ក ា រ ស ង ្ គ ម 1839 ច ូ រ គ ិ ត ថ ា ផ ្ ល ូ វ ជ ិ ះ ស ្ គ ី គ ឺ ស ្ រ ដ ៀ ង គ ្ ន ា ន ឹ ង ផ ្ ល ូ វ ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ដ ែ រ 1943 ភ ា ព ត ា ន ត ឹ ង ក ា ន ់ ត ែ ទ ា ប គ ឺ ប ង ្ ក ើ ន ភ ា ព វ ិ ជ ្ ជ ម ា ន ក ា ន ់ ត ែ ច ្ រ ើ ន ដ ល ់ ក ម ្ ល ា ំ ង ន ៃ ជ ី វ ិ ត ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ ៗ ម ា ន អ ំ ណ ា ច ក ្ ន ុ ង ក ា រ ស ្ វ ែ ង រ ក ស ន ្ ត ិ ភ ា ព ន ិ ង ស េ ច ក ្ ត ី ស ុ ខ ដ ៏ ព េ ញ ល េ ញ 1953 ក ្ រ ោ យ ម ក ទ ៀ ត គ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ផ ្ ល ា ស ់ ទ ី ទ ៅ ក ា ន ់ ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ អ េ ដ ិ ន ប ្ រ ៊ ូ ក a d d e n b r o o k e ដ ែ ល ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង ខ ែ ម ប ្ រ ី ជ ដ ៍ 1748 ម ិ ន យ ូ រ ប ៉ ុ ន ្ ម ា ន ក ្ រ ុ ម អ ្ ន ក ជ ួ យ ស ង ្ គ ្ រ ោ ះ ព ន ្ ល ត ់ អ គ ្ គ ី ភ ័ យ ប ា ន ព ន ្ ល ត ់ ភ ្ ល ើ ង ច ប ់ ន ៅ ម ៉ ោ ង 1 1 ន ិ ង 3 5 ន ា ទ ី យ ប ់ 1815 គ ្ រ ា ប ់ ប ែ ក ហ ្ វ ី ស ស ិ ន ម ា ន ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ត ា ម គ ោ ល ក ា រ ណ ៍ ដ ែ ល វ ា ប ង ្ ក ើ ត ថ ា ម ព ល ដ ោ យ រ ួ ម ប ញ ្ ច ូ ល គ ្ ន ា ន ូ វ ន ុ យ ក ្ ល េ អ ៊ ែ ម ួ យ ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ប ្ រ ូ ត ុ ង ន ិ ង ណ ឺ ត ្ រ ុ ង 1819 ប ្ រ ទ េ ស ច ិ ន ប ុ រ ា ណ ម ា ន វ ិ ធ ី ខ ុ ស ប ្ ល ែ ក ព ី គ េ ម ួ យ ដ ើ ម ្ ប ី ក ំ ណ ត ់ ច ំ ណ ា ំ ព ី រ យ ៈ ព េ ល ខ ុ ស ៗ គ ្ ន ា ដ ំ ណ ា ក ់ ក ា ល ន ី ម ួ យ ៗ រ ប ស ់ ច ិ ន ឬ គ ្ រ ួ ស ា រ ន ី ម ួ យ ៗ ដ ែ ល ក ា ន ់ អ ំ ណ ា ច គ ឺ ជ ា រ ា ជ វ ង ្ ស ខ ុ ស ៗ គ ្ ន ា 1971 ខ ្ យ ល ់ ប ក ់ ខ ្ ល ា ំ ង ធ ្ ល ា ក ់ ព ្ រ ិ ល ភ ្ ល ៀ ង ធ ្ ល ា ក ់ ហ ួ ស ក ម ្ រ ិ ត ន ិ ង ភ ្ ល ើ ង ឆ េ ះ ព ្ រ ៃ គ ឺ ជ ា ទ ម ្ រ ង ់ ន ិ ង ផ ល ប ៉ ះ ព ា ល ់ ន ៃ អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ម ិ ន ល ្ អ ដ ូ ច ជ ា ព ្ យ ុ ះ ផ ្ គ រ រ ន ្ ទ ះ ព ្ យ ុ ះ ស ង ្ ឃ រ ា ព ្ យ ុ ះ គ ួ ច ទ ឹ ក ន ិ ង ខ ្ យ ល ់ ព ្ យ ុ ះ ក ំ ប ុ ត ត ្ ប ូ ង 1673 ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ស ង ្ គ ្ រ ា ម ប ដ ិ វ ត ្ ត រ ដ ្ ឋ ច ំ ន ួ ន ដ ប ់ ប ី ប ា ន ប ង ្ ក ើ ត ជ ា រ ដ ្ ឋ ា ភ ិ ប ា ល ក ណ ្ ត ា ល ដ ែ ល ម ា ន ភ ា ព ខ ្ ស ោ យ ដ ែ ល ម ា ន ស ភ ា ជ ា ស ម ា ស ធ ា ត ុ ត ែ ម ួ យ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន - ក ្ រ ោ ម ច ្ ប ា ប ់ ម ា ត ្ រ ា រ ប ស ់ ស ហ ព ័ ន ្ ធ 1970 ព ួ ក យ ើ ង ម ិ ន ច ្ ប ា ស ់ ដ ែ រ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ វ ា ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា ម ា ន ព ង ប ែ ក ន ៅ អ ណ ្ ត ា ត ច ំ ន ី រ ប ស ់ វ ា ជ ា ស ត ្ វ អ ណ ្ ត ើ ក ត ្ រ ី ធ ំ ៗ ស ត ្ វ m o s a s a u r s ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ហ ើ យ ព េ ល ខ ្ ល ះ វ ា ស ៊ ី គ ្ ន ា វ ា ផ ង ដ ែ រ 1879 ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ អ ា ច ត ្ រ ឹ ម ង ឿ ង ឆ ្ ង ល ់ ថ ា ក ្ ដ ា រ ច ុ ច ប ែ ប ណ ា ន ឹ ង ក ្ ល ា យ ជ ា ក ្ ត ា រ ច ុ ច ថ ្ ម ី ជ ា ង គ េ ន ៅ ព េ ល ផ ល ិ ត ច េ ញ ម ក 1780 ដ ោ យ ហ ា ត ់ ប ្ រ ា ណ យ ៉ ូ ហ ្ ក ា គ ុ ណ ដ ា ល ី ន ី k u n d a l i n i ថ ា ម ព ល គ ុ ណ ដ ា ល ី ន ី k u n d a l i n n i ថ ា ម ព ល ន ៃ ក ា រ ត ្ រ ា ស ់ ដ ឹ ង ត ្ រ ូ វ ប ា ន ដ ា ស ់ ឡ ើ ង ត ា ម រ យ ៈ ក ា យ វ ិ ក ា រ ល ំ ហ ា ត ់ ប ្ រ ា ណ យ ៉ ូ ហ ្ គ ា ល ំ ហ ា ត ់ ប ្ រ ា ណ ដ ក ដ ង ្ ហ ើ ម ក ា រ ស ូ ត ្ រ ប ា ល ី ន ិ ង ក ា រ ស ្ រ ម ើ ល ស ្ រ ម ៉ ៃ ម ើ ល 1853 ជ ី អ ា ន ខ ា ឡ ូ ហ ្ វ ី ស ៊ ី ឆ ែ ល ឡ ា g i a n c a r l o f i s i c h e l l a ប ា ន ប ញ ្ ជ ា ឡ ា ន រ ប ស ់ គ ា ត ់ ល ែ ង ក ើ ត ហ ើ យ ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ក ា រ ប ្ រ ក ួ ត ភ ្ ល ា ម ៗ គ ្ រ ា ន ់ ត ែ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ប ា ន ប ន ្ ត ិ ច 1968 ទ ូ ក ក ម ្ ស ា ន ្ ត ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ប ង ្ ហ ា ញ អ ំ ព ី ទ ី ក ្ រ ុ ង ប ៊ ែ ក ឡ ា ំ ង ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស អ ា ល ្ ល ឺ ម ៉ ង ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ខ ិ ត ្ ត ប ័ ណ ្ ណ ផ ្ ស ព ្ វ ផ ្ ស ា យ ដ ូ ច ដ ែ ល អ ្ ន ក ប ា ន ឃ ើ ញ ល ើ ផ ែ ន ទ ី ទ ី ក ្ រ ុ ង ប ៊ ែ រ ឡ ា ំ ង ម ិ ន ម ែ ន ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ដ ែ ល ន ៅ ជ ិ ត ស ម ុ ទ ្ រ ន ោ ះ ទ េ ហ ើ យ ក ា រ ទ ៅ ទ ស ្ ស ន ា ទ ី ក ្ រ ុ ង ន េ ះ ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ប ា ន រ ួ ម ប ញ ្ ច ូ ល ក ្ ន ុ ង ត ម ្ ល ៃ ន ៃ ក ា រ ក ម ្ ស ា ន ្ ត ត ា ម ទ ូ ក ឡ ើ យ 1966 ប េ ស ក ក ម ្ ម ន េ ះ គ ឺ ជ ា ក ា រ ឆ ្ ល ើ យ ត ប រ ប ស ់ m a r t e l l y ច ំ ព ោ ះ ក ា រ រ ី ក រ ា ល ដ ា ន ន ៃ ក ា រ ត វ ៉ ា ប ្ រ ឆ ា ំ ង ន ឹ ង រ ប ប ដ ឹ ក ន ា ំ ដ ែ ល ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ដ ើ ម ន ៅ ក ្ ន ុ ង ខ ែ ត ុ ល ា 1726 ដ ំ ណ ើ រ ច ុ ះ ត ា ម ម ូ ល ដ ្ ឋ ា ន គ ឺ ជ ា ផ ្ ន ែ ក ដ ៏ ធ ំ ម ួ យ រ ប ស ់ ថ ្ ន ា ក ់ រ ៀ ន ជ ា ញ ឹ ក ញ ា ប ់ គ ្ រ ូ ប ង ្ រ ៀ ន ច ូ ល ច ិ ត ្ ត ន ា ំ ស ិ ស ្ ស ា ន ុ ស ិ ស ្ ស ទ ៅ ក ា ន ់ ក ន ្ ល ែ ង ផ ្ ស េ ង ៗ ដ ោ យ ម ិ ន ប ្ រ ើ ម ធ ្ យ ោ ប ា យ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ត ា ម ឡ ា ន ក ្ រ ុ ង 1683 ន ៅ ម ា ន ម ន ុ ស ្ ស ប ្ រ ុ ស ស ្ រ ី ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ រ ស ់ រ ា ន ម ា ន ជ ី វ ិ ត ន ៅ ឡ ើ យ ក ្ ន ុ ង ជ ំ ន ា ន ់ រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ហ ើ យ ក ៏ ម ា ន ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ដ ែ ល ម ា ន ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ទ ី ស ្ រ ឡ ា ញ ់ រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ត ្ រ ូ វ គ េ ស ម ្ ល ា ប ់ ឬ ប ង ្ ខ ំ ឱ ្ យ ធ ្ វ ើ ក ា រ រ ហ ូ ត ដ ល ់ ស ្ ល ា ប ់ ន ៅ ទ ី ន ោ ះ ត ែ ម ្ ត ង ដ ែ ល ព ួ ក គ េ ជ ា ព ួ ក យ ូ ដ ា ន ិ ង ព ួ ក ម ិ ន ម ែ ន យ ូ ដ ា 1868 ត ា ម គ ំ ន ិ ត ម ួ យ ប ែ ប ទ ៀ ត ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ ប ា ន ប ្ ត ូ រ រ ូ ប រ ា ង ទ ៅ ជ ា ប ុ គ ្ គ ល ដ ែ ល គ េ ម ើ ល ម ិ ន ស ្ គ ា ល ់ ដ ែ ល ម ា ន អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ថ ា គ េ ត ្ រ ូ វ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ អ ្ វ ី គ ្ រ ប ់ យ ៉ ា ង ដ ែ ល ក ្ រ ុ ម ប ា ន ធ ្ វ ើ ន ា ព េ ល ក ន ្ ល ង ម ក ន ិ ង ប ា ន ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ វ ា ក ្ ល ា យ ជ ា រ ប ស ់ ខ ្ ល ូ ន ព ួ ក គ េ 1930 ច ំ ណ ា ប ់ ខ ្ ម ា ំ ង ប ្ រ ា ំ ម ួ យ ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ន ោ ះ ម ា ន ទ ា ំ ង ក ុ ម ា រ ន ិ ង ម ន ុ ស ្ ស ច ា ស ់ ប ា ន ដ ោ ះ ល ែ ង ម ុ ន ព េ ល គ ឺ ក ្ រ ុ ម អ ្ ន ក ថ ត រ ូ ប ជ ន ជ ា ត ិ ហ ្ វ ី ល ី ព ី ន 1974 ស ្ រ ប គ ្ ន ា ន ោ ះ ម ន ុ ស ្ ស ប ្ រ ុ ស ត ្ រ ូ វ ប ា ន ត ម ្ រ ូ វ ឱ ្ យ ស ្ ល ៀ ក ខ ោ គ ្ រ ប ជ ិ ត ល ើ ជ ង ្ គ ង ់ 1677 ស ព ្ វ ថ ្ ង ៃ ន េ ះ ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ត ែ ម ួ យ គ ត ់ ដ ែ ល ម ិ ន អ ា ច ប ត ់ ស ្ ល ា ប រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ប ា ន គ ឺ ស ត ្ វ ក ន ្ ទ ុ ំ រ ុ យ ធ ម ្ ម ត ា ន ិ ង ក ន ្ ទ ុ ំ រ ុ យ ស ្ ល ា ប ម េ អ ំ ប ៅ 1943 ភ ា ព ត ា ន ត ឹ ង ក ា ន ់ ត ែ ទ ា ប គ ឺ ប ង ្ ក ើ ន ភ ា ព វ ិ ជ ្ ជ ម ា ន ក ា ន ់ ត ែ ច ្ រ ើ ន ដ ល ់ ក ម ្ ល ា ំ ង ន ៃ ជ ី វ ិ ត ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ ៗ ម ា ន អ ំ ណ ា ច ក ្ ន ុ ង ក ា រ ស ្ វ ែ ង រ ក ស ន ្ ត ិ ភ ា ព ន ិ ង ស េ ច ក ្ ត ី ស ុ ខ ដ ៏ ព េ ញ ល េ ញ 1738 វ ា ក ៏ វ ា យ ប ្ រ ហ ា រ ល ើ អ ្ វ ី ទ ា ំ ង អ ស ់ ដ ែ ល ច ូ ល ក ្ ន ុ ង ទ ឹ ក ផ ង ដ ែ រ ស ូ ម ្ ប ី ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ យ ក ្ ស ដ ូ ច ជ ា ព ួ ក ច ង ្ ក ូ ម ស ្ រ ួ ច t r e x ក ៏ ម ិ ន អ ា ច ប ្ រ ៀ ប ន ឹ ង វ ា ប ា ន ដ ែ រ 1866 ដ ំ ប ូ ង អ ្ ន ក ជ ិ ះ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ព ា ក ់ ស ្ ប ែ ក ជ ើ ង ក វ ែ ង ម ា ន ក ែ ង ន ិ ង រ ល ោ ង រ ា ង ត ូ ច ន ិ ង ម ា ន ទ ្ រ ន ា ប ់ 1952 អ ្ ន ក ដ ែ ល ប ើ ក ប រ ន ៅ ទ ី ខ ្ ព ស ់ ឬ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ល ើ ភ ្ ន ំ គ ួ រ ព ិ ច ា រ ណ ា ព ី ល ទ ្ ធ ភ ា ព ន ៃ ព ្ រ ិ ល ធ ្ ល ា ក ់ ទ ឹ ក ក ក ឬ ស ី ត ុ ណ ្ ហ ភ ា ព ត ្ រ ជ ា ក ់ ផ ង 1846 ស ម ា ម ា ត ្ រ ន ៃ ទ ្ រ ង ់ ទ ្ រ ា យ ន េ ះ ច ែ ក ន ឹ ង ដ ប ់ ព ី រ ដ ើ ម ្ ប ី ទ ទ ួ ល ប ា ន ស ម ា ម ា ត ្ រ ល េ ខ គ ត ់ ដ ែ ល ង ា យ ប ំ ផ ុ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ហ ៅ ថ ា 3 2 1757 ម ា ន ត ែ ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ប ណ ្ ត ុ ំ ក ោ ស ិ ក ា ត ែ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ ដ ែ ល អ ា ច ច ម ្ ល ង ដ ល ់ ក ុ ម ា រ ប ា ន ខ ណ ៈ ព េ ល ដ ែ ល ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ន ៅ ផ ្ ន ែ ក ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត អ ា ច ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ ស ្ ល ា ប ់ ក ោ ស ិ ក ា ឬ ក ើ ត ម ហ ា រ ី ក 1894 ស ម ្ ល រ ក ា រ ី គ ឺ ជ ា ម ុ ខ ម ្ ហ ូ ប ម ួ យ ប ្ រ ភ េ ទ ដ ែ ល ផ ្ ស ំ ឡ ើ ង ព ី រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ក ្ ល ិ ន ន ិ ង គ ្ រ ឿ ង ទ េ ស រ ួ ម ជ ា ម ួ យ ស ា ច ់ ឬ ប ន ្ ល ែ 1765 ច ា ប ់ ត ា ំ ង ព ី ក ា រ ប ង ្ ក ើ ត a s u n c i ó n ក ្ ន ុ ង ឆ ្ ន ា ំ ១ ៥ ៣ ៧ ប ្ រ ទ េ ស ប ៉ ា រ ៉ ា ហ ្ គ ា យ ប ា ន គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ​ រ ក ្ ស ា ន ូ វ អ ត ្ ត ស ញ ្ ញ ា ណ ន ិ ង ប ុ គ ្ គ ល ិ ក ល ក ្ ខ ណ ៈ ជ ន ជ ា ត ិ ដ ើ ម ភ ា គ ត ិ ច រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ប ា ន យ ៉ ា ង ច ្ រ ើ ន ។ 1891 l a k k h a s i n g h ឡ ា ក ់ ​ ក ា ស ៊ ី ង ​ ក ៏ ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ c h h a p p a n b h o g b h a j a n ផ ង ដ ែ រ ។ ត ា រ ា ​ ច ម ្ រ ៀ ង ​ ល ោ ក r a j u k h a n d e l w a l រ ៉ ា ជ ូ ខ ា ន ់ ដ េ វ ៉ ា ល ់ ប ា ន ​ អ ម ដ ំ ណ ើ រ ​ ជ ា ម ួ យ ​ ន ឹ ង គ ា ត ់ ។ 1908 ន េ ះ ជ ា វ ិ ធ ី ដ ៏ ស ំ ខ ា ន ់ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង ដ ឹ ង ព ី ភ ា ព ខ ុ ស គ ្ ន ា រ វ ា ង ក ិ រ ិ យ ា ស ័ ព ្ ទ ន ិ ង ក ម ្ ម ប ទ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន 1790 ក ា រ ង ា រ រ ប ស ់ គ ា ត ់ គ ឺ ម ា ន គ ុ ណ ភ ា ព ន ិ ង ភ ា ព ល ម ្ អ ិ ត ហ ើ យ គ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ទ ទ ួ ល ស ្ គ ា ល ់ ថ ា ប ា ន ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ឈ ្ ម ោ ះ គ ្ រ ួ ស ា រ ត ិ ច ត ួ ច ប ំ ផ ុ ត ន ៃ អ ្ ន ក ស ិ ក ្ ស ា ត ែ ម ប ្ រ ៃ ស ណ ី យ ៍ អ ្ ន ក ខ ្ ល ះ ជ ំ ន ា ញ ខ ា ង ប ្ រ ម ូ ល ស ្ ន ា ដ ៃ ក ា រ ង ា រ រ ប ស ់ គ ា ត ់ ត ែ ម ្ ន ា ក ់ ឯ ង 1865 ដ ំ ណ ើ រ ក ម ្ ស ា ន ្ ត ត ា ម ទ ូ ក ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង ស េ ន ថ ៍ ភ ី ធ ័ រ ស ្ ប ឺ ក រ ួ ម ប ញ ្ ច ូ ល ជ ា ម ួ យ ព េ ល វ េ ល ា ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ្ រ ុ ង អ ្ ន ក ដ ំ ណ ើ រ ត ា ម ទ ូ ក ត ្ រ ូ វ ប ា ន ល ើ ក ល ែ ង ទ ិ ដ ្ ឋ ា ក ា រ ស ូ ម ព ិ ន ិ ត ្ យ ម ើ ល ល ័ ក ្ ខ ខ ័ ណ ្ ឌ 1737 ស ត ្ វ ត ោ គ ឺ ជ ា ស ត ្ វ ឆ ្ ម ា ដ ែ ល ច េ ះ ស ា ម គ ្ គ ី គ ្ ន ា ប ំ ផ ុ ត ដ ែ ល រ ស ់ ន ៅ ជ ា ក ្ រ ុ ម ធ ំ ៗ ដ ែ ល គ េ ហ ៅ ថ ា ម ោ ទ ន ភ ា ព 1794 អ រ ិ យ ធ ម ៌ គ ឺ ជ ា វ ប ្ ប ធ ម ៌ ដ ៏ អ ស ្ ច ា រ ្ យ ដ ែ ល ប ា ន ច ែ ក រ ំ ល ែ ក ដ ោ យ ម ន ុ ស ្ ស ម ួ យ ក ្ រ ុ ម ធ ំ ដ ែ ល រ ស ់ ន ៅ ន ិ ង ធ ្ វ ើ ក ា រ ស ហ ប ្ រ ត ិ ប ត ្ ត ិ ក ា រ ស ង ្ គ ម 1918 ត ំ ប ន ់ s u n d a r b a n s ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ក ា ស ជ ា ត ំ ប ន ់ ប េ ត ិ ក ភ ណ ្ ឌ ព ិ ភ ព ល ោ ក រ ប ស ់ អ ង ្ គ ក ា រ យ ូ ណ េ ស ្ ក ូ ផ ្ ន ែ ក ម ួ យ ន ៃ ត ំ ប ន ់ ព ្ រ ៃ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ឹ ក ដ ី ឥ ណ ្ ឌ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ហ ៅ ថ ា ឧ ទ ្ យ ា ន ជ ា ត ិ s u n d a r b a n s 1800 ស ្ ព ា ន ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ ្ រ ោ ង ន ឹ ង ដ ា ក ់ ឱ ្ យ ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ព េ ញ ល េ ញ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ខ ែ ក ញ ្ ញ ា ឆ ្ ន ា ំ 2 0 1 7 ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ប ៉ ុ ស ្ ត ិ ៍ ត ្ រ ួ ត ព ិ ន ិ ត ្ យ រ ប ស ់ ប ្ រ េ ស ៊ ី ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន រ ំ ព ឹ ង ថ ា ន ឹ ង រ ួ ច រ ា ល ់ 1723 ក ំ ព ង ់ ផ ែ ន េ ះ គ ឺ ជ ា អ ត ី ត ទ ី ត ា ំ ង រ ប ស ់ ក ង ទ ័ ព ជ ើ ង ទ ឹ ក ដ ៏ ឃ ោ រ ឃ ៅ ម ួ យ ក ា ល ព ី ឆ ្ ន ា ំ 1 8 8 9 ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ក ប ៉ ា ល ់ ច ំ ន ួ ន 7 គ ្ រ ឿ ង ម ក ព ី ប ្ រ ទ េ ស អ ា ឡ ឺ ម ៉ ង ់ ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក ន ិ ង អ ង ់ គ ្ ល េ ស ប ា ន ប ដ ិ ស េ ធ ម ិ ន ព ្ រ ម ច ា ក ច េ ញ ព ី ក ំ ព ង ់ ផ ែ ន េ ះ 1661 ល ោ ក ម ិ ន ប ា ន ធ ្ វ ើ ក ា រ ក ំ ណ ត ់ ត ួ ល េ ខ អ ំ ព ី ក ា រ ក ា ត ់ ប ន ្ ថ យ ន េ ះ ទ េ ដ ោ យ ល ោ ក ន ិ យ ា យ ថ ា ក ា រ ក ា ត ់ ប ន ្ ថ យ ន េ ះ ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ធ ្ វ ើ ឡ ើ ង ដ ោ យ ផ ្ អ ែ ក ទ ៅ ល ើ ល ទ ្ ធ ផ ល ន ៃ ស េ ដ ្ ឋ ក ិ ច ្ ច ច ិ ន 1994 ម ិ ន ច ា ំ ប ា ច ់ ន ិ យ ា យ អ ្ វ ី ច ្ រ ើ ន ទ េ ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ច េ ះ ភ ា ស ា រ ៉ ូ ម ែ ន វ ា ន ឹ ង ផ ្ ត ល ់ ភ ា ព ង ា យ ស ្ រ ួ ល ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ក ្ ន ុ ង ក ា រ រ ៀ ន ភ ា ស ា ព ័ រ ទ ុ យ ហ ្ ក ា ល ់ 1848 គ ្ រ ា ប ់ ប ែ ក ន ៅ ក ្ ន ុ ង រ ថ យ ន ្ ត ដ ែ ល គ េ ប ា ន ដ ា ក ់ ប ំ ផ ្ ទ ុ ះ ន ៅ ទ ី ស ្ ន ា ក ់ ក ា រ ប ៉ ូ ល ី ស ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង ហ ្ ក ា ហ ្ ស ៀ ន ត ិ ប g a z i a n t e p ប ្ រ ទ េ ស ទ ួ រ គ ី ក ា ល ព ី ព ្ រ ឹ ក ម ្ ស ិ ល ម ិ ញ ន េ ះ ប ា ន ស ម ្ ល ា ប ់ ម ន ្ ត ្ រ ី ប ៉ ូ ល ិ ស ច ំ ន ួ ន ព ី រ ន ា ក ់ ន ិ ង អ ្ ន ក រ ង រ ប ួ ស ជ ា ង ម ្ ភ ៃ ន ា ក ់ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត 1842 ដ ោ យ ស ា រ ត ែ ស ្ ល ា ប ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ ម ិ ន ម ា ន ក ា រ ល ូ ត ល ា ស ់ ល ្ អ ហ ើ យ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ហ ៅ ថ ា ឆ ្ ន ឹ ង ខ ្ ន ង r a c h i s ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ា ន ល ក ្ ខ ណ ៈ ព ិ ស េ ស ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត រ ប ស ់ ស ្ ល ា ប រ ោ ម ន ិ ង រ ោ ម ល ្ អ ិ ត ៗ អ ្ ន ក ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ប ា ន រ ក ឃ ើ ញ ថ ា ឆ ្ ន ឹ ង ខ ្ ន ង ទ ំ ន ង ជ ា ក ា រ វ ិ វ ត ្ ត ន ៅ ព េ ល ក ្ រ ោ យ ដ ែ ល វ ា ម ា ន ល ក ្ ខ ណ ៈ ព ិ ស េ ស ទ ា ំ ង ន េ ះ 1853 ជ ី អ ា ន ខ ា ឡ ូ ហ ្ វ ី ស ៊ ី ឆ ែ ល ឡ ា g i a n c a r l o f i s i c h e l l a ប ា ន ប ញ ្ ជ ា ឡ ា ន រ ប ស ់ គ ា ត ់ ល ែ ង ក ើ ត ហ ើ យ ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ក ា រ ប ្ រ ក ួ ត ភ ្ ល ា ម ៗ គ ្ រ ា ន ់ ត ែ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ប ា ន ប ន ្ ត ិ ច 1983 ព ា ក ្ យ c i v i l i z a t i o n អ រ ិ យ ធ ម ៌ ច េ ញ ម ក ព ី ភ ា ស ា ឡ ា ត ា ំ ង ព ា ក ្ យ c i v i l i s ស ៊ ី វ ិ ល ម ា ន ថ ា ន ័ យ ថ ា ស ៊ ី វ ិ ល ហ ើ យ ព ា ្ យ c i v i l ស ៊ ី វ ិ ល ទ ា ក ់ ទ ង ន ឹ ង ភ ា ស ា ឡ ា ត ា ំ ង ព ា ក ្ យ c i v i s ព ល រ ដ ្ ឋ ម ា ន ន ័ យ ជ ន ស ៊ ី វ ិ ល ន ិ ង ព ា ក ្ យ c i v i t a s ទ ី ក ្ រ ុ ង ម ា ន ន ័ យ ថ ា ទ ី ក ្ រ ុ ង ឬ រ ដ ្ ឋ ហ ើ យ ក ្ ន ុ ង ន ័ យ ម ួ យ ទ ៀ ត ម ា ន ន ័ យ ថ ា ទ ំ ហ ំ ន ៃ ស ង ្ គ ម ផ ង ដ ែ រ ។ 1663 ជ ្ រ ល ង ភ ្ ន ំ ក ូ ឆ ា ម ៉ ូ គ ឺ ជ ា ទ ិ ស ដ ៅ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ា រ ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ល េ ខ ម ួ យ រ ប ស ់ ប ្ រ ទ េ ស ឈ ី ល ី ដ ែ ល គ េ ស ្ គ ា ល ់ ថ ា ជ ា យ ៉ ូ ស ែ ម ី ត េ ន ៃ អ ា ម េ រ ិ ក ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ដ ែ ល ម ា ន ជ ញ ្ ជ ា ំ ង ក ្ រ ា ន ី ត ធ ំ ៗ ន ិ ង ច ោ ត ជ ា ច ្ រ ើ ន ប ្ រ ភ េ ទ 1688 ក ា រ ង ា រ រ ប ស ់ ក ង ទ ័ ព ជ ើ ង ទ ឹ ក ម ា ន ប ្ រ ព ៃ ណ ី ក ្ ន ុ ង ក ា រ ធ ា ន ា ថ ា ប ្ រ ទ េ ស រ ប ស ់ អ ្ ន ក រ ក ្ ស ា ស ម ត ្ ថ ភ ា ព ក ្ ន ុ ង ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ទ ី ប ្ រ ជ ា ជ ន ន ិ ង ទ ំ ន ិ ញ រ ប ស ់ អ ្ ន ក ហ ើ យ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ព េ ល ត ែ ម ួ យ ន េ ះ ដ ែ រ ក ង ទ ័ ព ក ៏ ន ឹ ង ប ង ្ អ ា ក ់ ដ ល ់ ស ម ត ្ ថ ភ ា ព ស ត ្ រ ូ វ រ ប ស ់ អ ្ ន ក ក ្ ន ុ ង ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ទ ី ប ្ រ ជ ា ជ ន ន ិ ង ទ ំ ន ិ ញ រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ផ ង ដ ែ រ 1666 អ ្ ន ក ក ៏ អ ា ច ន ឹ ង ម ា ន ប ំ ណ ង ច ង ់ ប ្ រ ឹ ក ្ ស ា យ ោ ប ល ់ ជ ា ម ួ យ រ ដ ្ ឋ ា ភ ិ ប ា ល ទ ា ំ ង ឡ ា យ ក ្ រ ៅ ព ី យ ោ ប ល ់ ផ ្ ទ ា ល ់ ខ ្ ល ួ ន រ ប ស ់ អ ្ ន ក ផ ង ដ ែ រ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ យ ោ ប ល ់ រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ គ ឺ ស ម ្ រ ា ប ់ ត ែ ព ល រ ដ ្ ឋ រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ត ែ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ 1734 ព ួ ក អ ្ ន ក វ ិ ទ ្ យ ស ា ស ្ ត ្ រ អ ា ច ស រ ុ ប ស េ ច ក ្ ត ី ប ា ន ថ ា រ ូ ប ធ ា ត ុ ង ង ឹ ត វ ា ជ ះ ឥ ទ ្ ធ ិ ព ល ទ ៅ ដ ល ់ រ ូ ប ធ ា ត ុ ង ង ឹ ត ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ត ា ម រ ប ៀ ប ដ ូ ច គ ្ ន ា ន ឹ ង រ ូ ប ធ ា ត ុ ធ ម ្ ម ត ា ដ ែ រ 1665 ប ើ យ ោ ង ទ ៅ ត ា ម ក ា រ ប ែ ក ធ ្ ល ា យ ឯ ក ស ា រ ន េ ះ គ ឺ ម ា ន ស េ ច ក ្ ត ី យ ោ ង ទ ៅ ល ើ ជ ម ្ ល ោ ះ ព ្ រ ំ ដ ែ ន ដ ែ ល ប ៉ ា ឡ េ ស ្ ទ ី ន ច ង ់ ប ា ន ដ ោ យ ផ ្ អ ែ ក ល ើ ព ្ រ ំ ដ ែ ន ជ ា ច ្ រ ើ ន ម ុ ន ព េ ល ក ើ ត ស ង ្ គ ្ រ ា ម ន ៅ ម ជ ្ ឈ ិ ម ប ូ ព ៌ ា ឆ ្ ន ា ំ 1 9 6 7 1909 ក ្ រ ុ ម ន ិ ម ្ ម ិ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន អ ន ុ វ ត ្ ត ត ា ម ស ្ ត ង ់ ដ ា រ ន ៃ ឧ ត ្ ត ម ភ ា ព ដ ូ ច ជ ា ក ្ រ ុ ម ស ម ញ ្ ញ ដ ែ រ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ា ន ភ ា ព ខ ុ ស គ ្ ន ា ប ន ្ ត ិ ច ប ន ្ ត ួ ច 1955 ព ហ ុ ក ្ រ ិ ន ភ ា ព គ ឺ ជ ា ជ ំ ង ឺ ម ៉ ្ យ ា ង ដ ែ ល ប ៉ ះ ព ា ល ់ ល ើ ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ស រ ស ៃ ប ្ រ ា ស ា ទ ដ ែ ល ប ង ្ ក ើ ត ដ ោ យ ខ ួ រ ក ្ ប ា ល ខ ួ រ ឆ ្ អ ឹ ង ខ ្ ន ង ន ិ ង ស រ ស ៃ រ ប ្ រ ា ល ា ទ អ ុ ប ទ ិ ក 1860 អ ្ ន ក ក ា រ ិ យ ា ល ័ យ រ ប ស ់ អ ភ ិ ប ា ល ប ា ន ន ិ យ ា យ ថ ា ប ្ រ ា ំ ប ួ ន ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម អ ្ ន ក រ ង រ ប ួ ស គ ឺ ជ ា ម ន ្ ត ្ រ ី ប ៉ ូ ល ី ស 1849 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ធ ្ ល ា ប ់ ប ា ន ម ើ ល ខ ្ ស ែ ភ ា ព យ ន ្ ត n a t i o n a l t r e a s u r e ក ំ ណ ប ់ ទ ្ រ ព ្ យ ជ ា ត ិ ន ោ ះ អ ្ ន ក ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា គ ិ ត ថ ា ផ ែ ន ទ ី ក ំ ណ ប ់ គ ឺ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ស រ ស េ រ ន ៅ ល ើ ផ ្ ន ែ ក ខ ា ង ក ្ រ ោ យ ន ៃ ក ា រ ប ្ រ ក ា ស ឯ ក រ ា ជ ្ យ 1967 ល ោ ក l a y t o n ឡ េ ត ុ ន ប ា ន ស ្ ន ើ ស ុ ំ ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ន ូ វ ច ្ ប ា ប ់ ស ្ ត ី អ ំ ព ី ប រ ិ ស ្ ថ ា ន រ ប ស ់ ព ួ ក អ ្ ន ក អ ភ ិ រ ក ្ ស ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ព េ ល ប ្ រ ជ ុ ំ ជ ា ម ួ យ ន ា យ ក រ ដ ្ ឋ ម ន ្ រ ្ ត ី ដ ោ យ ស ្ ន ើ ស ុ ំ ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ ស រ ស េ រ ឡ ើ ង វ ិ ញ ឱ ្ យ ប ា ន ល ្ អ ិ ត ល ្ អ ន ់ ន ិ ង ព េ ញ ល េ ញ ន ៃ ច ្ ប ា ប ់ ស ្ ត ី ព ី ប រ ិ ស ្ ថ ា ន រ ប ស ់ គ ណ ប ក ្ ស អ ភ ិ រ ក ្ ស 1788 ក ្ រ ុ ម ក ា យ ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក u s a g y m n a s t i c s គ ា ំ ទ ្ រ ច ំ ព ោ ះ ល ិ ខ ិ ត រ ប ស ់ គ ណ ៈ ក ម ្ ម ក ា រ អ ូ ឡ ា ំ ព ិ ក ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក ន ិ ង ទ ទ ួ ល យ ក ន ូ វ ត ម ្ រ ូ វ ក ា រ ដ ា ច ់ ណ ា ត ់ ន ៃ គ ្ រ ួ ស ា រ អ ូ ឡ ា ំ ព ិ ក ដ ើ ម ្ ប ី ជ ំ រ ុ ញ ល ើ ក ក ម ្ ព ស ់ ប រ ិ ស ្ ថ ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព ស ម ្ រ ា ប ់ អ ត ្ ត ព ល ិ ក ទ ា ំ ង អ ស ់ រ ប ស ់ យ ើ ង 1957 ល ោ ក ប ា ន ច ា ត ់ ទ ុ ក ព ា ក ្ យ ច ច ា ម អ ា រ ៉ ា ម ន េ ះ ថ ា ជ ា ស ម ្ ដ ី ឥ ត ប ្ រ យ ោ ជ ន ៍ ន ិ ង ល ្ ង ង ់ ខ ្ ល ៅ ព ា ក ់ ព ័ ន ្ ធ ន ឹ ង រ ឿ ង ន យ ោ ប ា យ 1704 ក ្ ន ុ ង ឆ ្ ន ា ំ 1 9 9 0 ត ំ ប ន ់ ន េ ះ ប ា ន ប ញ ្ ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ប ញ ្ ជ ី ត ំ ប ន ់ ប េ ត ិ ក ភ ័ ណ ្ ឌ ព ិ ភ ព ល ោ ក ដ ែ ល ក ំ ព ុ ង រ ង គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ដ ោ យ ស ា រ ត ែ ក ា រ គ ំ រ ា ម ក ំ ហ ែ ង ព ី ដ ី ខ ្ ស ា ច ់ ន ៃ វ ា ល រ ហ ោ ស ្ ថ ា ន 1796 ដ ី ល ្ ប ា ប ់ ន េ ះ គ ឺ ច ា ំ ប ា ច ់ ស ម ្ រ ា ប ់ ប ង ្ ក ើ ត ផ ្ ន ូ ក ខ ្ ស ា ច ់ ន ិ ង ឆ ្ ន េ រ ទ ា ំ ង ឡ ា យ ដ ែ ល ដ ើ រ ត ួ ន ា ទ ី ជ ា ដ ែ ន ជ ម ្ រ ក រ ប ស ់ ស ត ្ វ ព ្ រ ៃ 1688 ក ា រ ង ា រ រ ប ស ់ ក ង ទ ័ ព ជ ើ ង ទ ឹ ក ម ា ន ប ្ រ ព ៃ ណ ី ក ្ ន ុ ង ក ា រ ធ ា ន ា ថ ា ប ្ រ ទ េ ស រ ប ស ់ អ ្ ន ក រ ក ្ ស ា ស ម ត ្ ថ ភ ា ព ក ្ ន ុ ង ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ទ ី ប ្ រ ជ ា ជ ន ន ិ ង ទ ំ ន ិ ញ រ ប ស ់ អ ្ ន ក ហ ើ យ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ព េ ល ត ែ ម ួ យ ន េ ះ ដ ែ រ ក ង ទ ័ ព ក ៏ ន ឹ ង ប ង ្ អ ា ក ់ ដ ល ់ ស ម ត ្ ថ ភ ា ព ស ត ្ រ ូ វ រ ប ស ់ អ ្ ន ក ក ្ ន ុ ង ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ទ ី ប ្ រ ជ ា ជ ន ន ិ ង ទ ំ ន ិ ញ រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ផ ង ដ ែ រ 1972 ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ម ិ ន គ ិ ត ថ ា ព ួ ក វ ា ជ ា ស ត ្ វ ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ ទ េ ព ី ព ្ រ ោ ះ ព ួ ក វ ា ម ា ន រ ោ ម ន ិ ង អ ា ច ហ ោ ះ ប ា ន 1740 ក ា រ ត ា ំ ង ប ង ្ ហ ា ញ ស ំ ឡ េ ង ន ិ ង ព ន ្ ល ឺ ន ៅ ប ្ រ ា ស ា ទ ព ី រ ៉ ា ម ី ត គ ឺ ជ ា រ ឿ ង ម ួ យ ដ ៏ គ ួ រ ឱ ្ យ ច ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ខ ្ ល ា ំ ង ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ត ំ ប ន ់ ន េ ះ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ុ ម ា រ 1742 ក ោ ះ ហ ុ ង ក ុ ង ផ ្ ត ល ់ ឈ ្ ម ោ ះ ន េ ះ ឱ ្ យ ទ ឹ ក ដ ី ហ ុ ង ក ុ ង ត ែ ម ្ ដ ង ន ិ ង ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ដ ែ ល ភ ្ ញ ៀ វ ទ េ ស ច រ ជ ា ច ្ រ ើ ន ច ា ត ់ ទ ុ ក ថ ា ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ស ំ ខ ា ន ់ 1728 ទ ឹ ក ស ្ ព ៃ ក ្ ដ ោ ប ក ្ រ ឡ ុ ក ប ្ រ ែ ប ្ រ ួ ល ព ណ ៌ អ ា ស ្ រ ័ យ ល ើ ថ ា ត ើ ស ា រ ធ ា ត ុ គ ី ម ី ន ោ ះ ជ ា អ ា ស ៊ ី ត ឬ ប ា ស អ ា ល ់ ក ា ឡ ា ំ ង 1718 ព ុ ំ ម ា ន ន ិ យ ម ន ័ យ ជ ា ស ា ក ល ស ម ្ រ ា ប ់ ផ ល ិ ត ផ ល ដ ែ ល ច ា ត ់ ទ ុ ក ជ ា វ ត ្ ថ ុ ប ូ រ ា ណ ន ោ ះ ទ េ ភ ្ ន ា ក ់ ង ា រ ព ន ្ ធ ដ ា រ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ក ំ ណ ត ់ ទ ំ ន ិ ញ ដ ែ ល ច ា ស ់ ជ ា ង 1 0 0 ឆ ្ ន ា ំ ថ ា ជ ា វ ត ្ ថ ុ ប ូ រ ា ណ 1736 រ ៉ ូ ឡ េ ន ដ ូ ម ៉ ិ ន ដ ូ ហ ្ ស ា r o l a n d o m e n d o z a ប ា ន ប ា ញ ់ ក ា ំ ភ ្ ល ើ ង m 1 6 រ ប ស ់ គ ា ត ់ ម ក ល ើ ភ ្ ញ ៀ វ ទ េ ស ច រ 1778 ទ ូ រ ទ ស ្ ស ន ៍ រ ា យ ក ា រ ណ ៍ ថ ា ផ ្ ស ែ ង ព ណ ៌ ស ដ ែ ល ឃ ើ ញ គ ឺ ច េ ញ ព ី រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ 1980 ជ ា អ ក ុ ស ល ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា អ ំ ព ី ល ំ ហ ូ រ ច រ ា ច រ ម ា ន ក ា រ ព ិ ប ា ក ដ ោ យ ស ា រ ត ែ អ ា ក ប ្ ប ក ិ រ ិ យ ា រ ប ស ់ អ ្ ន ក ប ើ ក ប រ ម ិ ន អ ា ច ស ្ ម ា ន ម ើ ល ដ ឹ ង ប ា ន ម ួ យ រ យ ភ ា គ រ យ ឱ ្ យ ប ្ រ ា ក ដ ន ោ ះ ឡ ើ យ 1975 ច ំ ន ួ ន ប ្ រ ជ ា ជ ន ស រ ុ ប ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង វ ៉ ា ទ ី ក ង ់ ម ា ន ប ្ រ ហ ែ ល 8 0 0 ន ា ក ់ វ ា គ ឺ ជ ា ប ្ រ ទ េ ស ឯ ក រ ា ជ ្ យ ដ ែ ល ត ូ ច ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ន ៅ ល ើ ព ិ ភ ព ល ោ ក ហ ើ យ ក ៏ ជ ា ប ្ រ ទ េ ស ដ ែ ល ម ា ន ប ្ រ ជ ា ជ ន ត ិ ច ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ផ ង ដ ែ រ 1824 ត ំ ប ន ់ ខ ្ ព ង ់ រ ា ប ហ ្ គ ី ហ ្ ស ា g i z a p l a t e a u ឬ វ ា ល ក ប ់ ខ ្ ម ោ ច ហ ្ គ ី ហ ្ ស ា g i z a n e c r o p o l i s ន ៅ ក ្ ន ុ ង ជ ្ រ ល ង ម រ ណ ៈ អ េ ស ៊ ី ប e g y p t i a n v a l l e y o f t h e d e a d ម ា ន ប ្ រ ា ស ា ទ ព ី រ ៉ ា ម ី ត ជ ា ច ្ រ ើ ន ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ន ោ ះ ម ា ន ម ួ យ ជ ា ប ្ រ ា ស ា ទ ព ី រ ៉ ា ម ី ត ធ ំ ម ា ន ផ ្ ន ូ រ ត ូ ច ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន ប ្ រ ា ស ា ទ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ន ិ ង រ ូ ប ស ំ ណ ា ក ក ្ ប ា ល ម ន ុ ស ្ ស ខ ្ ល ួ ន ស ត ្ វ s p h i n x យ ៉ ា ង ធ ំ 1719 អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ម ិ ន ល ្ អ គ ឺ ជ ា ល ក ្ ខ ខ ណ ្ ឌ ទ ូ ទ ៅ ស ម ្ រ ា ប ់ ប ា ត ុ ភ ូ ត អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ដ ៏ គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ដ ែ ល អ ា ច ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ ខ ូ ច ខ ា ត ក ា រ រ ំ ខ ា ន ធ ្ ង ន ់ ធ ្ ង រ ដ ល ់ ស ង ្ គ ម ឬ ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ប ា ត ់ ប ង ់ អ ា យ ុ ជ ី វ ិ ត ម ន ុ ស ្ ស 1703 ក ា ល ព ី ម ្ ស ិ ល ម ិ ញ អ ត ី ត ប ្ រ ធ ា ន ា ធ ិ ប ត ី ប ្ រ ទ េ ស ហ ៃ ទ ី ល ោ ក ម ៉ ា ថ េ ល ី m a r t e l l y ប ា ន ស ្ ប ថ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ្ រ ុ ម ប ្ រ ឹ ក ្ ស ា ប ោ ះ ឆ ្ ន ោ ត ប ណ ្ ត ោ ះ អ ា ស ន ្ ន c e p ថ ្ ម ី ដ ែ ល ម ា ន ស ម ា ជ ិ ក ប ្ រ ា ំ ប ួ ន ន ា ក ់ 1708 ល ោ ក ហ ូ ណ េ h u h n e ប ា ន ល ា ល ែ ង ព ី ត ំ ណ ែ ង ហ ើ យ គ ា ត ់ ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ទ ៅ ជ ំ ន ួ ស ត ំ ណ ែ ង ស ម ា ជ ិ ក ស ភ ា អ ែ ឌ ដ ា វ ៉ េ e d d a v e y ន ៅ ក ្ ន ុ ង គ ណ ៈ រ ដ ្ ឋ ម ន ្ រ ្ ត ី ស ម ា ជ ិ ក ស ភ ា ល ោ ក ណ ័ រ ម ិ ន ឡ ា ំ n o r m a n l a m b ត ្ រ ូ វ គ េ រ ំ ព ឹ ង ថ ា ន ឹ ង ទ ទ ួ ល ត ំ ណ ែ ង ជ ា រ ដ ្ ឋ ម ន ្ ត ្ រ ី ក ្ រ ស ួ ង ព ា ណ ិ ជ ្ ជ ក ម ្ ម ជ ា ម ុ ខ ត ំ ណ ែ ង ន ៅ ទ ំ ន េ រ ក ្ រ ោ យ ល ោ ក ដ ា វ ៉ េ ល ា ឈ ប ់ 1868 ត ា ម គ ំ ន ិ ត ម ួ យ ប ែ ប ទ ៀ ត ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ ប ា ន ប ្ ត ូ រ រ ូ ប រ ា ង ទ ៅ ជ ា ប ុ គ ្ គ ល ដ ែ ល គ េ ម ើ ល ម ិ ន ស ្ គ ា ល ់ ដ ែ ល ម ា ន អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ថ ា គ េ ត ្ រ ូ វ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ អ ្ វ ី គ ្ រ ប ់ យ ៉ ា ង ដ ែ ល ក ្ រ ុ ម ប ា ន ធ ្ វ ើ ន ា ព េ ល ក ន ្ ល ង ម ក ន ិ ង ប ា ន ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ វ ា ក ្ ល ា យ ជ ា រ ប ស ់ ខ ្ ល ូ ន ព ួ ក គ េ 1867 រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ផ ល ិ ត អ ុ ក ស ៊ ី ហ ្ ស ែ ន ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស ដ ក ដ ង ្ ហ ើ ម ហ ើ យ រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ស ្ រ ូ ប ឧ ស ្ ម ័ ន ក ា ប ូ ន ឌ ី អ ុ ក ស ៊ ី ត ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស ប ញ ្ ច េ ញ ម ក ក ្ រ ៅ ត ា ម ដ ង ្ ហ ើ ម គ ឺ ក ា រ ដ ក ដ ង ្ ហ ើ ម ច េ ញ 1944 ព េ ល ខ ្ ល ះ ឆ ្ ន េ រ ស ម ុ ទ ្ រ ទ ា ំ ង អ ស ់ ន េ ះ ម ា ន គ ្ រ ួ ស ា រ ទ ៅ ល េ ង ច ្ រ ើ ន ក ក ក ុ ញ ដ ោ យ ម ា ន ហ ា ង ជ ា ច ្ រ ើ ន ត ម ្ រ ៀ ប ជ ួ រ គ ្ ន ា ន ៅ ក ្ ប ែ រ ម ា ត ់ ឆ ្ ន េ រ ក ា រ ហ ែ ល ទ ឹ ក គ ឺ ម ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព ល ្ អ 1950 ន ៅ ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ដ ែ ល ង ា យ ន ឹ ង ទ ៅ ដ ល ់ គ ឺ ជ ា ទ ី ក ្ រ ុ ង ដ ៏ គ ួ រ ឱ ្ យ ច ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ន ិ ង ម ា ន ភ ា ព រ ៉ ូ ម ែ ន ទ ិ ក ឈ ្ ម ោ ះ ថ ា ស ៊ ី ន ត ្ រ ា s i n t r a ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ធ ្ វ ើ ល ្ ប ី ល ្ ប ា ញ ស ម ្ រ ា ប ់ ជ ន ប រ ទ េ ស ដ ោ យ ស ា រ ក ំ ណ ត ់ ហ េ ត ុ ន ៃ ភ ា ព រ ុ ង រ ឿ ង ដ ៏ អ ស ្ ច ា រ ្ យ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន ក ត ់ ទ ុ ក ដ ោ យ ព ្ រ អ ង ្ គ ម ្ ច ា ស ់ ប ៃ រ ៉ ុ ន b y r o n 1991 ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ព េ ល ប ្ រ វ ត ្ ត ិ ស ា ស ្ ត ្ រ អ ឺ រ ៉ ុ ប ន ា ព េ ល ន ោ ះ ព ្ រ ះ វ ិ ហ ា រ ក ា ត ូ ល ិ ក ដ ែ ល ប ា ន ក ្ ល ា យ ទ ៅ ជ ា អ ្ ន ក ម ា ន ន ិ ង ម ហ ា អ ំ ណ ា ច ប ា ន ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ា រ រ ិ ះ គ ន ់ ខ ្ ល ា ំ ង 1889 វ ា ប ា ន ន ា ំ ម ក ន ូ វ រ ថ ភ ្ ល ើ ង ឡ ា ន ន ិ ង ម ធ ្ យ ោ ប ា យ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ជ ា ច ្ រ ើ ន ទ ៀ ត 1848 គ ្ រ ា ប ់ ប ែ ក ន ៅ ក ្ ន ុ ង រ ថ យ ន ្ ត ដ ែ ល គ េ ប ា ន ដ ា ក ់ ប ំ ផ ្ ទ ុ ះ ន ៅ ទ ី ស ្ ន ា ក ់ ក ា រ ប ៉ ូ ល ី ស ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង ហ ្ ក ា ហ ្ ស ៀ ន ត ិ ប g a z i a n t e p ប ្ រ ទ េ ស ទ ួ រ គ ី ក ា ល ព ី ព ្ រ ឹ ក ម ្ ស ិ ល ម ិ ញ ន េ ះ ប ា ន ស ម ្ ល ា ប ់ ម ន ្ ត ្ រ ី ប ៉ ូ ល ិ ស ច ំ ន ួ ន ព ី រ ន ា ក ់ ន ិ ង អ ្ ន ក រ ង រ ប ួ ស ជ ា ង ម ្ ភ ៃ ន ា ក ់ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត 1685 ជ ា ឧ ទ ា ហ រ ណ ៍ ទ ម ្ រ ង ់ ន ៃ ក ា រ ថ ត រ ូ ប ភ ា ព ន ៅ ន ឹ ង ទ ូ ទ ៅ ប ំ ផ ុ ត ន ៅ ល ើ ព ិ ភ ព ល ោ ក គ ឺ 3 5 m m ដ ែ ល ជ ា ទ ំ ហ ំ ហ ្ វ ី ល ល េ ច ធ ្ ល ោ ន ៅ ជ ិ ត ស ម ័ យ ហ ្ វ ី ល ភ ា ព យ ន ្ ត 1869 ថ ្ គ ា ម វ ែ ង រ ប ស ់ វ ា ភ ្ ជ ា ប ់ ទ ៅ ន ឹ ង ធ ្ ម េ ញ ដ ៏ ម ុ ត ស ្ រ ួ ច ជ ា ង 7 0 រ ួ ម ដ ោ យ ម ា ន ក ្ រ ា ស ់ ប ន ្ ថ ែ ម ន ៅ ល ើ ប ្ រ អ ប ់ ម ា ត ់ ផ ្ ន ែ ក ខ ា ង ល ើ រ ប ស ់ វ ា ព ោ ល គ ឺ គ ្ ម ា ន អ ្ វ ី ដ ែ ល ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ វ ា គ េ ច ផ ុ ត ន ោ ះ ទ េ 1685 ជ ា ឧ ទ ា ហ រ ណ ៍ ទ ម ្ រ ង ់ ន ៃ ក ា រ ថ ត រ ូ ប ភ ា ព ន ៅ ន ឹ ង ទ ូ ទ ៅ ប ំ ផ ុ ត ន ៅ ល ើ ព ិ ភ ព ល ោ ក គ ឺ 3 5 m m ដ ែ ល ជ ា ទ ំ ហ ំ ហ ្ វ ី ល ល េ ច ធ ្ ល ោ ន ៅ ជ ិ ត ស ម ័ យ ហ ្ វ ី ល ភ ា ព យ ន ្ ត 1889 វ ា ប ា ន ន ា ំ ម ក ន ូ វ រ ថ ភ ្ ល ើ ង ឡ ា ន ន ិ ង ម ធ ្ យ ោ ប ា យ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ជ ា ច ្ រ ើ ន ទ ៀ ត 1870 ផ ្ ទ ា ំ ង ទ ស ្ ស ន ី យ ភ ា ព ត ្ រ ូ វ ប ញ ្ ច ា ំ ង ទ ៅ ល ើ ព ី រ ៉ ា ម ី ត ទ ា ំ ង ឡ ា យ ហ ើ យ ព ី រ ៉ ា ម ី ត ដ ទ ៃ ទ ៀ ត ក ៏ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ំ ភ ្ ល ឺ ភ ្ ល ើ ង ដ ែ រ 1954 ក ា រ ក ា រ ព ា រ ដ ែ ល ម ា ន វ ិ ន ័ យ ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ ភ ា ព ប ៉ ិ ន ប ្ រ ស ប ់ គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ប ា ល ់ ន ិ ង ក ា រ ង ា រ ជ ា ក ្ រ ុ ម ប ា ន ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ព ួ ក គ េ ល េ ច ធ ្ ល ោ ជ ា ង គ េ ហ ើ យ វ ា ច ្ ប ា ស ់ ណ ា ស ់ ថ ា ក ្ រ ុ ម ន េ ះ ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ឈ ្ ន ះ 1692 ផ ្ អ ែ ក ត ា ម ទ ី ភ ្ ន ា ក ់ ង ា រ ន ុ យ ក ្ ល េ អ ៊ ែ រ ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស ជ ប ៉ ុ ន ស ា រ ធ ា ត ុ វ ិ ទ ្ យ ុ ស ក ម ្ ម ស ៊ ី ស ៀ ម c a e s i u m ន ិ ង អ ៊ ី យ ៉ ូ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ រ ក ឃ ើ ញ ថ ា ម ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង រ ោ ង ច ក ្ រ ន េ ះ 1989 គ ា ត ់ ក ៏ ប ា ន ច ូ ល រ ួ ម ក ្ ន ុ ង ក ា រ រ ច ន ា ន ិ ង ឆ ្ ល ា ក ់ ក ្ រ ដ ា ស ប ្ រ ា ក ់ ស ម ្ រ ា ប ់ ប ្ រ ទ េ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ផ ង ដ ែ រ ឧ ទ ា ហ រ ណ ៍ ថ ្ ម ី ៗ ន ៃ គ ំ រ ូ ក ា រ ង ា រ រ ប ស ់ គ ា ត ់ រ ួ ម ម ា ន ទ ា ំ ង រ ូ ប គ ំ ន ូ ន ា យ ក រ ដ ្ ឋ ម ន ្ រ ្ ត ី ន ៅ ផ ្ ន ែ ក ខ ា ង ម ុ ខ ក ្ រ ដ ា ស ប ្ រ ា ក ់ 5 ដ ុ ល ្ ល ា រ ន ិ ង 1 0 0 ដ ុ ល ្ ល ា រ ថ ្ ម ី រ ប ស ់ ក ា ណ ា ដ ា 1881 ក ា រ ច ែ ក រ ំ ល ែ ក អ ំ ព ី ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ទ ស ្ ស ន ក ិ ច ្ ច ស ិ ក ្ ស ា ដ ោ យ ផ ្ ទ ា ល ់ ក ៏ ជ ា វ ិ ធ ី ដ ៏ ល ្ អ ម ួ យ ដ ើ ម ្ ប ី ឆ ្ ល ុ ះ ប ញ ្ ច ា ំ ង ព ី ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ន ិ ង ច ែ ក រ ំ ល ែ ក ប ទ ព ិ ស ោ ធ ន ៍ ស ម ្ រ ា ប ់ ថ ្ ន ា ក ់ រ ៀ ន ទ ៅ ថ ្ ង ៃ អ ន ា គ ត ដ ែ រ 1793 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ ស ិ ន អ ្ ន ក ម ិ ន ទ ា ន ់ ស ៊ ា ំ ន ឹ ង ក ា រ ប ើ ក ប រ ន ៅ ល ើ ផ ្ ល ូ វ ទ ី ជ ន ប ទ ទ េ ស ូ ម អ ្ ន ក ផ ្ ដ ោ ត អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ម ើ ល ផ ្ ល ូ វ ជ ា ន ិ ច ្ ច ខ ្ ល ា ច ក ្ រ ែ ង ម ា ន ផ ្ ល ូ វ ច ោ ត ផ ្ ល ូ វ ត ូ ច ច ង ្ អ ៀ ត ន ិ ង ផ ្ ល ូ វ ក ោ ង ជ ា ច ំ ប ង ជ ា ដ ើ ម 1982 ស ្ ត ្ រ ី ៖ ស ្ ត ្ រ ី ជ ា អ ្ ន ក ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ណ ែ ន ា ំ ឱ ្ យ ន ិ យ ា យ ថ ា ខ ្ ល ួ ន ប ា ន រ ៀ ប ក ា រ រ ួ ច ហ ើ យ ដ ោ យ ម ិ ន ថ ា ប ា ន រ ៀ ប ក ា រ ព ិ ត ប ្ រ ា ក ដ ឬ អ ត ់ ន ោ ះ ទ េ 2002 ន េ ះ ន ឹ ង អ ន ុ ញ ្ ញ ា ត ឱ ្ យ អ ្ ន ក ល េ ង គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ល ើ ស ក ម ្ ម ភ ា ព ន ិ ង ច ល ន ា ន ៅ ក ្ ន ុ ង វ ី ដ េ អ ូ ហ ្ គ េ ម ប ា ន ដ ោ យ ផ ្ ល ា ស ់ ទ ី ឧ ប ក រ ណ ៍ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ល ំ ហ 1704 ក ្ ន ុ ង ឆ ្ ន ា ំ 1 9 9 0 ត ំ ប ន ់ ន េ ះ ប ា ន ប ញ ្ ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ប ញ ្ ជ ី ត ំ ប ន ់ ប េ ត ិ ក ភ ័ ណ ្ ឌ ព ិ ភ ព ល ោ ក ដ ែ ល ក ំ ព ុ ង រ ង គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ដ ោ យ ស ា រ ត ែ ក ា រ គ ំ រ ា ម ក ំ ហ ែ ង ព ី ដ ី ខ ្ ស ា ច ់ ន ៃ វ ា ល រ ហ ោ ស ្ ថ ា ន 1899 ល ោ ក ម ៉ ូ ហ ា ម ា ត ់ m u h a m m a d ធ ្ ល ា ប ់ ម ា ន ក ា រ ច ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ខ ្ ល ា ំ ង ទ ៅ ល ើ រ ឿ ង ក ្ រ ៅ ព ី ជ ី វ ិ ត ល ើ ល ោ ក ិ យ ន េ ះ គ ា ត ់ ធ ្ ល ា ប ់ ទ ៅ រ ូ ង ភ ្ ន ំ ម ួ យ ជ ា ញ ឹ ក ញ ា ប ់ ដ ែ ល គ េ ស ្ គ ា ល ់ ថ ា ជ ា ហ ៃ រ ៉ ា ន ៅ ល ើ ភ ្ ន ំ ណ ូ រ n o o r ព ន ្ ល ឺ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ា រ ស ញ ្ ជ ឹ ង គ ិ ត 1926 ម ា ន ក ា រ ទ ទ ួ ល ស ្ គ ា ល ់ ជ ា ទ ូ ទ ៅ ច ំ ព ោ ះ ទ ស ្ ស ន ៈ រ ប ស ់ ល ោ ក អ ា រ ី ស ្ ត ូ ត ច ំ ព ោ ះ គ ្ រ ប ់ ប ញ ្ ហ ា វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ ទ ា ំ ង អ ស ់ រ ួ ម ប ញ ្ ច ូ ល ទ ា ំ ង ច ិ ត ្ ត វ ិ ទ ្ យ ា ផ ង ដ ែ រ 1678 ល ោ ក អ ូ ល ី វ ើ រ ស ា ក ស ៍ o l i v e r s a c k s ដ ែ ល ប ា ន ស រ ស េ រ ក ្ ន ុ ង អ ត ្ ថ ប ទ រ ប ស ់ គ ា ត ់ អ ំ ព ី ស េ ច ក ្ ត ី ថ ្ ល ែ ង ក ា រ រ ប ស ់ ប ្ រ ធ ា ន ា ធ ិ ប ត ី ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ ព ី រ ប ៀ ប ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស ម ិ ន អ ា ច យ ល ់ ព ី ស េ ច ក ្ ត ី ថ ្ ល ែ ង ក ា រ ដ ោ យ ស ា រ ក ា រ ខ ូ ច ខ ួ រ ក ្ ប ា ល គ ឺ ប ែ រ ជ ា អ ា ច វ ា យ ត ម ្ ល ៃ ព ី ភ ា ព ស ្ ម ោ ះ ត ្ រ ង ់ ប ា ន យ ៉ ា ង ល ្ អ ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ ទ ៅ វ ិ ញ 1819 ប ្ រ ទ េ ស ច ិ ន ប ុ រ ា ណ ម ា ន វ ិ ធ ី ខ ុ ស ប ្ ល ែ ក ព ី គ េ ម ួ យ ដ ើ ម ្ ប ី ក ំ ណ ត ់ ច ំ ណ ា ំ ព ី រ យ ៈ ព េ ល ខ ុ ស ៗ គ ្ ន ា ដ ំ ណ ា ក ់ ក ា ល ន ី ម ួ យ ៗ រ ប ស ់ ច ិ ន ឬ គ ្ រ ួ ស ា រ ន ី ម ួ យ ៗ ដ ែ ល ក ា ន ់ អ ំ ណ ា ច គ ឺ ជ ា រ ា ជ វ ង ្ ស ខ ុ ស ៗ គ ្ ន ា 1964 ឯ ក ស ា រ ច ម ្ ល ង ឌ ុ ន ល ែ ប d u n l a b ដ ែ ល ទ ំ ហ ំ ធ ំ ច ំ ន ួ ន 2 5 ស ន ្ ល ឹ ក ដ ែ ល គ េ ដ ឹ ង ថ ា ម ា ន វ ត ្ ត ម ា ន ន ៅ ដ ល ់ ឥ ឡ ូ វ គ ឺ ជ ា ឯ ក ស ា រ ច ម ្ ល ង ច ្ ប ា ប ់ ច ម ្ ល ង ដ ែ ល ន ៅ គ ង ់ វ ង ្ ស យ ូ រ ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ។ រ ី ឯ ស ំ ណ ៅ ស រ ស េ រ ដ ៃ ច ្ ប ា ប ់ ដ ើ ម ម ិ ន ម ា ន វ ត ្ ត ម ា ន ទ ៀ ត ន ោ ះ ទ េ ។ 1676 ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ឧ ទ ្ យ ា ន ជ ា ត ិ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ម ា ន ក ា រ អ ភ ិ រ ក ្ ស ជ ា ប ្ រ ច ា ំ ន ិ ង ម ា ន ក ា រ គ ិ ត ថ ្ ល ៃ ច ូ ល ម ើ ល ឧ ទ ្ យ ា ន ន េ ះ ផ ង 1930 ច ំ ណ ា ប ់ ខ ្ ម ា ំ ង ប ្ រ ា ំ ម ួ យ ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ន ោ ះ ម ា ន ទ ា ំ ង ក ុ ម ា រ ន ិ ង ម ន ុ ស ្ ស ច ា ស ់ ប ា ន ដ ោ ះ ល ែ ង ម ុ ន ព េ ល គ ឺ ក ្ រ ុ ម អ ្ ន ក ថ ត រ ូ ប ជ ន ជ ា ត ិ ហ ្ វ ី ល ី ព ី ន 1925 ប ើ ទ ោ ះ ប ី ក ិ ច ្ ច ក ា រ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន ធ ្ វ ើ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន គ ឺ ជ ា ទ ្ រ ឹ ស ្ ត ី ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ស រ ស េ រ ឡ ើ ង ដ ើ ម ្ ប ី ជ ំ រ ុ ញ ក ា រ ស ង ្ ក េ ត ដ ែ ល ក ើ ត ច េ ញ ព ី ក ា ឡ ា ក ់ ស ៊ ី ស ា ជ ី ត ា រ ៀ ស s a g i t t a r i u s 1871 ន ៅ ក ្ ន ុ ង អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ក ្ ត ៅ ន ៃ ម ជ ្ ឈ ិ ម ប ូ ព ៌ ា ផ ្ ទ ះ ម ិ ន ស ូ វ ស ំ ខ ា ន ់ ទ េ 1949 ល ក ្ ខ ខ ណ ្ ឌ ន ៃ ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ើ ដ ោ យ អ ្ ន ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ រ ្ ត ផ ្ ន ែ ក ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ន ័ យ ផ ្ ល ូ វ ក ា រ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ្ រ ុ ម ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ទ ា ំ ង ន េ ះ 1763 ប ្ រ ៀ ប ដ ូ ច ជ ា ព ្ រ ះ ច ន ្ ទ ដ ែ ល ខ ំ ទ ប ់ ទ ំ ន ា ញ ផ ែ ន ដ ី ដ ោ យ ប ង ្ ក ើ ត ប ា ន ជ ា ទ ឹ ក ជ ោ រ ទ ឹ ក ន ា ច យ ៉ ា ង ណ ា ម ិ ញ ក ា ឡ ា ក ់ ស ៊ ី ម ី ល គ ី វ េ យ ៍ m i l k y w a y វ ា ក ៏ ខ ំ ទ ប ់ ខ ្ ល ួ ន ព ី ក ម ្ ល ា ំ ង រ ប ស ់ ហ ្ គ ា ឡ ា ក ់ ស ៊ ី ស ា ហ ្ គ ី ត ា រ ៀ ស s a g i t t a r i u s ដ ូ ច គ ្ ន ា អ ៊ ី ច ឹ ង ដ ែ រ 1674 ច ំ ព ោ ះ ន ៅ ត ំ ប ន ់ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ក ា រ ដ ា ំ ទ ឹ ក ត ្ រ ឹ ម ត ែ ម ួ យ ន ា ទ ី គ ឺ គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ា ន ់ ហ ើ យ ហ ើ យ ន ៅ ក ន ្ ល ែ ង ខ ្ ល ះ ទ ៀ ត ត ្ រ ូ វ ក ា រ ព េ ល វ េ ល ា ច ្ រ ើ ន ន ា ទ ី 1915 ល ោ ក អ ្ ន ក អ ា ច ប ្ រ ើ ប ូ ដ ា ប ូ ដ ា b o d a - b o d a ម ៉ ូ ត ូ ឌ ុ ប ដ ើ ម ្ ប ី ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ជ ុ ំ វ ិ ញ រ ដ ្ ឋ ធ ា ន ី ហ ្ គ ូ ម ៉ ា ។ ត ម ្ ល ៃ ធ ម ្ ម ត ា ក ្ ន ុ ង ស ្ រ ុ ក គ ឺ 5 0 0 ហ ្ វ ្ រ ង ់ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ា រ ក ា រ ជ ិ ះ រ យ ៈ ព េ ល ខ ្ ល ី ។ 1791 ក ុ ំ ប ំ ផ ្ ល ា ញ ក ន ្ ល ែ ង ទ ស ្ ស ន ា ដ ោ យ ក ា រ គ ូ ស ច ំ ណ ា ំ ក ោ ស ឆ ្ ក ូ ត ឬ គ ូ រ គ ំ ន ូ រ ន ៅ ល ើ ស ំ ណ ង ់ ត ា ម ទ ី ស ា ធ ា រ ណ ៈ 1689 អ ឺ រ ៉ ុ ប គ ឺ ជ ា ទ ្ វ ី ប ត ូ ច ម ួ យ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ស ម ្ ប ូ រ ទ ៅ ដ ោ យ ប ្ រ ទ េ ស ឯ ក រ ា ជ ្ យ ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ា ល ៈ ទ េ ស ៈ ធ ម ្ ម ត ា ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ប ្ រ ទ េ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន គ ឺ ត ្ រ ូ វ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ក ា រ ស ្ ន ើ ស ុ ំ ទ ិ ដ ្ ឋ ា ក ា រ ន ិ ង ក ា រ ត ្ រ ួ ត ព ិ ន ិ ត ្ យ ល ិ ខ ិ ត ឆ ្ ល ង ដ ែ ន ជ ា ច ្ រ ើ ន ដ ង 1769 ប ា ន ​ ស ា ង ស ង ់ ​ ឡ ើ ង ​ ដ ោ យ ​ ជ ន ជ ា ត ិ ​ អ េ ហ ្ ស ៊ ី ប ​ ន ៅ ​ ស ត វ ត ្ ស ​ ទ ី ប ី ​ ម ុ ន ​ គ . ស ប ្ រ ា ស ា ទ ​ ព ី រ ៉ ា ម ី ត គ ឺ ​ ជ ា ​ ស ំ ណ ង ់ ​ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង ​ ច ំ ណ ោ ម ស ំ ណ ង ់ ព ី រ ៉ ា ម ី ត ធ ំ ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន ​ ដ ែ ល ​ ត ្ រ ូ វ ​ ប ា ន ​ ស ា ង ស ង ់ ​ ឡ ើ ង ដ ើ ម ្ ប ី ​ គ ោ រ ព ​ ដ ល ់ ​ ព ្ រ ះ ​ ច ៅ ​ ផ ា រ ៉ ោ ន ដ ែ ល ​ ប ា ន ​ ស ុ គ ត ​ ទ ៅ ។ 1973 ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ដ ា ក ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ត ំ ប ន ់ ត ្ រ ូ ព ិ ក ខ ្ ព ស ់ ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា ព ី រ ប ី ដ ឺ ក ្ រ េ ន ៅ ខ ា ង ជ ើ ង ន ៃ អ េ ក ្ វ ា ទ ័ រ អ ្ ន ក ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ប ្ រ ឈ ម ទ ា ំ ង ក ំ ដ ៅ ជ ា ន ិ ច ្ ច ន ិ ង ព ន ្ ល ឺ ព ្ រ ះ អ ា ទ ិ ត ្ យ ខ ្ ល ា ំ ង ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ម េ ឃ ស ្ រ ឡ ះ ជ ា ង ន េ ះ ក ា ន ់ ត ែ ក ម ្ រ 1778 ទ ូ រ ទ ស ្ ស ន ៍ រ ា យ ក ា រ ណ ៍ ថ ា ផ ្ ស ែ ង ព ណ ៌ ស ដ ែ ល ឃ ើ ញ គ ឺ ច េ ញ ព ី រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ 1714 ផ ្ ក ា យ រ ណ ប ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ង ្ ហ ោ ះ ទ ៅ ទ ី អ វ ក ា ស ដ ោ យ គ ្ រ ា ប ់ រ ៉ ុ ក ្ ក ែ ត អ ្ ន ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ ប ្ រ ើ ត េ ឡ េ ទ ស ្ ស ន ៍ ក ្ ន ុ ង ទ ី អ វ ក ា ស ព ី ព ្ រ ោ ះ ប រ ិ យ ា ក ា ស រ ប ស ់ ផ ែ ន ដ ី រ ំ ខ ា ន ដ ល ់ ព ន ្ ល ឺ ន ិ ង ក ា រ ម ើ ល ឃ ើ ញ រ ប ស ់ យ ើ ង ខ ្ ល ះ ៗ 1702 គ ្ រ ា ន ់ ត ែ ក ្ ន ុ ង រ យ ៈ ព េ ល ព ី រ ស ប ្ ត ា ហ ៍ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ ក ង ទ ័ ព អ ា ម េ រ ិ ក ន ិ ង ក ង ទ ័ ព ស េ រ ី រ ប ស ់ ប ា រ ា ំ ង ប ា ន ច ូ ល ទ ៅ រ ំ ដ ោ ះ ភ ា គ ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ប ្ រ ទ េ ស ប ា រ ា ំ ង ហ ើ យ ប ា ន ត ្ រ ឡ ប ់ ឆ ្ ព ោ ះ ទ ៅ ក ា ន ់ ប ្ រ ទ េ ស អ ា ល ្ ល ឺ ម ៉ ង ់ វ ិ ញ 1691 ន ៅ ល ើ ផ ្ ល ូ វ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ក ្ រ ុ ម ហ ៊ ុ ន ធ ំ ៗ ម ា ន យ ន ្ ត ហ ោ ះ ផ ្ ទ ា ល ់ ខ ្ ល ួ ន ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ស ម ្ រ ា ប ់ ផ ្ ល ូ វ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ន ិ ង ក ្ រ ុ ម ហ ៊ ុ ន ត ូ ច ៗ ព ួ ក គ េ ម ា ន ប ញ ្ ហ ា 1669 ស ្ ន ង ក ា រ ប ៉ ូ ល ិ ស c h a n d r a s h e k h a r s o l a n k i ម ា ន ប ្ រ ស ា ស ន ៍ ថ ា ជ ន ជ ា ប ់ ច ោ ទ គ ឺ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ព ា ក ់ ម ៉ ា ស ់ ប ិ ទ ម ុ ខ ន ៅ ព េ ល ឡ ើ ង ត ុ ល ា ក ា រ 1802 អ ៊ ិ ន ធ ឺ រ ណ ែ ត ប ញ ្ ច ូ ល គ ្ ន ា ន ូ វ ធ ា ត ុ ផ ្ ស ំ ន ៃ ក ា រ ទ ំ ន ា ក ់ ទ ំ ន ង គ ្ ន ា រ វ ា ង ម ហ ា ជ ន ន ិ ង រ វ ា ង ប ុ គ ្ គ ល 1843 ស ា ស ្ ត ្ រ ា ច ា រ ្ យ អ ្ ន ក ស ្ រ ី ផ ា ម េ ឡ ា ហ ្ វ ៊ ើ ហ ្ គ ឺ ស ុ ន p a m e l a f e r g u s o n ន ៃ ស ា ក ល វ ិ ទ ្ យ ា ល ័ យ ដ ុ ន ឌ ី d u n d e e ក ត ់ ស ំ គ ា ល ់ ថ ា អ ្ ន ក ស ា រ ព ័ ត ៌ ម ា ន ហ ា ក ់ ដ ូ ច ជ ា ក ំ ព ុ ង ដ ើ រ ផ ្ ល ូ វ គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ប ្ រ ស ិ ន ប ើ ផ ្ ស ព ្ វ ផ ្ ស ា យ រ ូ ប ថ ត រ ប ស ់ ជ ន ស ង ្ ស ័ យ 1723 ក ំ ព ង ់ ផ ែ ន េ ះ គ ឺ ជ ា អ ត ី ត ទ ី ត ា ំ ង រ ប ស ់ ក ង ទ ័ ព ជ ើ ង ទ ឹ ក ដ ៏ ឃ ោ រ ឃ ៅ ម ួ យ ក ា ល ព ី ឆ ្ ន ា ំ 1 8 8 9 ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ក ប ៉ ា ល ់ ច ំ ន ួ ន 7 គ ្ រ ឿ ង ម ក ព ី ប ្ រ ទ េ ស អ ា ឡ ឺ ម ៉ ង ់ ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក ន ិ ង អ ង ់ គ ្ ល េ ស ប ា ន ប ដ ិ ស េ ធ ម ិ ន ព ្ រ ម ច ា ក ច េ ញ ព ី ក ំ ព ង ់ ផ ែ ន េ ះ 1890 ក ែ វ យ ឹ ត ស ម ្ រ ា ប ់ ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ទ ំ ន ើ ប ៗ ប ំ ផ ុ ត គ ឺ ជ ា ឧ ប ក រ ណ ៍ ដ ៏ ធ ំ ស ម ្ ប ើ ម ក ្ ន ុ ង ត ំ ប ន ់ ដ ា ច ់ ព ី គ េ ឯ ង ដ ោ យ ម ា ន ល ក ្ ខ ខ ណ ្ ឌ ប រ ិ យ ា ក ា ស អ ំ ណ ោ យ ផ ល ប ា ន ល ្ អ 1996 m i t c h e l l g o u r l e y រ ប ស ់ អ ូ ស ្ រ ្ ត ា ល ី ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ា ត ់ ថ ្ ន ា ក ់ ទ ី ដ ប ់ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង វ ិ ញ ្ ញ ា ស ា រ ប ុ រ ស s u p e r - g គ ូ ប ្ រ ជ ែ ង ជ ន ជ ា ត ិ ឆ េ ក ល ោ ក o l d r i c h j e l i n e k ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ា ត ់ ថ ្ ន ា ក ់ ទ ី ដ ប ់ ប ្ រ ា ំ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង វ ិ ញ ្ ញ ា ស ា រ ប ុ រ ស s u p e r - g 1715 ក ា រ ប ្ រ ក ា ស ជ ា ប ្ រ ច ា ំ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ា រ ព ័ ត ៌ ម ា ន ម េ ត ្ រ ូ m e t r o ប ា ន ធ ្ វ ើ ឡ ើ ង ត ែ ជ ា ភ ា ស ា ក ា ត ា ឡ ា ំ ង ត ែ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ក ា រ រ ំ ខ ា ន ដ ែ ល ម ិ ន ប ា ន គ ្ រ ោ ង ទ ុ ក ប ា ន ប ្ រ ក ា ស ដ ោ យ ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ស ្ វ ័ យ ប ្ រ វ ត ្ ត ិ ក ម ្ ម ម ា ន ជ ា ច ្ រ ើ ន ភ ា ស ា រ ួ ម ម ា ន ភ ា ស ា អ េ ស ្ ប ៉ ា ញ អ ង ់ គ ្ ល េ ស ប ា រ ា ំ ង អ ា រ ៉ ា ប ន ិ ង ជ ប ៉ ុ ន 1917 ផ ្ ទ ា ំ ង អ េ ក ្ រ ង ់ ទ ូ រ ទ ស ្ ស ន ៍ ធ ំ ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន ត ្ រ ូ វ ប ា ន ដ ំ ឡ ើ ង ន ៅ ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ផ ្ ស េ ង ៗ គ ្ ន ា ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង រ ៉ ូ ម ដ ើ ម ្ ប ី ឱ ្ យ ប ្ រ ជ ា ជ ន ទ ស ្ ស ន ា ព ិ ធ ី ន េ ះ 1911 ស ្ រ ដ ៀ ង ​ គ ្ ន ា ​ ន េ ះ ​ ដ ែ រ ដ ោ យ ស ា រ ​ ម ា ន ​ ទ ិ ដ ្ ឋ ា ក ា រ ​ ត ំ ប ន ់ ​ ស ហ ភ ា ព ​ អ ឺ រ ៉ ុ ប ​ s c h e n g e n v i s a ល ោ ក អ ្ ន ក ​ ម ិ ន ​ ច ា ំ ប ា ច ់ ​ ត ្ រ ូ វ ​ ស ្ ន ើ ​ ស ុ ំ ​ ទ ិ ដ ្ ឋ ា ក ា រ ស ម ្ រ ា ប ់ ​ គ ្ រ ប ់ ប ្ រ ទ េ ស ​ ដ ែ ល ជ ា ​ ស ម ា ជ ិ ក s c h e n g e n ទ ៀ ត ទ េ ធ ្ វ ើ ​ ប ែ ប ន េ ះ ​ អ ា ច ​ ជ ួ យ ស ន ្ ស ំ ​ ព េ ល វ េ ល ា ប ្ រ ា ក ់ ក ា ក ់ ន ិ ង ​ ក ្ រ ដ ា ស ​ ស ្ ន ា ម ​ ថ ែ ម ​ ផ ង ។ 1731 ន ៅ ប ្ រ ជ ុ ំ ក ោ ះ ន ិ ង ប ឹ ង អ ្ ន ក ម ិ ន ច ា ំ ប ា ច ់ ត ្ រ ូ វ ក ា រ ទ ូ ក ល ំ ហ ែ ទ េ 1918 ត ំ ប ន ់ s u n d a r b a n s ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ក ា ស ជ ា ត ំ ប ន ់ ប េ ត ិ ក ភ ណ ្ ឌ ព ិ ភ ព ល ោ ក រ ប ស ់ អ ង ្ គ ក ា រ យ ូ ណ េ ស ្ ក ូ ផ ្ ន ែ ក ម ួ យ ន ៃ ត ំ ប ន ់ ព ្ រ ៃ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ឹ ក ដ ី ឥ ណ ្ ឌ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ហ ៅ ថ ា ឧ ទ ្ យ ា ន ជ ា ត ិ s u n d a r b a n s 1896 អ ង ្ គ ក ា រ ក ា យ ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក u s a g y m n a s t i c s ន ិ ង គ ណ ៈ ក ម ្ ម ា ធ ិ ក ា រ អ ូ ឡ ា ំ ព ិ ក ន ិ ង ប ៉ ា រ ៉ ា ឡ ា ំ ព ិ ក ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក u s o c គ ឺ ម ា ន គ ោ ល ដ ៅ ដ ូ ច គ ្ ន ា - ព ួ ក គ េ ច ង ់ ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ក ី ឡ ា ក ា យ ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ន ិ ង ក ី ឡ ា ដ ទ ៃ ទ ៀ ត ម ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព ត ា ម ដ ែ ល អ ា ច ធ ្ វ ើ ទ ៅ ប ា ន ដ ើ ម ្ ប ី ឱ ្ យ អ ត ្ ត ព ល ិ ក អ ា ច ដ ើ រ ត ា ម ក ្ ត ី ស ុ ប ិ ន ្ ត រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ម ជ ្ ឈ ដ ្ ឋ ា ន ម ួ យ ដ ែ ល ម ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព វ ិ ជ ្ ជ ម ា ន ន ិ ង អ ំ ណ ា ច 2003 ដ ើ ម ្ ប ី ទ ទ ួ ល ប ា ន ន ូ វ ទ េ ស ភ ា ព ស ្ អ ា ត ប ំ ផ ុ ត ន ៃ ទ ី ក ្ រ ុ ង ហ ុ ង ក ុ ង ស ូ ម ច ា ក ច េ ញ ព ី ក ោ ះ ហ ើ យ ស ម ្ ត ៅ ទ ៅ ក ា ន ់ ផ ្ ន ែ ក ទ ល ់ ម ុ ខ ន ៃ ម ា ត ់ ទ ឹ ក ខ ូ វ ល ូ ន 1985 វ ា ជ ា ប ់ ទ ា ក ់ ទ ង គ ្ ន ា ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ជ ា ធ ម ្ ម ត ា ម ិ ន ព ា ក ់ ព ័ ន ្ ធ ន ឹ ង ក ា រ ជ ិ ះ ស ្ គ ី ក ម ្ ស ា ន ្ ត ន ៅ ល ើ ភ ្ ន ំ ខ ្ ព ស ់ ៗ ឬ ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ដ ែ ល ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ច ុ ង ក ្ រ ោ យ ដ ែ ល ប ា ន ជ ិ ះ ន ៅ ល ើ ភ ូ ម ិ ស ា ស ្ រ ្ ត ច ោ ត ហ ើ យ ត ម ្ រ ូ វ ឱ ្ យ ម ា ន ស ្ គ ី ន ិ ង ស ្ ប ែ ក ជ ើ ង រ ឹ ង ន ិ ង ត ឹ ង 1695 អ ា ហ ា រ ព េ ល ល ្ ង ា ច ប ែ ប ស ា ម ញ ្ ញ ដ ៏ ម ា ន ប ្ រ ជ ា ប ្ រ ិ យ ភ ា ព ម ួ យ ជ ា ព ិ ស េ ស ន ៅ រ ដ ូ វ ក ្ ត ៅ គ ឺ ម ុ ខ ម ្ ហ ូ ប ​ ឈ ្ ម ោ ះ ថ ា ប ៉ ា អ ា ម អ ូ ល ី p a a m b o l i ៖ ន ំ ប ៉ ័ ង ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ប ្ រ េ ង អ ូ ល ី វ ប ៉ េ ង ប ៉ ោ ះ ន ិ ង គ ្ រ ឿ ង ផ ្ ស ំ ​ ដ ែ ល ម ា ន ដ ទ ៃ ទ ៀ ត ដ ូ ច ជ ា ឈ ី ស ត ្ រ ី ធ ូ ណ ា ជ ា ដ ើ ម ។ 1976 អ ្ ន ក ល េ ង ក ី ឡ ា c r i c k e t ឈ ្ ម ោ ះ s a c h i n t e n d u l k a r ន ិ ង r a h u l d r a v i d ធ ្ វ ើ ប ា ន ល ្ អ ហ ើ យ ប ង ្ ក ើ ត ភ ា ព ជ ា ដ ៃ គ ូ រ ដ ៏ ល ្ អ ឥ ត ខ ្ ច ោ ះ 1861 ជ ា ល ទ ្ ធ ផ ល អ ្ ន ក ស ម ្ ដ ែ ង ប ា ន ជ ក ់ ប ា រ ី ក ញ ្ ជ ា ន ៅ ល ើ ឆ ា ក ហ ើ យ រ ោ ង ល ្ ខ ោ ន ន េ ះ ផ ្ ទ ា ល ់ ក ំ ព ុ ង ត ែ ល ើ ក ទ ឹ ក ច ិ ត ្ ត ឱ ្ យ ទ ស ្ ស ន ិ ក ជ ន ច ូ ល រ ួ ម 1700 ន ៅ ក ្ រ ោ ម ស ម ុ ទ ្ រ វ ា ក ា ន ់ ត ែ ស ្ ត ើ ង ហ ើ យ ន ៅ ក ្ រ ោ ម ត ំ ប ន ់ ខ ្ ព ង ់ រ ា ប វ ា ក ា ន ់ ត ែ ក ្ រ ា ស ់ 1778 ទ ូ រ ទ ស ្ ស ន ៍ រ ា យ ក ា រ ណ ៍ ថ ា ផ ្ ស ែ ង ព ណ ៌ ស ដ ែ ល ឃ ើ ញ គ ឺ ច េ ញ ព ី រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ 1768 ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ន ៃ អ គ ា រ ន ៅ ល ើ គ ែ ម ដ ៏ ស ្ ម ុ គ ស ្ ម ា ញ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ស ា ង ស ង ់ ឡ ើ ង វ ិ ញ ដ ើ ម ្ ប ី ផ ្ ត ល ់ ឱ ្ យ អ ្ ន ក ទ េ ស ច រ ន ូ វ គ ំ ន ិ ត ក ា ន ់ ត ែ ប ្ រ ស ើ រ ឡ ើ ង អ ំ ព ី រ ប ៀ ប ដ ែ ល អ គ ា រ ន េ ះ វ ា ប ា ន ផ ុ ស ខ ្ ល ួ ន ច េ ញ ម ក ដ ំ ប ូ ង 1987 ក ា រ ប ុ ក ឬ ធ ្ ល ា ក ់ ន េ ះ ក ើ ត ឡ ើ ង ន ៅ ទ ី ខ ្ ព ស ់ ន ៃ ត ំ ប ន ់ ភ ្ ន ំ ហ ើ យ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ជ ឿ ថ ា វ ា ជ ា ល ទ ្ ធ ផ ល ន ៃ ក ា រ ប ា ញ ់ ទ ម ្ ល ា ក ់ រ ប ស ់ ស ត ្ រ ូ វ 1982 ស ្ ត ្ រ ី ៖ ស ្ ត ្ រ ី ជ ា អ ្ ន ក ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ណ ែ ន ា ំ ឱ ្ យ ន ិ យ ា យ ថ ា ខ ្ ល ួ ន ប ា ន រ ៀ ប ក ា រ រ ួ ច ហ ើ យ ដ ោ យ ម ិ ន ថ ា ប ា ន រ ៀ ប ក ា រ ព ិ ត ប ្ រ ា ក ដ ឬ អ ត ់ ន ោ ះ ទ េ 1820 ឥ ឡ ូ វ ន េ ះ ម ន ុ ស ្ ស ស រ ស េ រ ស ា រ ន ៅ ល ើ អ េ ក ្ រ ង ់ ក ុ ំ ព ្ យ ូ រ ទ ័ រ ដ ោ យ ម ិ ន ច ា ំ ប ា ច ់ ប ្ រ ើ ខ ្ ម ៅ ដ ៃ ន ិ ង ប ្ រ ដ ា ប ់ ច ិ ត ខ ្ ម ៅ ដ ៃ ទ ៀ ត ទ េ 1667 ន ិ យ ា យ ជ ា ទ ូ ទ ៅ ឥ រ ិ យ ា ប ថ ព ី រ អ ា ច ប ង ្ ហ ា ញ ឱ ្ យ ឃ ើ ញ ថ ា អ ្ ន ក គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ន ា ំ ម ុ ខ អ ត ី ត ម ិ ត ្ ត ភ ក ្ ត ិ រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ច ុ ង ម ្ ខ ា ង ន ៃ វ ិ ស ា ល គ ម គ ឺ ក ំ ព ុ ង ព ្ យ ា យ ា ម ប ន ្ ស ល ់ ទ ុ ក ប ុ រ ស ម ្ ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ប ុ រ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ឬ ន ា រ ី 1939 ដ ូ ច គ ្ ន ា ផ ង ដ ែ រ ប ន ្ ទ ា ប ់ ព ី ម ុ ខ ដ ំ ណ ែ ង ក ្ ន ុ ង ប ដ ិ វ ត ្ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ើ ក ច ំ ហ ស ម ្ រ ា ប ់ ប េ ក ្ ខ ជ ន ដ ែ ល ជ ា ប ុ រ ស ទ ា ំ ង អ ស ់ ដ ែ ល អ ន ុ ញ ្ ញ ា ត ឱ ្ យ អ ្ ន ក ដ ែ ល ម ា ន ន ូ វ ម ហ ិ ច ្ ឆ ត ា ន ិ ង ភ ា ព ជ ោ គ ជ ័ យ ទ ទ ួ ល ប ា ន ជ ោ គ ជ ័ យ 1992 ព ា ក ្ យ ស ា ហ ្ វ ា រ ី s a f a r i ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ើ ជ ា ទ ូ ទ ៅ ស ម ្ រ ា ប ់ ស ំ ដ ៅ ទ ៅ ល ើ ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ត ា ម ផ ្ ល ូ វ គ ោ ក ដ ើ ម ្ ប ី ម ើ ល ស ត ្ វ ព ្ រ ៃ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ដ ៏ អ ស ្ ច ា រ ្ យ ជ ា ព ិ ស េ ស ន ៅ ត ំ ប ន ់ ព ្ រ ៃ ស ា វ ៉ ា ណ ា 1933 ទ ី ប ំ ផ ុ ត ម ា ន ស ត ្ វ ឆ ្ ម ា ត ូ ច ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន រ ួ ម ទ ា ំ ង ស ត ្ វ ឆ ្ ម ា រ ព ្ រ ៃ ដ ែ ល ស ៊ ី ច ំ ណ ី ត ូ ច ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន ទ ៀ ត ដ ូ ច ជ ា ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ស ត ្ វ ក ក េ រ ស ត ្ វ ប ង ្ គ ួ យ ន ិ ង ប ក ្ ស ី ន ា ន ា 1883 ប ្ រ ឡ ោ ះ ប ញ ្ ឈ រ ន ៅ ក ្ រ ោ ម ស ្ ព ា ន គ ឺ ម ា ន ក ម ្ ព ស ់ 1 5 ម ៉ ែ ត ្ រ ក ា រ ស ា ង ស ង ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ន ៅ ខ ែ ស ី ហ ា ឆ ្ ន ា ំ 2 0 1 1 ហ ើ យ ក ា រ ធ ្ វ ើ ច រ ា ច រ ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ប ា ន ផ ្ អ ា ក រ ហ ូ ត ដ ល ់ ខ ែ ម ី ន ា ឆ ្ ន ា ំ 2 0 1 7 1817 ក ៏ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ិ ដ ្ ឋ ភ ា ព ន េ ះ ត ំ ប ន ់ ស ិ ន ជ ិ ន s c h e n g e n អ ន ុ វ ត ្ ត ក ា រ ង ា រ ដ ូ ច ជ ា ប ្ រ ទ េ ស ម ួ យ ដ ែ រ 1877 ស ម ា ជ ិ ក ព ្ រ ឹ ទ ្ ធ ស ភ ា ប ច ្ ច ុ ប ្ ប ន ្ ន ​ ន ិ ង ជ ា ស ្ រ ្ ត ី ទ ី ម ួ យ ​ រ ប ស ់ អ ា ហ ្ ស ង ់ ទ ី ន ល ោ ក ស ្ រ ី c r i s t i n a f e r n a n d e z d e k i r c h n e r ប ា ន ប ្ រ ក ា ស ​ ប េ ក ្ ខ ភ ា ព ប ្ រ ធ ា ន ា ធ ិ ប ត ី រ ប ស ់ ល ោ ក ​ ស ្ រ ី ​ ​ ក ា ល ព ី ល ្ ង ា ច ម ្ ស ិ ល ម ិ ញ ​ ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង l a p l a t a ជ ា ​ ទ ី ក ្ រ ុ ង ​ ម ួ យ ​ ដ ែ ល ម ា ន ច ម ្ ង ា យ 5 0 គ ី ឡ ូ ម ៉ ែ ត ្ រ 3 1 ម ៉ ា ល យ ៍ ព ី ទ ី ក ្ រ ុ ង b u e n o s a i r e s ។ 1960 គ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ រ ា យ ក ា រ ណ ៍ ថ ា ស ្ ថ ិ ត ក ្ ន ុ ង វ ័ យ 2 0 ឆ ្ ន ា ំ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស េ ច ក ្ ត ី ថ ្ ល ែ ង ក ា រ ណ ៍ ម ួ យ ប ៊ ី ប ៊ ័ រ b i e b e r ប ា ន ន ិ យ ា យ ថ ា ខ ណ ៈ ដ ែ ល ខ ្ ញ ុ ំ គ ្ ម ា ន វ ត ្ ត ម ា ន ន ិ ង ម ិ ន ប ា ន ច ូ ល រ ួ ម ព ា ក ់ ព ័ ន ្ ធ ដ ោ យ ផ ្ ទ ា ល ់ ក ្ ន ុ ង ឧ ប ្ ប ត ្ ត ិ ហ េ ត ុ ដ ៏ ស ោ ក ន ា ដ ក ម ្ ម ន េ ះ គ ំ ន ិ ត រ ប ស ់ ខ ្ ញ ុ ំ ន ិ ង ក ា រ ប ួ ស ស ួ ង រ ប ស ់ ខ ្ ញ ុ ំ គ ឺ ន ៅ ជ ា ម ួ យ ក ្ រ ុ ម គ ្ រ ួ ស ា រ ជ ន រ ង គ ្ រ ោ ះ ជ ា ន ិ ច ្ ច 1758 ប ្ រ ជ ុ ំ ក ោ ះ ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ច ម ្ ង ា យ 1 2 0 គ ី ឡ ូ ម ៉ ែ ត ្ រ ខ ា ង ជ ើ ង ន ៃ p e n i n l a s u ធ ំ ជ ា ង គ េ គ ឺ ក ោ ះ k i n g g e o r g e ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ក ា រ ត ា ំ ង ទ ី ល ំ ន ៅ រ ប ស ់ v i l l a l a s e s t r e l l a s 1783 ប ា ត ុ ភ ូ ត អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ អ ា ក ្ រ ក ់ ខ ្ ល ា ំ ង ត ា ម ត ំ ប ន ់ ន ិ ង ត ា ម រ ដ ូ វ ក ា ល រ ួ ម ម ា ន ព ្ យ ុ ះ ទ ឹ ក ក ក ព ្ យ ុ ះ ព ្ រ ិ ល ព ្ យ ុ ះ ដ ុ ំ ទ ឹ ក ក ក ន ិ ង ព ្ យ ុ ះ ធ ូ ល ី ដ ី 1888 ក ា រ ភ ្ ញ ា ក ់ ផ ្ អ ើ ល ន ិ ង វ ប ្ ប ធ ម ៌ ខ ្ ល ួ ន ព េ ល ច ូ ល ប ្ រ ទ េ ស វ ិ ញ ក ើ ត ឡ ើ ង ម ុ ន ន ិ ង រ ហ ័ ស ជ ា ង ក ា រ ភ ្ ញ ា ក ់ ផ ្ អ ើ ល ខ ា ង វ ប ្ ប ធ ម ៌ ព េ ល ច េ ញ ក ្ រ ៅ ប ្ រ ទ េ ស ដ ំ ណ ា ក ់ ក ា ល ស ម ្ រ ប ខ ្ ល ួ ន ដ ំ ប ូ ង ម ា ន ត ិ ច ហ ើ យ វ ា ព ន ្ យ ា រ ព េ ល ស ម ្ រ ប យ ូ រ ន ិ ង ម ា ន ស ភ ា ព ធ ្ ង ន ់ ធ ្ ង រ ខ ្ ល ា ំ ង 2000 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ណ ូ ឌ ើ ន ប ល ធ ី ខ ខ ា ង ជ ើ ង ន ៅ ក ្ ន ុ ង រ ដ ូ វ រ ង ា រ ស ូ ម ព ិ ន ិ ត ្ យ ម ើ ល ទ ី ត ា ំ ង ក ា ប ៊ ី ន ព ី ព ្ រ ោ ះ ដ ំ ណ ើ រ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ទ ឹ ក ក ក ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ ម ា ន ស ម ្ ល េ ង រ ំ ខ ា ន យ ៉ ា ង អ ា ក ្ រ ក ់ ក ្ រ ៃ ល ែ ង ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ដ ែ ល រ ង ផ ល ប ៉ ះ ព ា ល ់ ខ ្ ល ា ំ ង ប ំ ផ ុ ត 1792 ន េ ះ ហ ៅ ថ ា ក ម ្ រ ិ ត p h ន ៃ ស ា រ ធ ា ត ុ គ ី ម ី អ ្ ន ក អ ា ច ប ង ្ ក ើ ត ស ូ ច ន ា ក រ ម ួ យ ដ ោ យ ប ្ រ ើ ទ ឹ ក ស ្ ព ៃ ខ ្ ដ ោ ប ក ្ រ ហ ម 1662 ស ំ យ ោ គ ល ោ ហ ៈ ជ ា ទ ូ ទ ៅ ផ ្ ស ំ ព ី ល ោ ហ ធ ា ត ុ ព ី រ ឬ ច ្ រ ើ ន ស ូ ម ក ុ ំ ភ ្ ល េ ច ថ ា ម ា ន ធ ា ត ុ ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ ល ើ ត ា រ ា ង ខ ួ ប គ ី ម ី 1841 គ ្ ម ា ន អ ្ វ ី ដ ែ ល អ ា ច ម ើ ល ឃ ើ ញ ក ្ រ ៅ ព ី ផ ្ ទ ៃ ម េ ឃ ស ្ រ ស ់ ស ្ អ ា ត ន ិ ង ស ្ រ ឡ ះ ល ្ អ ន ិ ង ភ ្ ន ំ ន ា ន ា ដ ែ ល ន ៅ ព ័ ទ ្ ធ ជ ុ ំ វ ិ ញ ន ោ ះ ទ េ ព ិ ភ ព ល ោ ក ដ ៏ ត ូ ច ម ួ យ ន េ ះ អ ា ច ម ើ ល ឃ ើ ញ ឬ ស ្ ដ ា ប ់ ឮ ន ៅ ក ្ ន ុ ង រ ូ ង ភ ្ ន ំ ន េ ះ ប ា ន 1798 ន ៅ ក ្ ន ុ ង ថ ្ ង ៃ ដ ំ ប ូ ង ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ ត ែ ន ៅ ស ្ ថ ា ន ី យ ៍ វ ិ ទ ្ យ ុ អ ៊ ិ ន ធ ឺ ណ ិ ត ដ ែ ល ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ជ ា យ ូ រ ម ក ហ ើ យ គ ឺ ថ ូ ន ី ណ ិ ត t o g i n e t វ ិ ទ ្ យ ុ ដ ែ ល ជ ា គ េ ហ ទ ំ ព ័ រ ផ ្ ត ោ ត ល ើ វ ិ ទ ្ យ ុ ព ិ គ ្ រ ោ ះ យ ោ ប ល ់ 1984 ក ា រ ដ ែ ល ម ា ន រ ថ យ ន ្ ត ជ ា ទ ្ រ ង ់ ទ ្ រ ា យ ធ ំ ក ៏ វ ា ន ា ំ ឱ ្ យ ម ា ន ឧ ប ្ ប ត ្ ត ិ ហ េ ត ុ ឬ គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ច ្ រ ើ ន ជ ា ង ម ុ ន ន ៅ ល ើ ដ ង ផ ្ ល ូ វ ដ ែ រ ដ ែ ល ន ា ំ ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ ប ង ្ ក ើ ត ប ច ្ ច េ ក ទ េ ស ថ ែ ទ ា ំ ដ ៏ ថ ្ ម ី ម ួ យ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ា រ ជ ួ ស ជ ុ ល ដ ង ខ ្ ល ួ ន រ ថ យ ន ្ ត ដ ែ ល ខ ូ ច ខ ា ត 1808 ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ព េ ល ព ី រ ឆ ្ ន ា ំ ន ៃ ក ា រ ប ញ ្ ច ប ់ ស ង ្ គ ្ រ ា ម ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ម ិ ត ្ ត ព ី ម ុ ន ប ា ន ក ្ ល ា យ ជ ា ស ត ្ រ ូ វ ក ្ ន ុ ង ព េ ល ប ច ្ ច ុ ប ្ ប ន ្ ន ន េ ះ ហ ើ យ ស ង ្ គ ្ រ ា ម ត ្ រ ជ ា ក ់ ក ៏ ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ដ ើ ម 1900 ត ា ម ក ា រ ព ិ ត វ ា ម ិ ន ង ា យ ស ្ រ ួ ល ទ េ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ស ្ វ ែ ង រ ក ទ ា ល ់ ត ែ ស ោ ះ ទ ោ ះ ប ី ជ ា អ ្ ន ក ណ ា ម ្ ន ា ក ់ ដ ឹ ង ថ ា វ ា ម ា ន ក ៏ ដ ោ យ ន ៅ ព េ ល ទ ៅ ខ ា ង ក ្ ន ុ ង ល ្ អ ា ង វ ា ន ៅ ដ ា ច ់ ព ី គ ្ ន ា ទ ា ំ ង ស ្ រ ុ ង 1836 ម ន ុ ស ្ ស ម ា ន ច ំ ណ េ ះ ដ ឹ ង អ ំ ព ី ស ា រ ធ ា ត ុ គ ី ម ី ម ូ ល ដ ្ ឋ ា ន ដ ូ ច ជ ា ម ា ស ប ្ រ ា ក ់ ទ ង ់ ដ ែ ង ត ា ម ក ា ល វ េ ល ា រ ប ស ់ វ ា ដ ោ យ ធ ា ត ុ គ ី ម ី ទ ា ំ ង អ ស ់ ន េ ះ អ ា ច ស ្ វ ែ ង រ ក ប ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ធ ម ្ ម ជ ា ត ិ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ម ្ រ ង ់ ដ ើ ម ន ិ ង ម ា ន ភ ា ព ង ា យ ស ្ រ ួ ល ក ្ ន ុ ង ជ ី ក យ ក ដ ោ យ ប ្ រ ើ ឧ ប ក រ ណ ៍ ប ូ រ ា ណ 1981 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក គ ្ រ ា ន ់ ត ែ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ក ំ ស ា ន ្ ត ត ា ម ន ា វ ា ន ោ ះ អ ្ ន ក ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ក ា រ ទ ិ ដ ្ ឋ ា ក ា រ ដ ា ច ់ ដ ោ យ ឡ ែ ក ន ោ ះ ទ េ គ ិ ត ត ្ រ ឹ ម ឆ ្ ន ា ំ 2 0 0 9 1663 ជ ្ រ ល ង ភ ្ ន ំ ក ូ ឆ ា ម ៉ ូ គ ឺ ជ ា ទ ិ ស ដ ៅ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ា រ ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ល េ ខ ម ួ យ រ ប ស ់ ប ្ រ ទ េ ស ឈ ី ល ី ដ ែ ល គ េ ស ្ គ ា ល ់ ថ ា ជ ា យ ៉ ូ ស ែ ម ី ត េ ន ៃ អ ា ម េ រ ិ ក ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ដ ែ ល ម ា ន ជ ញ ្ ជ ា ំ ង ក ្ រ ា ន ី ត ធ ំ ៗ ន ិ ង ច ោ ត ជ ា ច ្ រ ើ ន ប ្ រ ភ េ ទ 1686 ជ ា ល ទ ្ ធ ផ ល ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ន ៃ ក ា រ ធ ្ វ ើ ក ា រ ជ ា រ ូ ប រ ួ ម គ ្ ន ា រ ប ស ់ អ ង ្ គ ក ា រ ក ្ ន ុ ង ក ា រ យ ក ជ ័ យ ជ ំ ន ះ ល ើ ឧ ប ស គ ្ គ គ ឺ អ ា ច ឆ ្ ព ោ ះ ទ ៅ ក ា រ ច ្ ន ៃ ប ្ រ ឌ ិ ត ថ ្ ម ី ដ ើ ម ្ ប ី ប ម ្ រ ើ ស េ ច ក ្ ត ី ត ្ រ ូ វ ក ា រ រ ប ស ់ អ ត ិ ថ ិ ជ ន 1958 ទ ី ក ្ រ ុ ង ន េ ះ គ ឺ ម ា ន ភ ា ព ផ ្ ទ ុ យ គ ្ ន ា ស ្ រ ល ះ ព ី ទ ី ក ្ រ ុ ង ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ ទ េ ស ដ ោ យ ស ា រ វ ា ម ា ន ល ក ្ ខ ណ ៈ ជ ា អ ា រ ៉ ា ប ់ ច ្ រ ើ ន ជ ា ង អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក 1752 ច ុ ង ក ្ រ ោ យ ម ា ន ត ្ រ ី ច ំ ន ួ ន ព ី រ ប ្ រ ភ េ ទ ប ា ន ផ ុ ត ព ូ ជ ហ ើ យ ត ្ រ ី ព ី រ ប ្ រ ភ េ ទ ទ ៀ ត ប ា ន ជ ិ ត ផ ុ ត ព ូ ជ ដ ោ យ ម ា ន រ ា ប ់ ប ញ ្ ច ូ ល ទ ា ំ ង ប ្ រ ភ េ ទ ត ្ រ ី h u m p b a c k c h u b ហ ា ំ ប ៊ ែ ក ឈ ូ ប ផ ង ដ ែ រ 1971 ខ ្ យ ល ់ ប ក ់ ខ ្ ល ា ំ ង ធ ្ ល ា ក ់ ព ្ រ ិ ល ភ ្ ល ៀ ង ធ ្ ល ា ក ់ ហ ួ ស ក ម ្ រ ិ ត ន ិ ង ភ ្ ល ើ ង ឆ េ ះ ព ្ រ ៃ គ ឺ ជ ា ទ ម ្ រ ង ់ ន ិ ង ផ ល ប ៉ ះ ព ា ល ់ ន ៃ អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ម ិ ន ល ្ អ ដ ូ ច ជ ា ព ្ យ ុ ះ ផ ្ គ រ រ ន ្ ទ ះ ព ្ យ ុ ះ ស ង ្ ឃ រ ា ព ្ យ ុ ះ គ ួ ច ទ ឹ ក ន ិ ង ខ ្ យ ល ់ ព ្ យ ុ ះ ក ំ ប ុ ត ត ្ ប ូ ង 1912 ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ន ៃ ក ោ ះ ត ូ ច ៗ គ ឺ ជ ា ប ្ រ ទ េ ស ឯ ក រ ា ជ ្ យ ឬ ជ ា ប ់ ព ា ក ់ ព ័ ន ្ ធ ជ ា ម ួ យ ប ្ រ ទ េ ស ប ា រ ា ំ ង ហ ើ យ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ស ្ គ ា ល ់ ថ ា ជ ា រ ម ណ ី យ ដ ្ ឋ ា ន ឆ ្ ន េ រ ដ ៏ ប ្ រ ណ ី ត 1744 ល េ ខ r o s s b y ក ា ន ់ ត ែ ត ូ ច ផ ្ ក ា យ ន េ ះ ក ា ន ់ ត ែ ស ក ម ្ ម ត ិ ច ដ ោ យ គ ោ រ ព ត ា ម ភ ា ព ប ញ ្ ច ្ រ ា ស ន ៃ ម ៉ ា ញ ៉ េ ទ ិ ក ។ 1952 អ ្ ន ក ដ ែ ល ប ើ ក ប រ ន ៅ ទ ី ខ ្ ព ស ់ ឬ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ល ើ ភ ្ ន ំ គ ួ រ ព ិ ច ា រ ណ ា ព ី ល ទ ្ ធ ភ ា ព ន ៃ ព ្ រ ិ ល ធ ្ ល ា ក ់ ទ ឹ ក ក ក ឬ ស ី ត ុ ណ ្ ហ ភ ា ព ត ្ រ ជ ា ក ់ ផ ង 1700 ន ៅ ក ្ រ ោ ម ស ម ុ ទ ្ រ វ ា ក ា ន ់ ត ែ ស ្ ត ើ ង ហ ើ យ ន ៅ ក ្ រ ោ ម ត ំ ប ន ់ ខ ្ ព ង ់ រ ា ប វ ា ក ា ន ់ ត ែ ក ្ រ ា ស ់ 1863 ច ំ ណ ុ ច ស ្ ន ូ ល ន ៃ ក ា រ ធ ្ វ ើ ស ម ា ធ ិ រ ប ស ់ ប ្ រ ជ ា ជ ន ទ ី ប េ គ ឺ ជ ា អ ា ទ ិ ទ េ ព យ ូ ហ ្ គ ា d e i t y y o g a ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ម ើ ល ឃ ើ ញ រ ប ស ់ អ ា ទ ិ ទ េ ព ផ ្ ស េ ង ៗ ទ ៀ ត ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ខ ្ ស ែ ថ ា ម ព ល ប ា ន ស ្ អ ា ត ឡ ើ ង ទ ី ប ្ រ ម ូ ល ផ ្ ដ ុ ំ ន ៃ ថ ា ម ព ល c h a k r a s ប ា ន ដ ា ស ់ ឱ ្ យ ភ ្ ញ ា ក ់ ឡ ើ ង ហ ើ យ ស ម ្ ប ជ ញ ្ ញ ៈ ន ៃ ក ា រ ត ្ រ ា ស ់ ដ ឹ ង ក ៏ ប ា ន ប ង ្ ក ើ ត ឡ ើ ង 1762 ជ ំ ង ឺ ន េ ះ ម ា ន ផ ្ ទ ុ ក ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ត ្ វ ជ ្ រ ូ ក ប ន ្ ទ ា ប ់ ម ក ច ម ្ ល ង ទ ៅ ម ន ុ ស ្ ស ត ា ម រ យ ៈ ស ត ្ វ ម ូ ស 1963 ក ា រ អ ៊ ុ ត ស ម ្ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ ស ើ ម អ ា ច ជ ួ យ ឲ ្ យ វ ា ស ្ ង ួ ត ប ា ន ស ណ ្ ឋ ា គ ា រ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ម ា ន ប ន ្ ទ ះ ដ ែ ក ស ម ្ រ ា ប ់ អ ៊ ុ ត ន ិ ង ប ន ្ ទ ះ ក ្ ត ា រ អ ៊ ុ ត ស ម ្ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ ស ម ្ រ ា ប ់ ជ ួ ល ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ព ុ ំ ម ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ន ្ ទ ប ់ រ ប ស ់ អ ្ ន ក 1715 ក ា រ ប ្ រ ក ា ស ជ ា ប ្ រ ច ា ំ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ា រ ព ័ ត ៌ ម ា ន ម េ ត ្ រ ូ m e t r o ប ា ន ធ ្ វ ើ ឡ ើ ង ត ែ ជ ា ភ ា ស ា ក ា ត ា ឡ ា ំ ង ត ែ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ក ា រ រ ំ ខ ា ន ដ ែ ល ម ិ ន ប ា ន គ ្ រ ោ ង ទ ុ ក ប ា ន ប ្ រ ក ា ស ដ ោ យ ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ស ្ វ ័ យ ប ្ រ វ ត ្ ត ិ ក ម ្ ម ម ា ន ជ ា ច ្ រ ើ ន ភ ា ស ា រ ួ ម ម ា ន ភ ា ស ា អ េ ស ្ ប ៉ ា ញ អ ង ់ គ ្ ល េ ស ប ា រ ា ំ ង អ ា រ ៉ ា ប ន ិ ង ជ ប ៉ ុ ន 1661 ល ោ ក ម ិ ន ប ា ន ធ ្ វ ើ ក ា រ ក ំ ណ ត ់ ត ួ ល េ ខ អ ំ ព ី ក ា រ ក ា ត ់ ប ន ្ ថ យ ន េ ះ ទ េ ដ ោ យ ល ោ ក ន ិ យ ា យ ថ ា ក ា រ ក ា ត ់ ប ន ្ ថ យ ន េ ះ ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ធ ្ វ ើ ឡ ើ ង ដ ោ យ ផ ្ អ ែ ក ទ ៅ ល ើ ល ទ ្ ធ ផ ល ន ៃ ស េ ដ ្ ឋ ក ិ ច ្ ច ច ិ ន 1933 ទ ី ប ំ ផ ុ ត ម ា ន ស ត ្ វ ឆ ្ ម ា ត ូ ច ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន រ ួ ម ទ ា ំ ង ស ត ្ វ ឆ ្ ម ា រ ព ្ រ ៃ ដ ែ ល ស ៊ ី ច ំ ណ ី ត ូ ច ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន ទ ៀ ត ដ ូ ច ជ ា ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ស ត ្ វ ក ក េ រ ស ត ្ វ ប ង ្ គ ួ យ ន ិ ង ប ក ្ ស ី ន ា ន ា 1780 ដ ោ យ ហ ា ត ់ ប ្ រ ា ណ យ ៉ ូ ហ ្ ក ា គ ុ ណ ដ ា ល ី ន ី k u n d a l i n i ថ ា ម ព ល គ ុ ណ ដ ា ល ី ន ី k u n d a l i n n i ថ ា ម ព ល ន ៃ ក ា រ ត ្ រ ា ស ់ ដ ឹ ង ត ្ រ ូ វ ប ា ន ដ ា ស ់ ឡ ើ ង ត ា ម រ យ ៈ ក ា យ វ ិ ក ា រ ល ំ ហ ា ត ់ ប ្ រ ា ណ យ ៉ ូ ហ ្ គ ា ល ំ ហ ា ត ់ ប ្ រ ា ណ ដ ក ដ ង ្ ហ ើ ម ក ា រ ស ូ ត ្ រ ប ា ល ី ន ិ ង ក ា រ ស ្ រ ម ើ ល ស ្ រ ម ៉ ៃ ម ើ ល 1730 ឡ ា ន ក ្ រ ុ ង ច ា ក ច េ ញ ព ី ស ្ ថ ា ន ី យ ​ រ ថ យ ន ្ ត ​ ក ្ រ ុ ង ក ្ ន ុ ង ​ ស ង ្ ក ា ត ់ ​ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ទ ន ្ ល េ ព េ ញ ម ួ យ ថ ្ ង ៃ ​ ដ ោ យ ​ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ​ ឆ ្ ព ោ ះ ទ ៅ ភ ា គ ខ ា ង ក ើ ត ហ ើ យ ​ ​ j a k a r / b u m t h a n g ​ ច ា ក ច េ ញ ព ី ម ៉ ោ ង 0 6 : 3 0 ន ិ ង 0 7 : 3 0 ន ា ទ ី ​ ។ 1727 ក ុ ម ា រ អ ន ា ថ ា អ ា ច ធ ្ ល ា ប ់ ទ ទ ួ ល រ ង ន ូ វ ក ា រ រ ំ ល ោ ភ ប ំ ព ា ន ឬ វ ិ ប ត ្ ត ិ ធ ្ ង ន ់ ធ ្ ង រ ម ុ ន ព េ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ោ ះ ប ង ់ ច ោ ល ឬ រ ត ់ ច េ ញ ព ី ក ន ្ ល ែ ង ណ ា ម ួ យ 1858 ល ោ ក d a n i e l l e l a n g t a g n e ដ ែ ល ជ ា អ ្ ន ក ជ ំ ន ា ញ ខ ា ង ជ ំ ង ឺ រ ប ស ់ អ ង ្ គ ក ា រ ស ហ ប ្ រ ជ ា ជ ា ត ិ ប ា ន ថ ្ ល ែ ង ថ ា ក ា រ ផ ្ ទ ុ ះ ឡ ើ ង គ ឺ ទ ំ ន ង ជ ា ប ង ្ ក ឡ ើ ង ដ ោ យ ក ង ថ ែ រ ក ្ ស ា ស ន ្ ត ិ ភ ា ព 1672 ស ូ ម ប ្ រ ុ ង ប ្ រ យ ័ ត ្ ន ក ុ ំ អ ោ យ ក ្ រ ណ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ក ម ្ ត ៅ ក ្ ត ៅ ព េ ក ដ ែ ល ជ ា ហ េ ត ុ អ ា ច ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ រ ួ ញ ឬ ម ា ន ស ្ ន ា ម ឆ េ ះ រ ោ ល ខ ្ ល ា ំ ង 1750 ក ា រ រ ក ឃ ើ ញ ថ ្ ម ី ន េ ះ ក ៏ ផ ្ ត ល ់ ជ ា ក ា រ យ ល ់ ដ ឹ ង ដ ៏ ទ ូ ល ំ ទ ូ ល ា យ អ ំ ព ី ក ា រ វ ិ វ ឌ ្ ឍ ន ៍ ស ្ ល ា ប រ ប ស ់ ប ក ្ ស ី ផ ង ដ ែ រ 1722 ល ោ ក c u o m o អ ា យ ុ 5 3 ឆ ្ ន ា ំ ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ដ ើ ម អ ា ណ ត ្ ត ិ ជ ា អ ភ ិ ប ា ល រ ដ ្ ឋ រ ប ស ់ គ ា ត ់ ន ៅ ដ ើ ម ឆ ្ ន ា ំ ន េ ះ ន ិ ង ប ា ន ច ុ ះ ហ ត ្ ថ ល េ ខ ា ល ើ ស េ ច ក ្ ត ី ព ្ រ ា ង ច ្ ប ា ប ់ ម ួ យ ក ា ល ព ី ខ ែ ម ួ យ ដ ើ ម ្ ប ី ធ ្ វ ើ ឲ ្ យ ក ា រ រ ៀ ប ក ា រ ភ េ ទ ដ ូ ច គ ្ ន ា ទ ៅ ជ ា ស ្ រ ប ច ្ ប ា ប ់ 1768 ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ន ៃ អ គ ា រ ន ៅ ល ើ គ ែ ម ដ ៏ ស ្ ម ុ គ ស ្ ម ា ញ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ស ា ង ស ង ់ ឡ ើ ង វ ិ ញ ដ ើ ម ្ ប ី ផ ្ ត ល ់ ឱ ្ យ អ ្ ន ក ទ េ ស ច រ ន ូ វ គ ំ ន ិ ត ក ា ន ់ ត ែ ប ្ រ ស ើ រ ឡ ើ ង អ ំ ព ី រ ប ៀ ប ដ ែ ល អ គ ា រ ន េ ះ វ ា ប ា ន ផ ុ ស ខ ្ ល ួ ន ច េ ញ ម ក ដ ំ ប ូ ង 1733 អ ន ុ ស ា ស ន ៍ ដ ំ ប ូ ង ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម អ ន ុ ស ា ស ន ៍ ទ ា ំ ង 7 8 គ ឺ ថ ា គ ំ ន ិ ត ផ ្ ត ួ ច ផ ្ ត ើ ម ក ា រ ទ ូ ត ថ ្ ម ី ម ួ យ គ ួ រ ត ែ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ ិ ត គ ូ រ ឡ ើ ង ម ុ ន ដ ំ ណ ា ច ់ ឆ ្ ន ា ំ ន េ ះ ដ ើ ម ្ ប ី ក ា រ ព ា រ ក ុ ំ ឱ ្ យ ព ្ រ ំ ដ ែ ន ប ្ រ ទ េ ស អ ៊ ី រ ៉ ា ក ់ ត ្ រ ូ វ រ ង ក ា រ អ ន ្ ត រ ា គ ម ន ៍ ព ី ស ំ ណ ា ក ់ ស ត ្ រ ូ វ ន ិ ង ដ ើ ម ្ ប ី ស ្ ថ ា ប ន ា ទ ំ ន ា ក ់ ទ ំ ន ង ក ា រ ទ ូ ត ជ ា ថ ្ ម ី ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ប ្ រ ទ េ ស ជ ិ ត ខ ា ង រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ឡ ើ ង វ ិ ញ 1958 ទ ី ក ្ រ ុ ង ន េ ះ គ ឺ ម ា ន ភ ា ព ផ ្ ទ ុ យ គ ្ ន ា ស ្ រ ល ះ ព ី ទ ី ក ្ រ ុ ង ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ ទ េ ស ដ ោ យ ស ា រ វ ា ម ា ន ល ក ្ ខ ណ ៈ ជ ា អ ា រ ៉ ា ប ់ ច ្ រ ើ ន ជ ា ង អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក 1984 ក ា រ ដ ែ ល ម ា ន រ ថ យ ន ្ ត ជ ា ទ ្ រ ង ់ ទ ្ រ ា យ ធ ំ ក ៏ វ ា ន ា ំ ឱ ្ យ ម ា ន ឧ ប ្ ប ត ្ ត ិ ហ េ ត ុ ឬ គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ច ្ រ ើ ន ជ ា ង ម ុ ន ន ៅ ល ើ ដ ង ផ ្ ល ូ វ ដ ែ រ ដ ែ ល ន ា ំ ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ ប ង ្ ក ើ ត ប ច ្ ច េ ក ទ េ ស ថ ែ ទ ា ំ ដ ៏ ថ ្ ម ី ម ួ យ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ា រ ជ ួ ស ជ ុ ល ដ ង ខ ្ ល ួ ន រ ថ យ ន ្ ត ដ ែ ល ខ ូ ច ខ ា ត 1676 ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ឧ ទ ្ យ ា ន ជ ា ត ិ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ម ា ន ក ា រ អ ភ ិ រ ក ្ ស ជ ា ប ្ រ ច ា ំ ន ិ ង ម ា ន ក ា រ គ ិ ត ថ ្ ល ៃ ច ូ ល ម ើ ល ឧ ទ ្ យ ា ន ន េ ះ ផ ង 1672 ស ូ ម ប ្ រ ុ ង ប ្ រ យ ័ ត ្ ន ក ុ ំ អ ោ យ ក ្ រ ណ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ក ម ្ ត ៅ ក ្ ត ៅ ព េ ក ដ ែ ល ជ ា ហ េ ត ុ អ ា ច ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ រ ួ ញ ឬ ម ា ន ស ្ ន ា ម ឆ េ ះ រ ោ ល ខ ្ ល ា ំ ង 1933 ទ ី ប ំ ផ ុ ត ម ា ន ស ត ្ វ ឆ ្ ម ា ត ូ ច ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន រ ួ ម ទ ា ំ ង ស ត ្ វ ឆ ្ ម ា រ ព ្ រ ៃ ដ ែ ល ស ៊ ី ច ំ ណ ី ត ូ ច ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន ទ ៀ ត ដ ូ ច ជ ា ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ស ត ្ វ ក ក េ រ ស ត ្ វ ប ង ្ គ ួ យ ន ិ ង ប ក ្ ស ី ន ា ន ា 1869 ថ ្ គ ា ម វ ែ ង រ ប ស ់ វ ា ភ ្ ជ ា ប ់ ទ ៅ ន ឹ ង ធ ្ ម េ ញ ដ ៏ ម ុ ត ស ្ រ ួ ច ជ ា ង 7 0 រ ួ ម ដ ោ យ ម ា ន ក ្ រ ា ស ់ ប ន ្ ថ ែ ម ន ៅ ល ើ ប ្ រ អ ប ់ ម ា ត ់ ផ ្ ន ែ ក ខ ា ង ល ើ រ ប ស ់ វ ា ព ោ ល គ ឺ គ ្ ម ា ន អ ្ វ ី ដ ែ ល ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ វ ា គ េ ច ផ ុ ត ន ោ ះ ទ េ 1678 ល ោ ក អ ូ ល ី វ ើ រ ស ា ក ស ៍ o l i v e r s a c k s ដ ែ ល ប ា ន ស រ ស េ រ ក ្ ន ុ ង អ ត ្ ថ ប ទ រ ប ស ់ គ ា ត ់ អ ំ ព ី ស េ ច ក ្ ត ី ថ ្ ល ែ ង ក ា រ រ ប ស ់ ប ្ រ ធ ា ន ា ធ ិ ប ត ី ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ ព ី រ ប ៀ ប ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស ម ិ ន អ ា ច យ ល ់ ព ី ស េ ច ក ្ ត ី ថ ្ ល ែ ង ក ា រ ដ ោ យ ស ា រ ក ា រ ខ ូ ច ខ ួ រ ក ្ ប ា ល គ ឺ ប ែ រ ជ ា អ ា ច វ ា យ ត ម ្ ល ៃ ព ី ភ ា ព ស ្ ម ោ ះ ត ្ រ ង ់ ប ា ន យ ៉ ា ង ល ្ អ ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ ទ ៅ វ ិ ញ 1923 យ ុ ទ ្ ធ ស ា ស ្ ត ្ រ ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ញ ្ ជ ា ក ់ ថ ា ម ា ន ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ិ ភ ា ព ដ ោ យ វ ា ក ា ត ់ ផ ្ ត ា ច ់ ក ា រ ផ ្ គ ត ់ ផ ្ គ ង ់ ផ ្ ន ែ ក យ ោ ធ ា ន ិ ង ស ៊ ី វ ិ ល ដ ែ ល ស ំ ខ ា ន ់ ទ ោ ះ ប ី ជ ា ក ា រ ប ិ ទ ប ង ្ ខ ា ំ ង ន េ ះ វ ា ប ា ន រ ំ ល ោ ភ ល ើ ច ្ ប ា ប ់ អ ន ្ ត រ ជ ា ត ិ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ទ ទ ួ ល ស ្ គ ា ល ់ ជ ា ទ ូ ទ ៅ ន ិ ង ដ ែ ល ប ា ន ក ំ ណ ត ់ ដ ោ យ ក ិ ច ្ ច ព ្ រ ម ព ្ រ ៀ ង អ ន ្ ត រ ជ ា ត ិ ជ ា ច ្ រ ើ ន ក ា ល ព ី ព ី រ ស ត វ ត ្ ស រ ៍ ម ុ ន ក ៏ ដ ោ យ 1886 វ ប ្ ប ធ ម ៌ ន ិ ង ក ុ ល ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ប ុ រ ា ណ ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម រ ក ្ ស ា ទ ុ ក ព ួ ក គ េ ដ ើ ម ្ ប ី ឱ ្ យ ម ា ន ភ ា ព ង ា យ ស ្ រ ួ ល ក ្ ន ុ ង ក ា រ ទ ទ ួ ល ប ា ន ទ ឹ ក ដ ោ ះ រ ោ ម ស ា ច ់ ន ិ ង ស ្ ប ែ ក 1741 ត ំ ប ន ់ ម ួ យ ភ ា គ ធ ំ ន ៃ ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ម ា ន ច ំ ន ួ ន ប ្ រ ជ ា ជ ន ត ិ ច ត ួ ច ហ ើ យ ក ន ្ ល ែ ង ខ ្ ល ះ ស ្ ទ ើ ត ែ ជ ា វ ា ល រ ហ ោ រ ស ្ ថ ា ន ដ ែ ល ម ិ ន ម ា ន ម ន ុ ស ្ ស រ ស ់ ន ៅ 1727 ក ុ ម ា រ អ ន ា ថ ា អ ា ច ធ ្ ល ា ប ់ ទ ទ ួ ល រ ង ន ូ វ ក ា រ រ ំ ល ោ ភ ប ំ ព ា ន ឬ វ ិ ប ត ្ ត ិ ធ ្ ង ន ់ ធ ្ ង រ ម ុ ន ព េ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ោ ះ ប ង ់ ច ោ ល ឬ រ ត ់ ច េ ញ ព ី ក ន ្ ល ែ ង ណ ា ម ួ យ 1971 ខ ្ យ ល ់ ប ក ់ ខ ្ ល ា ំ ង ធ ្ ល ា ក ់ ព ្ រ ិ ល ភ ្ ល ៀ ង ធ ្ ល ា ក ់ ហ ួ ស ក ម ្ រ ិ ត ន ិ ង ភ ្ ល ើ ង ឆ េ ះ ព ្ រ ៃ គ ឺ ជ ា ទ ម ្ រ ង ់ ន ិ ង ផ ល ប ៉ ះ ព ា ល ់ ន ៃ អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ម ិ ន ល ្ អ ដ ូ ច ជ ា ព ្ យ ុ ះ ផ ្ គ រ រ ន ្ ទ ះ ព ្ យ ុ ះ ស ង ្ ឃ រ ា ព ្ យ ុ ះ គ ួ ច ទ ឹ ក ន ិ ង ខ ្ យ ល ់ ព ្ យ ុ ះ ក ំ ប ុ ត ត ្ ប ូ ង 1787 ក ា រ ស រ ស េ រ ប ្ ល ុ ក វ ែ ប ស ា យ b l o g គ ឺ ជ ា ឧ ប ក រ ណ ៍ ដ ែ ល ជ ម ្ រ ុ ញ ក ិ ច ្ ច ស ហ ក ា រ ន ិ ង ល ើ ក ទ ឹ ក ច ិ ត ្ ត ស ិ ស ្ ស ឱ ្ យ ព ង ្ រ ី ក ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា ឱ ្ យ ប ា ន ល ្ អ ល ើ ស ព ី ថ ្ ង ៃ ស ិ ក ្ ស ា ធ ម ្ ម ត ា 1856 ប ្ រ ទ េ ស ហ ្ វ ា ំ ង ឡ ង ់ គ ឺ ជ ា ទ ិ ស ដ ៅ ជ ិ ះ ទ ូ ក ក ម ្ ស ា ន ្ ត ដ ៏ អ ស ្ ច ា រ ្ យ ម ួ យ ទ ឹ ក ដ ី ន ៃ ប ឹ ង ម ួ យ ព ា ន ់ ក ៏ ម ា ន ក ោ ះ រ ា ប ់ ព ា ន ់ ផ ង ដ ែ រ ដ ូ ច ជ ា ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ឹ ង ន ិ ង ប ្ រ ជ ុ ំ ក ោ ះ ឆ ្ ន េ រ ស ម ុ ទ ្ រ ន ា ន ា 1724 ក េ រ ្ ត ិ ៍ ​ ឈ ្ ម ោ ះ ​ ដ ៏ ល ្ ប ី ល ្ ប ា ញ ​ ដ ោ យ ស ា រ ត ែ ភ ា ព ល ្ អ ប ្ រ ណ ី ត រ ប ស ់ វ ា ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ន ៅ ​ ប ្ រ ហ ែ ល ​ ឆ ្ ន ា ំ 4 0 0 ម ុ ន គ . ស ហ ើ យ ​ ប ន ្ ត រ ហ ូ ត ដ ល ់ ឆ ្ ន ា ំ 1 1 0 0 ម ុ ន ​ គ . ស ។ 1957 ល ោ ក ប ា ន ច ា ត ់ ទ ុ ក ព ា ក ្ យ ច ច ា ម អ ា រ ៉ ា ម ន េ ះ ថ ា ជ ា ស ម ្ ដ ី ឥ ត ប ្ រ យ ោ ជ ន ៍ ន ិ ង ល ្ ង ង ់ ខ ្ ល ៅ ព ា ក ់ ព ័ ន ្ ធ ន ឹ ង រ ឿ ង ន យ ោ ប ា យ 1699 អ ្ ន ក ស ង ្ ក េ ត ក ា រ ណ ៍ ម ្ ន ា ក ់ ប ា ន ន ិ យ ា យ ថ ា b i s h k e k ប ៊ ី ស ្ ហ ខ ឹ ក ប ា ន ធ ្ ល ា ក ់ ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ស ្ ថ ា ន ភ ា ព អ ន ា ធ ិ ប ត េ យ ្ យ ដ ោ យ ម ា ន ក ្ ម េ ង ទ ំ ន ើ ង ន ា ំ គ ្ ន ា ដ ើ រ ព ា ស ព េ ញ ផ ្ ល ូ វ ន ិ ង រ ឹ ប អ ូ ស យ ក ទ ំ ន ិ ញ ប ្ រ ើ ប ្ រ ា ស ់ ព ី ហ ា ង ផ ្ ស េ ង ៗ 1738 វ ា ក ៏ វ ា យ ប ្ រ ហ ា រ ល ើ អ ្ វ ី ទ ា ំ ង អ ស ់ ដ ែ ល ច ូ ល ក ្ ន ុ ង ទ ឹ ក ផ ង ដ ែ រ ស ូ ម ្ ប ី ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ យ ក ្ ស ដ ូ ច ជ ា ព ួ ក ច ង ្ ក ូ ម ស ្ រ ួ ច t r e x ក ៏ ម ិ ន អ ា ច ប ្ រ ៀ ប ន ឹ ង វ ា ប ា ន ដ ែ រ 1956 ក ា រ ប ្ រ ើ ក ប ៉ ា ល ់ ដ ឹ ក ជ ញ ្ ជ ូ ន ទ ំ ន ិ ញ គ ឺ ជ ា ម ធ ្ យ ោ ប ា យ ដ ៏ ម ា ន ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ភ ា ព ប ំ ផ ុ ត ក ្ ន ុ ង ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ទ ី ម ន ុ ស ្ ស ន ិ ង ទ ំ ន ិ ញ ដ ៏ ច ្ រ ើ ន ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ម ហ ា ស ម ុ ទ ្ រ 1679 ក ្ រ ុ ម a e r o s m i t h អ ៊ ែ រ រ ៉ ូ ស ៊ ្ ម ី ដ ប ា ន ល ុ ប ច ោ ល ក ា រ ប ្ រ គ ុ ំ ត ន ្ រ ្ ត ី ដ ែ ល ន ៅ ស េ ស ស ល ់ ទ ា ំ ង ប ៉ ុ ន ្ ម ា ន រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ក ្ ន ុ ង ដ ំ ណ ើ រ ក ម ្ ស ា ន ្ ត ប ្ រ គ ុ ំ ត ន ្ ត ្ រ ី រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ 1672 ស ូ ម ប ្ រ ុ ង ប ្ រ យ ័ ត ្ ន ក ុ ំ អ ោ យ ក ្ រ ណ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ក ម ្ ត ៅ ក ្ ត ៅ ព េ ក ដ ែ ល ជ ា ហ េ ត ុ អ ា ច ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ រ ួ ញ ឬ ម ា ន ស ្ ន ា ម ឆ េ ះ រ ោ ល ខ ្ ល ា ំ ង 1996 m i t c h e l l g o u r l e y រ ប ស ់ អ ូ ស ្ រ ្ ត ា ល ី ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ា ត ់ ថ ្ ន ា ក ់ ទ ី ដ ប ់ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង វ ិ ញ ្ ញ ា ស ា រ ប ុ រ ស s u p e r - g គ ូ ប ្ រ ជ ែ ង ជ ន ជ ា ត ិ ឆ េ ក ល ោ ក o l d r i c h j e l i n e k ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ា ត ់ ថ ្ ន ា ក ់ ទ ី ដ ប ់ ប ្ រ ា ំ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង វ ិ ញ ្ ញ ា ស ា រ ប ុ រ ស s u p e r - g 1917 ផ ្ ទ ា ំ ង អ េ ក ្ រ ង ់ ទ ូ រ ទ ស ្ ស ន ៍ ធ ំ ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន ត ្ រ ូ វ ប ា ន ដ ំ ឡ ើ ង ន ៅ ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ផ ្ ស េ ង ៗ គ ្ ន ា ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង រ ៉ ូ ម ដ ើ ម ្ ប ី ឱ ្ យ ប ្ រ ជ ា ជ ន ទ ស ្ ស ន ា ព ិ ធ ី ន េ ះ 1808 ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ព េ ល ព ី រ ឆ ្ ន ា ំ ន ៃ ក ា រ ប ញ ្ ច ប ់ ស ង ្ គ ្ រ ា ម ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ម ិ ត ្ ត ព ី ម ុ ន ប ា ន ក ្ ល ា យ ជ ា ស ត ្ រ ូ វ ក ្ ន ុ ង ព េ ល ប ច ្ ច ុ ប ្ ប ន ្ ន ន េ ះ ហ ើ យ ស ង ្ គ ្ រ ា ម ត ្ រ ជ ា ក ់ ក ៏ ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ដ ើ ម 1864 ល ោ ក ស ្ រ ី ឃ ើ ច ន ើ រ k i r c h n e r ប ា ន ប ្ រ ក ា ស ថ ា ប ំ ណ ង រ ប ស ់ ន ា ង ក ្ ន ុ ង ក ា រ ឈ រ ឈ ្ ម ោ ះ ស ម ្ រ ា ប ់ ត ំ ណ ែ ង ប ្ រ ធ ា ន ា ធ ិ ប ត ី ន ៅ ម ហ ោ ស ្ រ ព អ ា ហ ្ ស ង ់ ទ ី ន a r g e n t i n e t h e a t r e ដ ែ ល ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ដ ដ ែ ល ដ ែ ល ន ា ង ធ ្ ល ា ប ់ ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម យ ុ ទ ្ ធ ន ា ក ា រ ប ោ ះ ឆ ្ ន ោ ត ឆ ្ ន ា ំ 2 0 0 5 រ ប ស ់ ន ា ង ស ម ្ រ ា ប ់ ព ្ រ ឹ ទ ្ ធ ស ភ ា ក ្ ន ុ ង ន ា ម ជ ា ស ម ា ជ ិ ក ប ្ រ ត ិ ភ ូ ប ួ ន ណ ូ ស អ ៊ ែ រ ស ៍ b u e n o s a i r e s 1766 អ ា ត ូ ម ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ម ា ន ន ុ យ ក ្ ល េ អ ៊ ែ រ ម ិ ន ស ្ ថ ិ ត ស ្ ថ េ រ ម ា ន ន ័ យ ថ ា ព ួ ក វ ា ម ា ន ទ ំ ន ោ រ ប ែ ក ញ ែ ក ព ី គ ្ ន ា ដ ោ យ ម ា ន ស ្ ន ា ម ប ្ រ េ ះ ត ិ ច ត ូ ច ឬ គ ្ ម ា ន ស ្ ន ា ម ប ្ រ េ ះ ស ោ ះ 1976 អ ្ ន ក ល េ ង ក ី ឡ ា c r i c k e t ឈ ្ ម ោ ះ s a c h i n t e n d u l k a r ន ិ ង r a h u l d r a v i d ធ ្ វ ើ ប ា ន ល ្ អ ហ ើ យ ប ង ្ ក ើ ត ភ ា ព ជ ា ដ ៃ គ ូ រ ដ ៏ ល ្ អ ឥ ត ខ ្ ច ោ ះ 1951 ន ៅ ក ្ ន ុ ង ឆ ្ ន ា ំ 2 0 0 2 ហ ្ គ ូ ម ៉ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ំ ផ ្ ល ា ញ ដ ោ យ ស ា រ ក ម ្ អ ែ ភ ្ ន ំ ភ ្ ល ើ ង ម ក ព ី ភ ្ ន ំ ភ ្ ល ើ ង ន ី រ ី យ ៉ ា ហ ្ ក ង ់ ហ ្ ក ូ ដ ែ ល ប ា ន ក ប ់ ល ើ ផ ្ ល ូ វ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ជ ា ព ិ ស េ ស ន ៅ ក ណ ្ ត ា ល ទ ី ក ្ រ ុ ង 1695 អ ា ហ ា រ ព េ ល ល ្ ង ា ច ប ែ ប ស ា ម ញ ្ ញ ដ ៏ ម ា ន ប ្ រ ជ ា ប ្ រ ិ យ ភ ា ព ម ួ យ ជ ា ព ិ ស េ ស ន ៅ រ ដ ូ វ ក ្ ត ៅ គ ឺ ម ុ ខ ម ្ ហ ូ ប ​ ឈ ្ ម ោ ះ ថ ា ប ៉ ា អ ា ម អ ូ ល ី p a a m b o l i ៖ ន ំ ប ៉ ័ ង ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ប ្ រ េ ង អ ូ ល ី វ ប ៉ េ ង ប ៉ ោ ះ ន ិ ង គ ្ រ ឿ ង ផ ្ ស ំ ​ ដ ែ ល ម ា ន ដ ទ ៃ ទ ៀ ត ដ ូ ច ជ ា ឈ ី ស ត ្ រ ី ធ ូ ណ ា ជ ា ដ ើ ម ។ 1941 ប ្ ត ី ប ្ រ ព ន ្ ធ ទ ា ំ ង ន េ ះ ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា ស ម ្ រ េ ច ធ ្ វ ើ ផ ែ ន ក ា រ ជ ្ រ ើ ស រ ើ ស ក ូ ន យ ក ម ក ច ិ ញ ្ ច ឹ ម 1861 ជ ា ល ទ ្ ធ ផ ល អ ្ ន ក ស ម ្ ដ ែ ង ប ា ន ជ ក ់ ប ា រ ី ក ញ ្ ជ ា ន ៅ ល ើ ឆ ា ក ហ ើ យ រ ោ ង ល ្ ខ ោ ន ន េ ះ ផ ្ ទ ា ល ់ ក ំ ព ុ ង ត ែ ល ើ ក ទ ឹ ក ច ិ ត ្ ត ឱ ្ យ ទ ស ្ ស ន ិ ក ជ ន ច ូ ល រ ួ ម 1670 ល ក ្ ខ ណ ៈ ក ម ្ ដ ៅ រ ប ស ់ វ ា ម ិ ន ស ្ ថ ិ ត ស ្ ថ េ រ ដ ូ ច រ ូ ង ភ ្ ន ំ ធ ំ ៗ ន ៅ ល ើ ផ ែ ន ដ ី ដ ែ ល ត ែ ង ត ែ រ ក ្ ស ា ស ី ត ុ ណ ្ ហ ភ ា ព ថ េ រ ន ោ ះ ទ េ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ វ ា ស ៊ ី គ ្ ន ា ន ឹ ង រ ណ ្ ដ ៅ ជ ្ រ ៅ ៗ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ដ ី ន េ ះ ប ើ ត ា ម ក ា រ ល ើ ក ឡ ើ ង រ ប ស ់ g l e n c u s h i n g ម ក ព ី ក ្ រ ុ ម ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ធ រ ណ ី វ ិ ទ ្ យ ា ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក u s g s ន ៃ ស ា ក ល វ ិ ទ ្ យ ា ល ័ យ n o r t h e r n a r i z o n a ម ា ន ទ ី ត ា ំ ង ន ៅ f l a g s t a f f រ ដ ្ ឋ a r i z o n a 1995 រ ន ្ ទ ា ន ិ ម ្ ម ិ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ម ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ក ុ ំ ព ្ យ ូ ទ ័ រ ហ ើ យ វ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ត ម ្ ល ើ ង ឡ ើ ង ស ម ្ រ ា ប ់ ស ួ រ ស ំ ន ួ រ ស ួ រ ផ ្ ត ល ់ គ ន ្ ល ិ ះ ន ិ ង ព ន ្ យ ល ់ អ ំ ព ី ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ន ៃ វ ិ ធ ី ដ ែ ល អ ា ច ជ ា ឧ ប ស គ ្ គ ស ម ្ រ ា ប ់ ស ិ ស ្ ស ក ្ ន ុ ង ក ា រ ដ ោ ះ ស ្ រ ា យ ត ែ ម ្ ន ា ក ់ ឯ ង 1731 ន ៅ ប ្ រ ជ ុ ំ ក ោ ះ ន ិ ង ប ឹ ង អ ្ ន ក ម ិ ន ច ា ំ ប ា ច ់ ត ្ រ ូ វ ក ា រ ទ ូ ក ល ំ ហ ែ ទ េ 1860 អ ្ ន ក ក ា រ ិ យ ា ល ័ យ រ ប ស ់ អ ភ ិ ប ា ល ប ា ន ន ិ យ ា យ ថ ា ប ្ រ ា ំ ប ួ ន ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម អ ្ ន ក រ ង រ ប ួ ស គ ឺ ជ ា ម ន ្ ត ្ រ ី ប ៉ ូ ល ី ស 1831 ឧ ទ ្ យ ា ន ជ ា ត ិ ផ ្ ល ី ត វ ៉ ា ស ល េ ខ ស ៍ p l i t v i c e l a k e s គ ្ រ ប ដ ណ ្ ដ ប ់ ដ ោ យ ព ្ រ ៃ យ ៉ ា ង ក ្ រ ា ស ់ ជ ា ព ិ ស េ ស គ ឺ ព ព ួ ក ដ ើ ម ឈ ើ ខ ្ ព ស ់ ៗ ម ា ន ស ំ ប ក ហ ្ ម ត ់ ល ្ អ ន ិ ង ល ា យ ឡ ំ ដ ោ យ ព ព ួ ក ព ្ រ ៃ ឈ ើ ន ៅ ត ំ ប ន ់ ភ ្ ន ំ ខ ្ ព ស ់ ន ិ ង ត ំ ប ន ់ ម ៉ េ ឌ ី ទ ែ រ ៉ ា ណ េ 2004 ន ៅ ខ ែ ដ ដ ែ ល ឃ ើ ញ ម ា ន យ ន ្ ត ហ ោ ះ ដ ឹ ក អ ្ ន ក ដ ំ ណ ើ រ ខ ្ ន ា ត ធ ំ ប ា ន ច ុ ះ ច ត ខ ុ ស ផ ្ ល ូ វ ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង ម ៉ ា ស ្ ស ា ដ ន ិ ង ប ា ន ប ើ ក ប ុ ក ជ ញ ្ ជ ា ំ ង ម ួ យ ដ ោ យ ប ា ន ស ម ្ ល ា ប ់ ម ន ុ ស ្ ស ដ ប ់ ប ្ រ ា ំ ព ី រ ន ា ក ់ 2009 ធ ន ធ ា ន រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ដ ែ ល ង ា យ ស ្ រ ួ ល ស ្ វ ែ ង រ ក ជ ា ង គ េ ន ឹ ង ក ្ ល ា យ ជ ា ប ្ រ ភ ព ប ្ រ ូ ត េ អ ៊ ី ន ដ ែ ល អ ា ច ស ្ វ ែ ង រ ក ប ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ្ ល ឹ ក រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ន ិ ង ប ន ្ ល ែ អ ន ្ ល ក ់ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ព ព ួ ក អ ំ ប ូ រ វ ា ន រ ជ ា ត ិ ដ ូ ច ជ ា យ ើ ង ព ិ ប ា ក ន ឹ ង រ ំ ល ា យ អ ា ហ ា រ ទ ា ំ ង ន េ ះ ណ ា ស ់ ល ើ ក ល ែ ង ត ែ ច ម ្ អ ិ ន វ ា ឆ ្ អ ិ ន 1988 ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ទ ស វ ត ្ ស ឆ ្ ន ា ំ 1 9 2 0 ឥ រ ិ យ ា ប ថ ដ ែ ល ន ា ំ ម ក ន ូ វ ជ ័ យ ជ ំ ន េ ះ ន ៃ ព ល រ ដ ្ ឋ ជ ា ច ្ រ ើ ន ប ំ ផ ុ ត ន ិ ង ប ្ រ ទ េ ស ន ា ន ា គ ឺ ថ ា ស ន ្ ត ិ ន ិ យ ម ន ិ ង ន ៅ ដ ា ច ់ ដ ោ យ ឡ ែ ក ព ី គ េ 1992 ព ា ក ្ យ ស ា ហ ្ វ ា រ ី s a f a r i ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ើ ជ ា ទ ូ ទ ៅ ស ម ្ រ ា ប ់ ស ំ ដ ៅ ទ ៅ ល ើ ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ត ា ម ផ ្ ល ូ វ គ ោ ក ដ ើ ម ្ ប ី ម ើ ល ស ត ្ វ ព ្ រ ៃ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ដ ៏ អ ស ្ ច ា រ ្ យ ជ ា ព ិ ស េ ស ន ៅ ត ំ ប ន ់ ព ្ រ ៃ ស ា វ ៉ ា ណ ា 1848 គ ្ រ ា ប ់ ប ែ ក ន ៅ ក ្ ន ុ ង រ ថ យ ន ្ ត ដ ែ ល គ េ ប ា ន ដ ា ក ់ ប ំ ផ ្ ទ ុ ះ ន ៅ ទ ី ស ្ ន ា ក ់ ក ា រ ប ៉ ូ ល ី ស ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង ហ ្ ក ា ហ ្ ស ៀ ន ត ិ ប g a z i a n t e p ប ្ រ ទ េ ស ទ ួ រ គ ី ក ា ល ព ី ព ្ រ ឹ ក ម ្ ស ិ ល ម ិ ញ ន េ ះ ប ា ន ស ម ្ ល ា ប ់ ម ន ្ ត ្ រ ី ប ៉ ូ ល ិ ស ច ំ ន ួ ន ព ី រ ន ា ក ់ ន ិ ង អ ្ ន ក រ ង រ ប ួ ស ជ ា ង ម ្ ភ ៃ ន ា ក ់ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត 1821 ភ ា ព ទ ា ក ់ ទ ង គ ្ ន ា រ វ ា ង រ ោ គ ស ា ស ្ ត ្ រ ខ ួ រ ក ្ ប ា ល ន ិ ង អ ា ក ប ្ ប ក ិ រ ិ យ ា ជ ួ យ ដ ល ់ ក ា រ ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ រ ប ស ់ អ ្ ន ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ 1740 ក ា រ ត ា ំ ង ប ង ្ ហ ា ញ ស ំ ឡ េ ង ន ិ ង ព ន ្ ល ឺ ន ៅ ប ្ រ ា ស ា ទ ព ី រ ៉ ា ម ី ត គ ឺ ជ ា រ ឿ ង ម ួ យ ដ ៏ គ ួ រ ឱ ្ យ ច ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ខ ្ ល ា ំ ង ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ត ំ ប ន ់ ន េ ះ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ុ ម ា រ 1801 អ ា គ ា រ ហ ូ រ ហ ែ រ ជ ា ជ ួ រ ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង ហ ុ ង ក ុ ង ដ ោ យ ម ា ន អ ា គ ា រ ល ា ត ស ន ្ ធ ឹ ង ជ ា ប ់ ជ ើ ង ម េ ឃ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ្ រ ដ ូ ច ទ ៅ ន ឹ ង ត ា រ ា ង ប ង ្ គ ោ ល ភ ្ ល ើ ង ភ ្ ល ឺ ច ែ ង ច ា ំ ង ដ ែ ល ប ង ្ ហ ា ញ ល េ ច ឡ ើ ង ជ ា ម ា ន វ ត ្ ត ម ា ន ន ៅ ល ើ ផ ្ ទ ៃ ទ ឹ ក ន ៃ ក ្ រ ុ ង ផ ែ វ ៊ ិ ច ត ូ រ ា ហ ា ប ៊ ័ រ v i c t o r i a h a r b o u r 1926 ម ា ន ក ា រ ទ ទ ួ ល ស ្ គ ា ល ់ ជ ា ទ ូ ទ ៅ ច ំ ព ោ ះ ទ ស ្ ស ន ៈ រ ប ស ់ ល ោ ក អ ា រ ី ស ្ ត ូ ត ច ំ ព ោ ះ គ ្ រ ប ់ ប ញ ្ ហ ា វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ ទ ា ំ ង អ ស ់ រ ួ ម ប ញ ្ ច ូ ល ទ ា ំ ង ច ិ ត ្ ត វ ិ ទ ្ យ ា ផ ង ដ ែ រ 1820 ឥ ឡ ូ វ ន េ ះ ម ន ុ ស ្ ស ស រ ស េ រ ស ា រ ន ៅ ល ើ អ េ ក ្ រ ង ់ ក ុ ំ ព ្ យ ូ រ ទ ័ រ ដ ោ យ ម ិ ន ច ា ំ ប ា ច ់ ប ្ រ ើ ខ ្ ម ៅ ដ ៃ ន ិ ង ប ្ រ ដ ា ប ់ ច ិ ត ខ ្ ម ៅ ដ ៃ ទ ៀ ត ទ េ 2002 ន េ ះ ន ឹ ង អ ន ុ ញ ្ ញ ា ត ឱ ្ យ អ ្ ន ក ល េ ង គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ល ើ ស ក ម ្ ម ភ ា ព ន ិ ង ច ល ន ា ន ៅ ក ្ ន ុ ង វ ី ដ េ អ ូ ហ ្ គ េ ម ប ា ន ដ ោ យ ផ ្ ល ា ស ់ ទ ី ឧ ប ក រ ណ ៍ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ល ំ ហ 1991 ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ព េ ល ប ្ រ វ ត ្ ត ិ ស ា ស ្ ត ្ រ អ ឺ រ ៉ ុ ប ន ា ព េ ល ន ោ ះ ព ្ រ ះ វ ិ ហ ា រ ក ា ត ូ ល ិ ក ដ ែ ល ប ា ន ក ្ ល ា យ ទ ៅ ជ ា អ ្ ន ក ម ា ន ន ិ ង ម ហ ា អ ំ ណ ា ច ប ា ន ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ា រ រ ិ ះ គ ន ់ ខ ្ ល ា ំ ង 1823 ល ំ ហ ូ រ ច រ ា ច រ ណ ៍ គ ឺ ជ ា ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា ទ ៅ ល ើ ច ល ន ា រ ប ស ់ អ ្ ន ក ប ើ ក ប រ ន ិ ង យ ា ន យ ន ្ ត ជ ា ល ក ្ ខ ណ ៈ ប ុ គ ្ គ ល ម ្ ន ា ក ់ ៗ រ វ ា ង ច ំ ណ ុ ច ព ី រ ន ិ ង អ ន ្ ត រ ក ម ្ ម ដ ែ ល ព ួ ក គ េ ម ា ន ច ំ ព ោ ះ គ ្ ន ា ទ ៅ វ ិ ញ ទ ៅ ម ក 1896 អ ង ្ គ ក ា រ ក ា យ ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក u s a g y m n a s t i c s ន ិ ង គ ណ ៈ ក ម ្ ម ា ធ ិ ក ា រ អ ូ ឡ ា ំ ព ិ ក ន ិ ង ប ៉ ា រ ៉ ា ឡ ា ំ ព ិ ក ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក u s o c គ ឺ ម ា ន គ ោ ល ដ ៅ ដ ូ ច គ ្ ន ា - ព ួ ក គ េ ច ង ់ ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ក ី ឡ ា ក ា យ ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ន ិ ង ក ី ឡ ា ដ ទ ៃ ទ ៀ ត ម ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព ត ា ម ដ ែ ល អ ា ច ធ ្ វ ើ ទ ៅ ប ា ន ដ ើ ម ្ ប ី ឱ ្ យ អ ត ្ ត ព ល ិ ក អ ា ច ដ ើ រ ត ា ម ក ្ ត ី ស ុ ប ិ ន ្ ត រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ម ជ ្ ឈ ដ ្ ឋ ា ន ម ួ យ ដ ែ ល ម ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព វ ិ ជ ្ ជ ម ា ន ន ិ ង អ ំ ណ ា ច 1668 វ ា ក ៏ អ ា ច ម ា ន ប ្ រ យ ោ ជ ន ៍ ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ដ ែ ល ទ ិ ញ ប ័ ណ ្ ណ វ ៉ ា ល ក ា ត w i l d c a r d ដ ែ ល ផ ្ ត ល ់ ឱ ក ា ស ក ្ ន ុ ង ក ា រ ជ ្ រ ើ ស រ ើ ស ឱ ្ យ ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ឧ ទ ្ យ ា ន ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ក ្ ន ុ ង ប ្ រ ទ េ ស អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ឬ ក ៏ ឧ ទ ្ យ ា ន ជ ា ត ិ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ទ ា ំ ង អ ស ់ ត ែ ម ្ ត ង 1956 ក ា រ ប ្ រ ើ ក ប ៉ ា ល ់ ដ ឹ ក ជ ញ ្ ជ ូ ន ទ ំ ន ិ ញ គ ឺ ជ ា ម ធ ្ យ ោ ប ា យ ដ ៏ ម ា ន ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ភ ា ព ប ំ ផ ុ ត ក ្ ន ុ ង ក ា រ ផ ្ ល ា ស ់ ទ ី ម ន ុ ស ្ ស ន ិ ង ទ ំ ន ិ ញ ដ ៏ ច ្ រ ើ ន ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ម ហ ា ស ម ុ ទ ្ រ 1769 ប ា ន ​ ស ា ង ស ង ់ ​ ឡ ើ ង ​ ដ ោ យ ​ ជ ន ជ ា ត ិ ​ អ េ ហ ្ ស ៊ ី ប ​ ន ៅ ​ ស ត វ ត ្ ស ​ ទ ី ប ី ​ ម ុ ន ​ គ . ស ប ្ រ ា ស ា ទ ​ ព ី រ ៉ ា ម ី ត គ ឺ ​ ជ ា ​ ស ំ ណ ង ់ ​ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង ​ ច ំ ណ ោ ម ស ំ ណ ង ់ ព ី រ ៉ ា ម ី ត ធ ំ ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន ​ ដ ែ ល ​ ត ្ រ ូ វ ​ ប ា ន ​ ស ា ង ស ង ់ ​ ឡ ើ ង ដ ើ ម ្ ប ី ​ គ ោ រ ព ​ ដ ល ់ ​ ព ្ រ ះ ​ ច ៅ ​ ផ ា រ ៉ ោ ន ដ ែ ល ​ ប ា ន ​ ស ុ គ ត ​ ទ ៅ ។ 2007 អ ង ្ គ ភ ា ព ទ ា ហ ា ន វ ិ ស ្ វ ក ម ្ ម ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក t h e u . s . c o r p s o f e n g i n e e r s ប ៉ ា ន ់ ស ្ ម ា ន ថ ា ទ ឹ ក ភ ្ ល ៀ ង ធ ្ ល ា ក ់ ក ម ្ ព ស ់ 6 អ ៊ ី ញ អ ា ច ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ប ា ក ់ ទ ំ ន ប ់ ដ ែ ល រ ង ក ា រ ខ ូ ច ខ ា ត ក ា ល ព ី ម ុ ន 1781 ម ក ដ ល ់ ព េ ល ន េ ះ ម ៉ ា ដ ា ហ ្ គ ា ស ្ ក ា គ ឺ ជ ា ទ ្ វ ី ប ធ ំ ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ហ ើ យ ប ើ ន ិ យ ា យ អ ំ ព ី ស ត ្ វ ព ្ រ ៃ ម ៉ ា ដ ា ហ ្ គ ា ស ្ ក ា គ ឺ ជ ា ទ ្ វ ី ប ដ ែ ល ព ឹ ង ផ ្ អ ែ ក ល ើ ខ ្ ល ួ ន ឯ ង 1803 ស ំ ណ ើ ម ន ៅ ល ើ ដ ៃ រ ប ស ់ អ ្ ន ក ន ឹ ង ម ា ន ប ្ រ ត ិ ក ម ្ ម ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ស ្ រ ទ ា ប ់ ខ ា ង ក ្ រ ៅ ដ ែ ល ន ឹ ង អ ា ច ដ ឹ ង ជ ា ម ុ ន ប ា ន រ ួ ច ប ង ្ ក ើ ត ជ ា ស ំ ប ក ម ួ យ ប ្ រ ភ េ ទ 1707 វ ា ជ ា ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ទ ា ក ់ ទ ា ញ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ទ ា ក ់ ទ ា ញ ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ហ ើ យ វ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ច ា ត ់ ទ ុ ក ជ ា ន ិ ម ិ ត ្ ត រ ូ ប ន ៃ ឧ ទ ្ យ ា ន ជ ា ត ិ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ខ ា ង ត ្ ប ូ ង s a n p a r k s 1800 ស ្ ព ា ន ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ ្ រ ោ ង ន ឹ ង ដ ា ក ់ ឱ ្ យ ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ព េ ញ ល េ ញ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ខ ែ ក ញ ្ ញ ា ឆ ្ ន ា ំ 2 0 1 7 ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ប ៉ ុ ស ្ ត ិ ៍ ត ្ រ ួ ត ព ិ ន ិ ត ្ យ រ ប ស ់ ប ្ រ េ ស ៊ ី ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន រ ំ ព ឹ ង ថ ា ន ឹ ង រ ួ ច រ ា ល ់ 1897 ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ត ំ ប ន ់ ន េ ះ ជ ា ប ់ ព ្ រ ំ ប ្ រ ទ ល ់ ន ឹ ង s a h e l ហ ើ យ ន ៅ ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ន ិ ង ខ ា ង ល ិ ច ជ ា ប ់ ន ឹ ង ម ហ ា ស ម ុ ទ ្ រ អ ា ត ្ ល ង ់ ទ ិ ក 1903 ភ ា ព ច ្ ន ៃ ប ្ រ ឌ ិ ត ន ិ ង ភ ា ព ឆ ្ ល ា ត វ ៃ អ ា ច ប ង ្ ហ ា ញ ឡ ើ ង ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ធ ន ធ ា ន ទ ា ំ ង អ ស ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ើ ប ្ រ ក ប ដ ោ យ ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ភ ា ព ន ៅ ក ្ ន ុ ង ផ ្ ន ែ ក ដ ែ ល ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ន ា ន ា រ ប ស ់ ស ្ ថ ា ប ័ ន ម ួ យ 1733 អ ន ុ ស ា ស ន ៍ ដ ំ ប ូ ង ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម អ ន ុ ស ា ស ន ៍ ទ ា ំ ង 7 8 គ ឺ ថ ា គ ំ ន ិ ត ផ ្ ត ួ ច ផ ្ ត ើ ម ក ា រ ទ ូ ត ថ ្ ម ី ម ួ យ គ ួ រ ត ែ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ ិ ត គ ូ រ ឡ ើ ង ម ុ ន ដ ំ ណ ា ច ់ ឆ ្ ន ា ំ ន េ ះ ដ ើ ម ្ ប ី ក ា រ ព ា រ ក ុ ំ ឱ ្ យ ព ្ រ ំ ដ ែ ន ប ្ រ ទ េ ស អ ៊ ី រ ៉ ា ក ់ ត ្ រ ូ វ រ ង ក ា រ អ ន ្ ត រ ា គ ម ន ៍ ព ី ស ំ ណ ា ក ់ ស ត ្ រ ូ វ ន ិ ង ដ ើ ម ្ ប ី ស ្ ថ ា ប ន ា ទ ំ ន ា ក ់ ទ ំ ន ង ក ា រ ទ ូ ត ជ ា ថ ្ ម ី ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ប ្ រ ទ េ ស ជ ិ ត ខ ា ង រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ឡ ើ ង វ ិ ញ 1954 ក ា រ ក ា រ ព ា រ ដ ែ ល ម ា ន វ ិ ន ័ យ ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ ភ ា ព ប ៉ ិ ន ប ្ រ ស ប ់ គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ប ា ល ់ ន ិ ង ក ា រ ង ា រ ជ ា ក ្ រ ុ ម ប ា ន ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ព ួ ក គ េ ល េ ច ធ ្ ល ោ ជ ា ង គ េ ហ ើ យ វ ា ច ្ ប ា ស ់ ណ ា ស ់ ថ ា ក ្ រ ុ ម ន េ ះ ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ឈ ្ ន ះ 1785 ក ា រ ប ង ្ រ ៀ ន ជ ា ល ក ្ ខ ណ ៈ គ ំ រ ូ ម ិ ន ម ែ ន ជ ា វ ិ ធ ី ស ា ស ្ រ ្ ត ន ៃ ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា រ ៀ ន ស ូ ត ្ រ ន ោ ះ ឡ ើ យ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ វ ា គ ឺ ជ ា ជ ំ ន ួ យ ដ ែ ល ផ ្ ត ល ់ ជ ូ ន ប ុ គ ្ គ ល ដ ែ ល ក ំ ព ុ ង ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ប ទ ព ិ ស ោ ធ ន ៍ រ ៀ ន ស ូ ត ្ រ ថ ្ ម ី ៗ ដ ូ ច ជ ា ក ា រ ប ្ រ ើ ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ក ុ ំ ព ្ យ ូ ទ ័ រ ថ ្ ម ី ឬ ក ា រ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ធ ្ វ ើ គ ម ្ រ ោ ង ថ ្ ម ី ម ួ យ 1886 វ ប ្ ប ធ ម ៌ ន ិ ង ក ុ ល ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ប ុ រ ា ណ ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម រ ក ្ ស ា ទ ុ ក ព ួ ក គ េ ដ ើ ម ្ ប ី ឱ ្ យ ម ា ន ភ ា ព ង ា យ ស ្ រ ួ ល ក ្ ន ុ ង ក ា រ ទ ទ ួ ល ប ា ន ទ ឹ ក ដ ោ ះ រ ោ ម ស ា ច ់ ន ិ ង ស ្ ប ែ ក 1856 ប ្ រ ទ េ ស ហ ្ វ ា ំ ង ឡ ង ់ គ ឺ ជ ា ទ ិ ស ដ ៅ ជ ិ ះ ទ ូ ក ក ម ្ ស ា ន ្ ត ដ ៏ អ ស ្ ច ា រ ្ យ ម ួ យ ទ ឹ ក ដ ី ន ៃ ប ឹ ង ម ួ យ ព ា ន ់ ក ៏ ម ា ន ក ោ ះ រ ា ប ់ ព ា ន ់ ផ ង ដ ែ រ ដ ូ ច ជ ា ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ឹ ង ន ិ ង ប ្ រ ជ ុ ំ ក ោ ះ ឆ ្ ន េ រ ស ម ុ ទ ្ រ ន ា ន ា 1844 ផ ្ ទ ៃ ន ៃ ព ្ រ ះ ច ័ ន ្ ទ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ង ្ ក ើ ត ឡ ើ ង ព ី ស ិ ល ា ន ិ ង ធ ូ ល ី ស ្ រ ទ ា ប ់ ខ ា ង ក ្ រ ៅ ន ៃ ព ្ រ ះ ច ័ ន ្ ទ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ អ ោ យ ឈ ្ ម ោ ះ ថ ា ស ំ ប ក 2006 វ ត ្ ថ ុ ធ ា ត ុ ដ ូ ច ជ ា ក ា ល ់ ស ្ យ ូ ម ន ិ ង ប ៉ ូ ត ា ស ្ យ ូ ម ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ច ា ត ់ ច ូ ល ជ ា ល ោ ហ ធ ា ត ុ ជ ា ក ា រ ព ិ ត ណ ា ស ់ ដ ែ ល ប ្ រ ា ក ់ ន ិ ង ម ា ស ក ៏ ជ ា ល ោ ហ ធ ា ត ុ ដ ែ រ 1906 ន េ ះ ន ឹ ង ម ិ ន ម ែ ន ជ ា ក ា រ ល ា គ ្ ន ា ទ េ ន េ ះ គ ឺ ជ ា ក ា រ ប ិ ទ ជ ំ ព ូ ក ម ួ យ ន ិ ង ក ា រ ប ើ ក ទ ំ ព ័ រ ថ ្ ម ី ម ួ យ 1978 ស ម ្ រ ា ប ់ ក ្ រ ុ ម ស ្ ព ្ រ ី ង ប ុ ក s p r i n g b o k s វ ា ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ក ា រ ប ្ រ ក ួ ត ដ ោ យ ច ា ញ ់ ប ្ រ ា ំ ប ្ រ ក ួ ត 1728 ទ ឹ ក ស ្ ព ៃ ក ្ ដ ោ ប ក ្ រ ឡ ុ ក ប ្ រ ែ ប ្ រ ួ ល ព ណ ៌ អ ា ស ្ រ ័ យ ល ើ ថ ា ត ើ ស ា រ ធ ា ត ុ គ ី ម ី ន ោ ះ ជ ា អ ា ស ៊ ី ត ឬ ប ា ស អ ា ល ់ ក ា ឡ ា ំ ង 1697 គ ា ត ់ ម ិ ន ប ា ន អ ា ច ប ្ រ ើ ថ ្ ន ា ំ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ក ា រ ស ម ្ រ ា ប ់ ប ំ ប ា ត ់ ក ា រ ឈ ឺ ច ា ប ់ រ ប ស ់ គ ា ត ់ ប ា ន ដ ោ យ ស ា រ ថ ្ ន ា ំ ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ហ ា ម ឃ ា ត ់ ម ិ ន ឱ ្ យ ប ្ រ ើ ព េ ល ច ូ ល រ ួ ម ក ្ ន ុ ង ព ្ រ ឹ ត ្ ត ិ ក ា រ ណ ៍ ក ី ឡ ា ន េ ះ ឡ ើ យ 1785 ក ា រ ប ង ្ រ ៀ ន ជ ា ល ក ្ ខ ណ ៈ គ ំ រ ូ ម ិ ន ម ែ ន ជ ា វ ិ ធ ី ស ា ស ្ រ ្ ត ន ៃ ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា រ ៀ ន ស ូ ត ្ រ ន ោ ះ ឡ ើ យ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ វ ា គ ឺ ជ ា ជ ំ ន ួ យ ដ ែ ល ផ ្ ត ល ់ ជ ូ ន ប ុ គ ្ គ ល ដ ែ ល ក ំ ព ុ ង ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ប ទ ព ិ ស ោ ធ ន ៍ រ ៀ ន ស ូ ត ្ រ ថ ្ ម ី ៗ ដ ូ ច ជ ា ក ា រ ប ្ រ ើ ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ក ុ ំ ព ្ យ ូ ទ ័ រ ថ ្ ម ី ឬ ក ា រ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ធ ្ វ ើ គ ម ្ រ ោ ង ថ ្ ម ី ម ួ យ 2002 ន េ ះ ន ឹ ង អ ន ុ ញ ្ ញ ា ត ឱ ្ យ អ ្ ន ក ល េ ង គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ល ើ ស ក ម ្ ម ភ ា ព ន ិ ង ច ល ន ា ន ៅ ក ្ ន ុ ង វ ី ដ េ អ ូ ហ ្ គ េ ម ប ា ន ដ ោ យ ផ ្ ល ា ស ់ ទ ី ឧ ប ក រ ណ ៍ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ល ំ ហ 1724 ក េ រ ្ ត ិ ៍ ​ ឈ ្ ម ោ ះ ​ ដ ៏ ល ្ ប ី ល ្ ប ា ញ ​ ដ ោ យ ស ា រ ត ែ ភ ា ព ល ្ អ ប ្ រ ណ ី ត រ ប ស ់ វ ា ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ន ៅ ​ ប ្ រ ហ ែ ល ​ ឆ ្ ន ា ំ 4 0 0 ម ុ ន គ . ស ហ ើ យ ​ ប ន ្ ត រ ហ ូ ត ដ ល ់ ឆ ្ ន ា ំ 1 1 0 0 ម ុ ន ​ គ . ស ។ 1692 ផ ្ អ ែ ក ត ា ម ទ ី ភ ្ ន ា ក ់ ង ា រ ន ុ យ ក ្ ល េ អ ៊ ែ រ ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស ជ ប ៉ ុ ន ស ា រ ធ ា ត ុ វ ិ ទ ្ យ ុ ស ក ម ្ ម ស ៊ ី ស ៀ ម c a e s i u m ន ិ ង អ ៊ ី យ ៉ ូ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ រ ក ឃ ើ ញ ថ ា ម ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង រ ោ ង ច ក ្ រ ន េ ះ 1866 ដ ំ ប ូ ង អ ្ ន ក ជ ិ ះ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ព ា ក ់ ស ្ ប ែ ក ជ ើ ង ក វ ែ ង ម ា ន ក ែ ង ន ិ ង រ ល ោ ង រ ា ង ត ូ ច ន ិ ង ម ា ន ទ ្ រ ន ា ប ់ 1986 វ ត ្ ត ម ា ន ន ៃ ក ្ រ ុ ម ដ ែ ល យ ើ ង ម ើ ល ម ិ ន ឃ ើ ញ ” ព ិ ត ប ្ រ ា ក ដ ឡ ា ស ុ ន ន ិ ង ឡ ា ហ ្ វ ា ស ្ ត ូ 1 9 8 9 ទ ំ ព ័ រ 1 0 9 ក ៏ ជ ា ស ម ា ស ធ ា ត ុ ត ែ ម ួ យ គ ត ់ ន ៃ ក ្ រ ុ ម ន ិ ម ្ ម ិ ត ផ ង ដ ែ រ ។ 1667 ន ិ យ ា យ ជ ា ទ ូ ទ ៅ ឥ រ ិ យ ា ប ថ ព ី រ អ ា ច ប ង ្ ហ ា ញ ឱ ្ យ ឃ ើ ញ ថ ា អ ្ ន ក គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ន ា ំ ម ុ ខ អ ត ី ត ម ិ ត ្ ត ភ ក ្ ត ិ រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ច ុ ង ម ្ ខ ា ង ន ៃ វ ិ ស ា ល គ ម គ ឺ ក ំ ព ុ ង ព ្ យ ា យ ា ម ប ន ្ ស ល ់ ទ ុ ក ប ុ រ ស ម ្ ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ប ុ រ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ឬ ន ា រ ី 1807 ភ ា ស ា អ ៊ ី ត ា ល ី ក ៏ ជ ា ភ ា ស ា ដ ែ ល អ ្ ន ក ធ ្ វ ើ ក ា រ រ ដ ្ ឋ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ប ្ រ ើ ប ្ រ ា ស ់ ប ្ រ ច ា ំ ថ ្ ង ៃ ខ ណ ៈ ដ ែ ល ភ ា ស ា ឡ ា ត ា ំ ង ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ើ ជ ា ញ ឹ ក ញ ា ប ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ព ិ ធ ី ស ា ស ន ា 1875 ភ ា គ រ យ ព េ ញ ន ៃ ទ ឹ ក ដ ែ ល ហ ូ រ ច េ ញ ព ី ទ ន ្ ល េ ន ា ន ា ន ៃ ភ ព ផ ែ ន ដ ី ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ម ហ ា ស ម ុ ទ ្ រ គ ឺ ម ា ន ប ្ រ ភ ព ម ក ព ី ទ ន ្ ល េ អ ា ម ៉ ា ហ ្ ស ូ ន 1687 ក ា រ ប ែ ង ច ែ ក ន ិ ង ក ា រ ប ញ ្ ច ូ ល គ ្ ន ា ឡ ើ ង វ ិ ញ ប ា ន ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ឆ ្ ល ា ស គ ្ ន ា ទ ៅ វ ិ ញ ម ក រ វ ា ង ក ្ រ ុ ម ទ ា ំ ង ព ី រ ព ី ម ួ យ ជ ំ ន ា ន ់ ទ ៅ ម ួ យ ជ ំ ន ា ន ់ 1807 ភ ា ស ា អ ៊ ី ត ា ល ី ក ៏ ជ ា ភ ា ស ា ដ ែ ល អ ្ ន ក ធ ្ វ ើ ក ា រ រ ដ ្ ឋ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ប ្ រ ើ ប ្ រ ា ស ់ ប ្ រ ច ា ំ ថ ្ ង ៃ ខ ណ ៈ ដ ែ ល ភ ា ស ា ឡ ា ត ា ំ ង ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ើ ជ ា ញ ឹ ក ញ ា ប ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ព ិ ធ ី ស ា ស ន ា 1767 ន េ ះ ផ ្ ត ល ់ ន ូ វ ឱ ក ា ស ដ ៏ ល ្ អ ដ ើ ម ្ ប ី ម ើ ល ព ន ្ ល ឺ ឱ រ ៉ ូ រ ៉ ា ប ូ រ ី អ ា ល ី ស a u r o r a b o r e a l i s ខ ណ ៈ ផ ្ ទ ៃ ម េ ឃ ន ឹ ង ង ង ឹ ត ត ិ ច ឬ ច ្ រ ើ ន អ ា ស ្ រ ័ យ ទ ៅ ល ើ ព េ ល វ េ ល ា ទ ា ំ ង យ ប ់ ទ ា ំ ង ថ ្ ង ៃ 1838 ម ហ ា ព ី រ ៉ ា ម ី ត ន ៅ ហ ្ គ ី ហ ្ ស ា គ ឺ ជ ា អ ច ្ ឆ រ ិ យ ៈ ត ែ ម ួ យ គ ត ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម អ ច ្ ឆ រ ិ យ ៈ ទ ា ំ ង ប ្ រ ា ំ ព ី រ ដ ែ ល ន ៅ ត ា ំ ង ជ ំ ហ រ ឹ ង ម ា ំ រ ហ ូ ត ម ក ដ ល ់ ស ព ្ វ ថ ្ ង ៃ ន េ ះ 1829 អ ្ ន ក ដ ំ ណ ើ រ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ជ ា ប ់ ព ន ្ ធ យ ៉ ា ង ខ ្ ល ា ំ ង ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ ទ េ ស ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ព េ ល ខ ្ ល ះ ក ៏ អ ា ច ស ន ្ ស ំ ប ា ន ប ្ រ ា ក ់ យ ៉ ា ង ច ្ រ ើ ន ដ ែ រ ជ ា ព ិ ស េ ស ល ើ ផ ល ិ ត ផ ល ដ ូ ច ជ ា គ ្ រ ឿ ង ស ្ រ វ ឹ ង ន ិ ង ផ ល ិ ត ផ ល ថ ្ ន ា ំ ជ ក ់ 1660 អ ្ ន ក ច ិ ត ្ ត ន ិ យ ម ម ា ន ធ ា ត ុ ធ ំ ម ួ យ ន ៃ ក ា រ ក ំ ណ ត ់ វ ប ្ ប ធ ម ៌ ដ ែ ល ប ា ន ដ ក ស ្ រ ង ់ ច េ ញ ព ី អ ្ ន ក ន ិ ព ន ្ ធ ដ ូ ច ជ ា ល ោ ក ហ ្ គ ើ ថ ា ស g o e t h e ល ោ ម ហ ្ វ ី វ ធ ើ f i c h t e ន ិ ង ល ោ ក ស ្ ល េ ហ ្ គ ា ល ់ s c h l e g e l 1711 ទ ្ រ ឹ ស ្ ត ី ទ ា ំ ង ន េ ះ ផ ្ ត ោ ត ទ ៅ ល ើ ល ក ្ ខ ណ ៈ រ ប ស ់ ម ន ុ ស ្ ស ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ដ ែ ល ធ ្ វ ើ ឲ ្ យ គ េ ច ង ់ ប ា ន អ ្ វ ី ដ ែ ល ព ួ ក គ េ ច ង ់ ប ា ន ន ិ ង អ ្ វ ី ដ ែ ល ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប រ ិ ស ្ ថ ា ន រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ដ ែ ល ជ ម ្ រ ុ ញ ព ួ ក គ េ ឲ ្ យ ធ ្ វ ើ ឬ ម ិ ន ធ ្ វ ើ ន ូ វ រ ឿ ង ទ ា ំ ង អ ស ់ ន ោ ះ 1965 ស ្ ទ ើ រ ត ែ ទ ា ំ ង អ ស ់ ន ៃ ឆ ្ ន េ រ ស ម ុ ទ ្ រ ន េ ះ ជ ា ឆ ្ ន េ រ ខ ្ ស ា ច ់ ដ ែ ល អ ា ច ហ ែ ល ទ ឹ ក ល េ ង ប ា ន ដ ោ យ ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព ហ ើ យ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ម ា ន ម ្ ល ប ់ ច េ ញ ព ី ដ ើ ម ភ ុ ហ ូ ទ ុ ក ា វ ៉ ា p o h u t u k a w a 1893 s u n d a r b a n s គ ឺ ជ ា ខ ្ ស ែ ក ្ រ វ ា ត ់ ដ ើ ម ក ោ ង ក ា ង ធ ំ ជ ា ង គ េ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ព ិ ភ ព ល ោ ក ដ ែ ល ល ា ត ស ន ្ ធ ឹ ង ប ្ រ វ ែ ង 8 0 គ ម 5 0 ម ៉ ា យ ល ៍ ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ដ ី គ ោ ក ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស ប ង ់ ក ្ ល ា ដ េ ស ន ិ ង ឥ ណ ្ ឌ ា ព ី ត ំ ប ន ់ ម ា ត ់ ឆ ្ ន េ រ 1725 a s u s e e e p c ជ ា ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ដ ែ ល ប ា ន ដ ា ក ់ ឲ ្ យ ប ្ រ ើ ប ្ រ ា ស ់ ន ៅ ទ ូ ទ ា ំ ង ព ិ ភ ព ល ោ ក ដ ើ ម ្ ប ី ក ា រ ស ន ្ ស ំ ស ំ ច ៃ ល ើ ក ា រ ច ំ ណ ា យ ន ិ ង ក ត ្ ត ា ម ុ ខ ង ា រ រ ប ស ់ វ ា ប ា ន ក ្ ល ា យ ជ ា ប ្ រ ធ ា ន ប ទ ក ្ ដ ៅ ៗ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ន ្ ន ិ ស ី ទ ព ័ ត ៌ ម ា ន វ ិ ទ ្ យ ា ប ្ រ ច ា ំ ខ ែ ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង ត ៃ ប ិ ឆ ្ ន ា ំ 2 0 0 7 2000 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ណ ូ ឌ ើ ន ប ល ធ ី ខ ខ ា ង ជ ើ ង ន ៅ ក ្ ន ុ ង រ ដ ូ វ រ ង ា រ ស ូ ម ព ិ ន ិ ត ្ យ ម ើ ល ទ ី ត ា ំ ង ក ា ប ៊ ី ន ព ី ព ្ រ ោ ះ ដ ំ ណ ើ រ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ទ ឹ ក ក ក ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ ម ា ន ស ម ្ ល េ ង រ ំ ខ ា ន យ ៉ ា ង អ ា ក ្ រ ក ់ ក ្ រ ៃ ល ែ ង ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ដ ែ ល រ ង ផ ល ប ៉ ះ ព ា ល ់ ខ ្ ល ា ំ ង ប ំ ផ ុ ត 1693 ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ប ន ្ ទ ា ប ់ ព ី ច ា ញ ់ ទ ៅ ល ើ ក ា រ វ ា យ វ ី ឃ ី ត w i c k e t រ ប ស ់ ប ្ រ ធ ា ន ក ្ រ ុ ម ឥ ណ ្ ឌ ា ធ ្ វ ើ ប ា ន ត ែ 3 6 ល ើ ក ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ ដ ែ ល ប ា ន ប ា ត ់ ប ង ់ 7 វ ី ឃ ី ត w i c k e t ដ ើ ម ្ ប ី ប ញ ្ ច ប ់ ក ា រ ប ្ រ ក ួ ត 1680 អ ត ្ ត ព ល ិ ក ដ ែ ល ម ា ន រ ា ង ម ា ំ ទ ា ំ ខ ្ ល ា ំ ង គ ឺ ដ ូ ច ជ ា ស ត ្ វ ខ ្ ល ា ដ ែ ល អ ា ច ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ទ ោ ះ ប ី ជ ា ម ិ ន ស ូ វ ប ា ន ល ្ អ ហ ែ ល ទ ឹ ក ល ោ ត ច ម ្ ង ា យ ហ ើ យ ទ ា ញ ទ ម ្ ង ន ់ ខ ្ ល ា ំ ង ជ ា ង ក ម ្ ល ា ំ ង ម ន ុ ស ្ ស ដ ល ់ ទ ៅ ប ្ រ ា ំ ដ ង 2008 គ ោ ល ប ំ ណ ង ផ េ ្ ស ង ក ្ ន ុ ង រ ប ៀ ប វ ា រ ៈ ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង b a l i រ ួ ម ម ា ន ក ា រ ស ង ្ គ ្ រ ោ ះ ព ្ រ ៃ ដ ែ ល ន ៅ ស ល ់ ល ើ ព ិ ភ ព ល ោ ក ន ិ ង ក ា រ ច ែ ក រ ំ ល ែ ក ប ច េ ្ ច ក វ ិ ទ ្ យ ា ដ ើ ម ្ ប ី ជ ួ យ ក ្ ន ុ ង ក ា រ អ ភ ិ វ ឌ ្ ឍ ន ៍ ប ្ រ ជ ា ជ ា ត ិ ន ា ន ា ត ា ម វ ិ ធ ី ដ ែ ល ព ុ ំ ស ូ វ ប ំ ព ុ ល ប រ ិ ស ្ ថ ា ន 1887 ខ ណ ៈ ​ ដ ែ ល ​ គ ា ត ់ ក ំ ព ុ ង ធ ្ វ ើ ក ា រ ន ៅ ឯ ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ ល ោ ក l i g g i n s ​ ប ា ន ​ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ​ ស ៊ ើ ប ​ អ ង ្ ក េ ត ​ ក ម ្ ល ា ំ ង ព ល ក ម ្ ម ​ ប ្ រ ច ា ំ ​ ខ េ ត ្ ត ​ ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ព េ ល ​ ទ ំ ន េ រ ​ ព ី ក ា រ ង ា រ ។ 2000 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ណ ូ ឌ ើ ន ប ល ធ ី ខ ខ ា ង ជ ើ ង ន ៅ ក ្ ន ុ ង រ ដ ូ វ រ ង ា រ ស ូ ម ព ិ ន ិ ត ្ យ ម ើ ល ទ ី ត ា ំ ង ក ា ប ៊ ី ន ព ី ព ្ រ ោ ះ ដ ំ ណ ើ រ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ទ ឹ ក ក ក ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ ម ា ន ស ម ្ ល េ ង រ ំ ខ ា ន យ ៉ ា ង អ ា ក ្ រ ក ់ ក ្ រ ៃ ល ែ ង ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ដ ែ ល រ ង ផ ល ប ៉ ះ ព ា ល ់ ខ ្ ល ា ំ ង ប ំ ផ ុ ត 1766 អ ា ត ូ ម ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ម ា ន ន ុ យ ក ្ ល េ អ ៊ ែ រ ម ិ ន ស ្ ថ ិ ត ស ្ ថ េ រ ម ា ន ន ័ យ ថ ា ព ួ ក វ ា ម ា ន ទ ំ ន ោ រ ប ែ ក ញ ែ ក ព ី គ ្ ន ា ដ ោ យ ម ា ន ស ្ ន ា ម ប ្ រ េ ះ ត ិ ច ត ូ ច ឬ គ ្ ម ា ន ស ្ ន ា ម ប ្ រ េ ះ ស ោ ះ 1979 រ ូ ប ិ យ ប ័ ណ ្ ណ ផ ្ ល ូ វ ក ា រ រ ប ស ់ ហ ្ វ ក ឡ ែ ន ស ៍ គ ឺ ផ ោ ន ហ ្ វ ក ឡ ែ ន ស ៍ ដ ែ ល ម ា ន ត ម ្ ល ៃ ស ្ ម ើ ន ឹ ង ម ួ យ ផ ោ ន អ ង ់ គ ្ ល េ ស 1904 ទ ោ ះ ជ ា យ ៉ ា ង ណ ា ក ៏ ដ ោ យ ព ្ រ ោ ះ ត ែ ប ណ ្ ត ា ញ ទ ំ ន ា ក ់ ទ ំ ន ង ម ា ន ភ ា ព យ ឺ ត យ ៉ ា វ ទ ើ ប ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ រ ច ន ា ប ថ ន ៅ ភ ា គ ខ ា ង ល ិ ច អ ា ច ដ ើ រ ម ិ ន ទ ា ន ់ ស ម ័ យ ក ា ល រ ហ ូ ត ដ ល ់ 2 5 ទ ៅ 3 0 ឆ ្ ន ា ំ ឯ ណ ោ ះ 1906 ន េ ះ ន ឹ ង ម ិ ន ម ែ ន ជ ា ក ា រ ល ា គ ្ ន ា ទ េ ន េ ះ គ ឺ ជ ា ក ា រ ប ិ ទ ជ ំ ព ូ ក ម ួ យ ន ិ ង ក ា រ ប ើ ក ទ ំ ព ័ រ ថ ្ ម ី ម ួ យ 1697 គ ា ត ់ ម ិ ន ប ា ន អ ា ច ប ្ រ ើ ថ ្ ន ា ំ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ក ា រ ស ម ្ រ ា ប ់ ប ំ ប ា ត ់ ក ា រ ឈ ឺ ច ា ប ់ រ ប ស ់ គ ា ត ់ ប ា ន ដ ោ យ ស ា រ ថ ្ ន ា ំ ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ហ ា ម ឃ ា ត ់ ម ិ ន ឱ ្ យ ប ្ រ ើ ព េ ល ច ូ ល រ ួ ម ក ្ ន ុ ង ព ្ រ ឹ ត ្ ត ិ ក ា រ ណ ៍ ក ី ឡ ា ន េ ះ ឡ ើ យ 1763 ប ្ រ ៀ ប ដ ូ ច ជ ា ព ្ រ ះ ច ន ្ ទ ដ ែ ល ខ ំ ទ ប ់ ទ ំ ន ា ញ ផ ែ ន ដ ី ដ ោ យ ប ង ្ ក ើ ត ប ា ន ជ ា ទ ឹ ក ជ ោ រ ទ ឹ ក ន ា ច យ ៉ ា ង ណ ា ម ិ ញ ក ា ឡ ា ក ់ ស ៊ ី ម ី ល គ ី វ េ យ ៍ m i l k y w a y វ ា ក ៏ ខ ំ ទ ប ់ ខ ្ ល ួ ន ព ី ក ម ្ ល ា ំ ង រ ប ស ់ ហ ្ គ ា ឡ ា ក ់ ស ៊ ី ស ា ហ ្ គ ី ត ា រ ៀ ស s a g i t t a r i u s ដ ូ ច គ ្ ន ា អ ៊ ី ច ឹ ង ដ ែ រ 1846 ស ម ា ម ា ត ្ រ ន ៃ ទ ្ រ ង ់ ទ ្ រ ា យ ន េ ះ ច ែ ក ន ឹ ង ដ ប ់ ព ី រ ដ ើ ម ្ ប ី ទ ទ ួ ល ប ា ន ស ម ា ម ា ត ្ រ ល េ ខ គ ត ់ ដ ែ ល ង ា យ ប ំ ផ ុ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ហ ៅ ថ ា 3 2 1756 ក ា ល ព ី ល ្ ង ា ច ៅ ថ ្ ង ៃ អ ា ទ ិ ត ្ យ ន េ ះ ប ្ រ ធ ា ន ា ធ ិ ប ត ី ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក ល ោ ក ដ ូ ណ ា ល ់ ត ្ រ ា ំ ក ្ ន ុ ង ស េ ច ក ្ ត ី ថ ្ ល ែ ង ក ា រ ម ួ យ ដ ែ ល ច ែ ក ច ា យ ដ ោ យ ល េ ខ ា ធ ិ ក ា រ ស ា រ ព ័ ត ៌ ម ា ន ន ោ ះ ប ា ន ប ្ រ ា ក ា ស ថ ា ក ង ទ ័ ព អ ា ម េ រ ិ ក ន ឹ ង ម ិ ន ច ា ក ច េ ញ ព ី ប ្ រ ទ េ ស ស ៊ ី រ ី ឡ ើ យ 1830 គ ណ ប ក ្ ស ក ា ន ់ អ ំ ណ ា ច អ ង ្ គ ក ា រ ប ្ រ ជ ា ជ ន អ ា ហ ្ រ ្ វ ិ ក ខ ា ង ល ិ ច ឈ ៀ ង ខ ា ង ត ្ ប ូ ង s w a p o ទ ទ ួ ល ប ា ន ស ំ ឡ េ ង គ ា ំ ទ ្ រ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ប ោ ះ ឆ ្ ន ោ ត ស ភ ា 1948 ស ម ័ យ ន គ រ ស ា ម ក ុ ក គ ឺ ជ ា ស ម ័ យ ប ង ្ ហ ូ រ ឈ ា ម ច ្ រ ើ ន ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ វ ត ្ ត ិ ស ា ស ្ រ ្ ត ច ិ ន ប ូ រ ា ណ ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស រ ា ប ់ ព ា ន ់ ន ា ក ់ ប ា ន ស ្ ល ា ប ់ ដ ោ យ ក ា រ ធ ្ វ ើ ច ម ្ ប ា ំ ង ដ ើ ម ្ ប ី អ ង ្ គ ុ យ ល ើ រ ា ជ ប ល ្ ល ័ ង ្ គ ដ ៏ ខ ្ ព ស ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង រ ា ជ វ ា ំ ង ន ៃ ទ ី ក ្ រ ុ ង ស ៊ ី អ ា ន 1721 ក ្ រ ោ យ ព ី ទ ំ ន ប ់ ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ស ា ង ស ង ់ ន ៅ ឆ ្ ន ា ំ 1 9 6 3 ទ ឹ ក ជ ំ ន ន ់ ត ា ម រ ដ ូ វ ដ ែ ល ធ ្ ល ា ប ់ ន ា ំ ក ក រ ល ្ ប ា ប ់ ម ក ច ា ក ់ ន ៅ ព ា ស ព េ ញ ទ ន ្ ល េ ក ៏ ត ្ រ ូ វ ប ា ន រ ា ំ ង ស ្ ទ ះ 1850 ន េ ះ ន ឹ ង អ ា ច ឱ ្ យ វ ា ប ក ច ូ ល គ ្ ន ា ប ា ន ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង 8 0 2 . 1 1 a 8 0 2 . 1 1 b ន ិ ង 8 0 2 . 1 1 g ល ្ គ ឹ ក ណ ា ប ា ត ស ្ ថ ា ន ី យ ៍ ម ា ន វ ិ ទ ្ យ ុ ភ ្ ល ោ ះ 1921 ម ៉ ្ យ ា ង វ ិ ញ ទ ៀ ត ស ្ ថ ា ន ភ ា ព ទ ឹ ក ក ក ន ិ ង ព ្ រ ឹ ល ម ា ន ស ភ ា ព ធ ម ្ ម ត ា ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ណ ្ ដ ា ប ្ រ ទ េ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ហ ើ យ ច រ ា ច រ ណ ៍ ន ៅ ត ែ ប ន ្ ត ដ ោ យ ស ឹ ង ត ែ ម ិ ន ម ា ន ក ា រ រ ំ ខ ា ន ព េ ញ ម ួ យ ឆ ្ ន ា ំ 1781 ម ក ដ ល ់ ព េ ល ន េ ះ ម ៉ ា ដ ា ហ ្ គ ា ស ្ ក ា គ ឺ ជ ា ទ ្ វ ី ប ធ ំ ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ហ ើ យ ប ើ ន ិ យ ា យ អ ំ ព ី ស ត ្ វ ព ្ រ ៃ ម ៉ ា ដ ា ហ ្ គ ា ស ្ ក ា គ ឺ ជ ា ទ ្ វ ី ប ដ ែ ល ព ឹ ង ផ ្ អ ែ ក ល ើ ខ ្ ល ួ ន ឯ ង 1721 ក ្ រ ោ យ ព ី ទ ំ ន ប ់ ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ស ា ង ស ង ់ ន ៅ ឆ ្ ន ា ំ 1 9 6 3 ទ ឹ ក ជ ំ ន ន ់ ត ា ម រ ដ ូ វ ដ ែ ល ធ ្ ល ា ប ់ ន ា ំ ក ក រ ល ្ ប ា ប ់ ម ក ច ា ក ់ ន ៅ ព ា ស ព េ ញ ទ ន ្ ល េ ក ៏ ត ្ រ ូ វ ប ា ន រ ា ំ ង ស ្ ទ ះ 1804 វ ិ ទ ្ យ ា ស ្ ថ ា ន យ ុ ត ្ ត ិ ធ ម ៌ ន ិ ង ប ្ រ ជ ា ធ ិ ប ត េ យ ្ យ ​ ហ ៃ ទ ី t h e h a i t i a n i n s t i t u t e f o r j u s t i c e a n d d e m o c r a c y ​ ប ា ន យ ោ ង ទ ៅ ល ើ ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា ឯ ក រ ា ជ ្ យ ដ ែ ល ប ង ្ ហ ា ញ ថ ា ក ង វ រ ស េ ន ា ត ូ ច ថ ែ រ ក ្ ស ា ​ ស ន ្ ត ិ ភ ា ​ ព រ ប ស ់ អ ង ្ គ ក ា រ ស ហ ប ្ រ ជ ា ជ ា ត ិ ន េ ប ៉ ា ល ់ t h e n e p a l e s e u n ប ា ន ន ា ំ ជ ំ ង ឺ ន េ ះ ទ ៅ ប ្ រ ទ េ ស ហ ៃ ទ ី ​ ដ ោ យ ម ិ ន ដ ឹ ង ខ ្ ល ួ ន ។ 1713 ខ ណ ៈ ព េ ល ដ ែ ល រ ដ ្ ឋ ធ ា ន ី ហ ្ គ ោ ម ៉ ា ម ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព ស ម ស ្ រ ប ហ ើ យ ដ ំ ណ ើ រ ទ ស ្ ស ន ក ិ ច ្ ច ណ ា ម ួ យ ន ៅ ខ ា ង ក ្ រ ៅ ហ ្ គ ោ ម ៉ ា គ ួ រ ត ែ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ឡ ើ ង ដ ើ ម ្ ប ី ស ្ វ ែ ង យ ល ់ ព ី ស ្ ថ ា ន ភ ា ព ន ៃ ក ា រ ប ្ រ យ ុ ទ ្ ធ ដ ែ ល ន ៅ ត ែ ប ន ្ ត ក ើ ត ម ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ខ េ ត ្ ត គ ី វ ូ ខ ា ង ជ ើ ង 1969 គ េ ប ា ន ល ើ ក ឡ ើ ង ថ ា ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ដ ែ ល ម ា ន ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ភ ា ព ប ំ ផ ុ ត ស ម ្ រ ា ប ់ គ ោ ល ដ ៅ ថ ត រ ូ ប ស ំ ខ ា ន ់ គ ឺ ន ៅ ខ ្ ស ែ ប ្ រ ស ព ្ វ គ ្ ន ា ដ ែ ល ខ ណ ្ ឌ ច ែ ក រ ូ ប ភ ា ព ជ ា ប ី ច ំ ណ ែ ក ត ា ម ប ន ្ ទ ា ត ់ ឈ ន ិ ង ប ន ្ ទ ា ប ់ ដ េ ក ស ូ ម ម ើ ល ឧ ទ ា ហ រ ណ ៍ 1873 ត ្ រ ូ វ រ ឹ ង ម ា ំ ច ំ ព ោ ះ ម ន ុ ស ្ ស ដ ែ ល ប ្ រ ង ើ យ ក ន ្ ត ើ យ ដ ា ក ់ អ ្ ន ក ន ិ ង ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ភ ័ យ ខ ្ ល ា ច ន ឹ ង រ ក ្ ស ា ជ ំ ហ រ ប ស ់ អ ្ ន ក ន ោ ះ ទ េ វ ប ្ ប ធ ម ៌ ខ ុ ស គ ្ ន ា ឬ អ ត ់ វ ា ម ិ ន ម ែ ន ម ិ ន អ ី ន ោ ះ ទ េ 1943 ភ ា ព ត ា ន ត ឹ ង ក ា ន ់ ត ែ ទ ា ប គ ឺ ប ង ្ ក ើ ន ភ ា ព វ ិ ជ ្ ជ ម ា ន ក ា ន ់ ត ែ ច ្ រ ើ ន ដ ល ់ ក ម ្ ល ា ំ ង ន ៃ ជ ី វ ិ ត ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ ៗ ម ា ន អ ំ ណ ា ច ក ្ ន ុ ង ក ា រ ស ្ វ ែ ង រ ក ស ន ្ ត ិ ភ ា ព ន ិ ង ស េ ច ក ្ ត ី ស ុ ខ ដ ៏ ព េ ញ ល េ ញ 1931 ស េ វ ា ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ្ រ ើ ជ ា ញ ឹ ក ញ ា ប ់ ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ដ ឹ ក ជ ញ ្ ជ ូ ន រ ួ ម ម ា ន ទ ា ំ ង ស ិ ប ្ ប ក ម ្ ម រ ី ក រ ា យ ក ៏ ដ ូ ច ជ ា ប េ ស ក ក ម ្ ម ដ ែ ល ម ា ន ទ ិ ន ្ ន ន ័ យ ន ិ ង ស ំ ឡ េ ង ដ ែ ល ច ា ំ ប ា ច ់ 1806 ក ា រ ប ំ ព ុ ល ដ ោ យ ព ន ្ ល ឺ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ថ ្ ង ៃ ប ុ ណ ្ យ ឈ ប ់ ស ម ្ រ ា ក រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ម ិ ន ដ ូ ច ជ ា ប ញ ្ ហ ា ដ ែ ល ក ើ ត ម ា ន ប ច ្ ច ុ ប ្ ប ន ្ ន ន េ ះ ទ េ ប ញ ្ ហ ា ទ ា ំ ង ន ោ ះ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ម ា ន ន ៅ ត ា ប ណ ្ ត ា ទ ី ក ្ រ ុ ង ឬ ក ្ ប ែ រ ប រ ិ វ េ ណ ស ា ល ា ង ា យ ស ្ រ ួ ល ទ ៅ ដ ល ់ ជ ា ង ស ំ ណ ង ់ ដ ែ ល ស ា ង ស ង ់ ក ្ ន ុ ង ព េ ល ប ច ្ ច ុ ប ្ ប ន ្ ន ន េ ះ 1851 ច រ ន ្ ត ទ ឹ ក ទ ា ញ ច ូ ល ស ម ុ ទ ្ រ គ ឺ ជ ា ល ំ ហ ូ រ ត ្ រ ឡ ប ់ ម ក ព ី រ ល ក ដ ែ ល ត ្ រ ឡ ប ់ ព ី ឆ ្ ន េ រ ម ក ប ៉ ះ ន ឹ ង ថ ្ ម ប ៉ ប ្ រ ះ ទ ឹ ក ឬ អ ្ វ ី ម ្ យ ៉ ា ង ដ ែ ល ដ ូ ច ន ឹ ង វ ា 1817 ក ៏ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ិ ដ ្ ឋ ភ ា ព ន េ ះ ត ំ ប ន ់ ស ិ ន ជ ិ ន s c h e n g e n អ ន ុ វ ត ្ ត ក ា រ ង ា រ ដ ូ ច ជ ា ប ្ រ ទ េ ស ម ួ យ ដ ែ រ 1775 ក ា រ ប ្ រ ើ ន ៃ ក ា រ ថ ត វ ី ឌ ី អ ូ ប ា ន ន ា ំ ម ក ន ូ វ ក ា រ រ ក ឃ ើ ញ ស ំ ខ ា ន ់ ៗ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ប ក ស ្ រ ា យ ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៃ ក ា រ ប ង ្ ហ ា ញ ន ិ ង ប ្ រ ែ ប ្ រ ួ ល ទ ឹ ក ម ុ ខ m i c r o - e x p r e s s i o n s ន ិ ង ច ល ន ា ម ុ ខ ដ ែ ល អ ា ច ម ា ន រ យ ៈ ព េ ល ព ី រ ប ី ម ី ល ី វ ិ ន ា ទ ី m i l l i s e c o n d s ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ 1934 ជ ា ធ ម ្ ម ត ា អ ្ ន ក ត ែ ង ស ្ ដ ា ប ់ ឮ ស ំ ឡ េ ង រ ប ស ់ ភ ្ ញ ៀ វ ទ េ ស ច រ ន ិ ង អ ា ជ ី ក រ រ ឿ ង រ ៉ ា វ អ ំ ព ី ស ំ ឡ េ ង ន ិ ង ព ន ្ ល ឺ គ ឺ ដ ូ ច ជ ា រ ឿ ង ក ្ ន ុ ង ស ៀ វ ភ ៅ រ ឿ ង ដ ែ រ 1929 ក ី ឡ ា ក រ ល ោ ក ដ ែ ល ផ ូ ត ្ រ ូ d e l p o t r o ម ា ន ប ្ រ ៀ ប ជ ា ង ន ៅ ដ ើ ម ត ង ់ ទ ី ព ី រ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ន េ ះ ក ៏ ត ម ្ រ ូ វ ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ ស ម ្ រ ា ក ផ ង ដ ែ រ ប ន ្ ទ ា ប ់ ព ី ឈ ា ន ដ ល ់ គ ្ រ ា ប ់ 6 - 6 1799 ប ន ្ ថ ែ ម ល ើ ស ព ី ព ្ រ ឹ ត ្ ត ិ ក ា រ ណ ៍ ក ា ល ព ី ថ ្ ង ៃ ព ុ ធ ទ ៅ ទ ៀ ត ន ា ង ខ ា ភ េ ន ន ិ ដ ូ c a r p a n e d o ប ា ន ច ូ ល រ ួ ម ក ា រ ប ្ រ ក ួ ត ប ្ រ ជ ែ ង ច ំ ន ួ ន ព ី រ ដ ង ក ្ ន ុ ង ព ្ រ ឹ ត ្ ត ិ ក ា រ ណ ៍ ជ ើ ង ឯ ក ។ 1698 គ ្ រ ប ់ យ ៉ ា ង ន ៅ ក ្ ន ុ ង ច ក ្ រ វ ា ល ឡ ន េ ះ គ ឺ ផ ្ ស ំ ឡ ើ ង ព ី រ ូ ប ធ ា ត ុ គ ្ រ ប ់ រ ូ ប ធ ា ត ុ ទ ា ំ ង អ ស ់ គ ឺ ធ ្ វ ើ ឡ ើ ង ព ី ភ ា គ ល ្ អ ិ ត ត ូ ច ៗ ដ ែ ល ហ ៅ ថ ា អ ា ត ូ ម 2001 អ ្ ន ក ទ េ ស ច រ ណ ៍ ទ ា ំ ង អ ស ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ណ ែ ន ា ំ ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ ប ្ រ ុ ង ប ្ រ យ ័ ត ្ ន ខ ្ ព ស ់ ច ំ ព ោ ះ អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ដ ែ ល អ ា ច ប ៉ ះ ព ា ល ់ ដ ល ់ គ ម ្ រ ោ ង ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ក ម ្ ស ា ន ្ ត រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ 1962 ក ម ្ រ ិ ត p h ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ ដ ោ យ ប រ ិ ម ា ណ ន ៃ អ ៊ ី យ ៉ ុ ង អ ៊ ី ដ ្ រ ូ ស ែ ន h ន ៅ ក ្ ន ុ ង p h ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ា រ ធ ា ត ុ គ ី ម ី ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ គ េ ប ា ន ត េ ស ្ ដ ស ា ក ល ្ ប ង 1784 ហ ្ គ ្ រ ី ន ល ែ ន g r e e n l a n d ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ោ ះ ទ ី ល ំ ន ៅ ដ ោ យ រ ប ៉ េ ះ រ ប ៉ ោ ះ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ា ច ់ រ ឿ ង រ ប ស ់ ណ ស n o r s e ព ួ ក គ េ ន ិ យ ា យ ថ ា អ ៊ ែ រ ី ក ដ ឹ រ ែ ដ e r i k t h e r e d ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ន ិ រ ទ េ ស ព ី អ ៊ ី ស ្ ល ង ់ ព ី ប ទ ឃ ា ត ក ម ្ ម ហ ើ យ ន ៅ ព េ ល ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ទ ៅ ភ ា គ ខ ា ង ល ិ ច ប ន ្ ត ទ ៀ ត ក ៏ ប ា ន រ ក ឃ ើ ញ g r e e n l a n d ហ ើ យ ដ ា ក ់ ឈ ្ ម ោ ះ វ ា ថ ា g r e e n l a n d 1980 ជ ា អ ក ុ ស ល ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា អ ំ ព ី ល ំ ហ ូ រ ច រ ា ច រ ម ា ន ក ា រ ព ិ ប ា ក ដ ោ យ ស ា រ ត ែ អ ា ក ប ្ ប ក ិ រ ិ យ ា រ ប ស ់ អ ្ ន ក ប ើ ក ប រ ម ិ ន អ ា ច ស ្ ម ា ន ម ើ ល ដ ឹ ង ប ា ន ម ួ យ រ យ ភ ា គ រ យ ឱ ្ យ ប ្ រ ា ក ដ ន ោ ះ ឡ ើ យ 1838 ម ហ ា ព ី រ ៉ ា ម ី ត ន ៅ ហ ្ គ ី ហ ្ ស ា គ ឺ ជ ា អ ច ្ ឆ រ ិ យ ៈ ត ែ ម ួ យ គ ត ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម អ ច ្ ឆ រ ិ យ ៈ ទ ា ំ ង ប ្ រ ា ំ ព ី រ ដ ែ ល ន ៅ ត ា ំ ង ជ ំ ហ រ ឹ ង ម ា ំ រ ហ ូ ត ម ក ដ ល ់ ស ព ្ វ ថ ្ ង ៃ ន េ ះ 1753 ខ ណ ៈ ព េ ល ដ ែ ល ក ា រ ន េ ះ ជ ា ធ ម ្ ម ត ា គ ឺ ជ ា ក ា រ ដ ែ ល យ ល ់ ខ ុ ស ន ិ ង ម ិ ន ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ វ ិ ធ ី ដ ៏ ល ្ អ ប ំ ផ ុ ត ដ ើ ម ្ ប ី ច ុ ះ ស ម ្ រ ុ ង ន ឹ ង អ ្ ន ក ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង ប ៉ ា រ ី ស គ ឺ ត ្ រ ូ វ ម ា ន ​ អ ា ក ប ្ ប ​ ក ិ រ ិ យ ា ​ ល ្ អ ប ំ ផ ុ ត ដ ោ យ ធ ្ វ ើ ដ ូ ច ជ ា ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ ដ ែ ល ម ា ន b i e n é l e v é គ ឺ ម ា ន ​ ក ា រ ប ្ រ ដ ៅ អ ប ់ រ ំ ​ ប ា ន យ ៉ ា ង ​ ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ ។ វ ា ​ ន ឹ ង ​ ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ក ា រ ​ ទ ៅ ​ ណ ា ម ក ណ ា គ ឺ ​ ម ា ន ​ ភ ា ព ​ ង ា យ ស ្ រ ួ ល ​ គ ួ រ ​ ជ ា ទ ី ក ត ់ ​ ស ម ្ គ ា ល ់ ។ 1830 គ ណ ប ក ្ ស ក ា ន ់ អ ំ ណ ា ច អ ង ្ គ ក ា រ ប ្ រ ជ ា ជ ន អ ា ហ ្ រ ្ វ ិ ក ខ ា ង ល ិ ច ឈ ៀ ង ខ ា ង ត ្ ប ូ ង s w a p o ទ ទ ួ ល ប ា ន ស ំ ឡ េ ង គ ា ំ ទ ្ រ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ប ោ ះ ឆ ្ ន ោ ត ស ភ ា 1726 ដ ំ ណ ើ រ ច ុ ះ ត ា ម ម ូ ល ដ ្ ឋ ា ន គ ឺ ជ ា ផ ្ ន ែ ក ដ ៏ ធ ំ ម ួ យ រ ប ស ់ ថ ្ ន ា ក ់ រ ៀ ន ជ ា ញ ឹ ក ញ ា ប ់ គ ្ រ ូ ប ង ្ រ ៀ ន ច ូ ល ច ិ ត ្ ត ន ា ំ ស ិ ស ្ ស ា ន ុ ស ិ ស ្ ស ទ ៅ ក ា ន ់ ក ន ្ ល ែ ង ផ ្ ស េ ង ៗ ដ ោ យ ម ិ ន ប ្ រ ើ ម ធ ្ យ ោ ប ា យ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ត ា ម ឡ ា ន ក ្ រ ុ ង 1689 អ ឺ រ ៉ ុ ប គ ឺ ជ ា ទ ្ វ ី ប ត ូ ច ម ួ យ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ស ម ្ ប ូ រ ទ ៅ ដ ោ យ ប ្ រ ទ េ ស ឯ ក រ ា ជ ្ យ ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ា ល ៈ ទ េ ស ៈ ធ ម ្ ម ត ា ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ប ្ រ ទ េ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន គ ឺ ត ្ រ ូ វ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ក ា រ ស ្ ន ើ ស ុ ំ ទ ិ ដ ្ ឋ ា ក ា រ ន ិ ង ក ា រ ត ្ រ ួ ត ព ិ ន ិ ត ្ យ ល ិ ខ ិ ត ឆ ្ ល ង ដ ែ ន ជ ា ច ្ រ ើ ន ដ ង 1684 អ េ ភ ៀ a p i a គ ឺ ជ ា រ ដ ្ ឋ ធ ា ន ី ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស ស ា ម ៉ ោ វ s a m o a ទ ី ក ្ រ ុ ង ន េ ះ ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ល ើ ក ោ ះ យ ូ ផ ូ ឡ ូ u p o l o ហ ើ យ ម ា ន ប ្ រ ជ ា ជ ន រ ស ់ ន ៅ ក ្ រ ោ ម 4 0 0 0 0 ន ា ក ់ 2008 គ ោ ល ប ំ ណ ង ផ េ ្ ស ង ក ្ ន ុ ង រ ប ៀ ប វ ា រ ៈ ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង b a l i រ ួ ម ម ា ន ក ា រ ស ង ្ គ ្ រ ោ ះ ព ្ រ ៃ ដ ែ ល ន ៅ ស ល ់ ល ើ ព ិ ភ ព ល ោ ក ន ិ ង ក ា រ ច ែ ក រ ំ ល ែ ក ប ច េ ្ ច ក វ ិ ទ ្ យ ា ដ ើ ម ្ ប ី ជ ួ យ ក ្ ន ុ ង ក ា រ អ ភ ិ វ ឌ ្ ឍ ន ៍ ប ្ រ ជ ា ជ ា ត ិ ន ា ន ា ត ា ម វ ិ ធ ី ដ ែ ល ព ុ ំ ស ូ វ ប ំ ព ុ ល ប រ ិ ស ្ ថ ា ន 1963 ក ា រ អ ៊ ុ ត ស ម ្ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ ស ើ ម អ ា ច ជ ួ យ ឲ ្ យ វ ា ស ្ ង ួ ត ប ា ន ស ណ ្ ឋ ា គ ា រ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ម ា ន ប ន ្ ទ ះ ដ ែ ក ស ម ្ រ ា ប ់ អ ៊ ុ ត ន ិ ង ប ន ្ ទ ះ ក ្ ត ា រ អ ៊ ុ ត ស ម ្ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ ស ម ្ រ ា ប ់ ជ ួ ល ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ព ុ ំ ម ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ន ្ ទ ប ់ រ ប ស ់ អ ្ ន ក 1940 ស រ ុ ប ស េ ច ក ្ ត ី ម ក យ ើ ង ម ិ ន គ ួ រ ភ ្ ញ ា ក ់ ផ ្ អ ើ ល ទ េ ប ្ រ ស ិ ន ប ើ ជ ី ដ ូ ន ជ ី ត ា ប ុ ព ្ វ ក ា រ ី ជ ន រ ប ស ់ យ ើ ង ប ា ន ដ ោ ះ ស ្ រ ា យ ប ញ ្ ហ ា ប ្ រ ូ ត េ អ ៊ ី ន រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ត ា ម រ ប ៀ ប ដ ូ ច គ ្ ន ា ន ឹ ង ស ្ វ ា ឪ ប ា ន ដ ោ ះ ស ្ រ ា យ ន ៅ ល ើ វ ា ល ស ្ ម ៅ ន ិ ង ព ្ រ ៃ រ ប ោ ះ ស ា វ ា ណ ា ន ា ព េ ល ប ច ្ ច ុ ប ្ ប ន ្ ន ន េ ះ ដ ែ រ 1774 ន ៅ ល ើ ក ោ ះ ខ ា ង ក ៀ ន ៗ ដ ា ច ់ ត ែ ឯ ង ក ា ត ឥ ណ ទ ា ន ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ប ា ន ទ ទ ួ ល យ ក ទ េ ប ើ ទ ោ ះ ប ី រ ូ ប ិ យ ប ័ ណ ្ ណ អ ង ់ គ ្ ល េ ស ន ិ ង ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក អ ា ច ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ យ ក ក ៏ ដ ោ យ ស ា ក ស ួ រ ជ ា ម ួ យ ម ្ ច ា ស ់ អ ្ ន ក ន ៅ ទ ី ន ោ ះ ជ ា ម ុ ន ស ិ ន ដ ើ ម ្ ប ី ក ំ ណ ត ់ ថ ា ម ធ ្ យ ោ ប ា យ ទ ូ ទ ា ត ់ ប ្ រ ា ក ់ ម ួ យ ណ ា ដ ែ ល គ េ ទ ទ ួ ល យ ក 1997 ទ ោ ះ ជ ា យ ៉ ា ង ណ ា ក ៏ ដ ោ យ ភ ា គ រ យ ន ៃ ស ា រ ធ ា ត ុ x d r - t b ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ្ រ ុ ម ម ន ុ ស ្ ស ទ ា ំ ង អ ស ់ ដ ែ ល ម ា ន ផ ្ ទ ុ ក ជ ំ ង ឺ រ ប េ ង ន េ ះ ន ៅ ត ែ ម ា ន ច ំ ន ួ ន ទ ា ប ន ៅ ឡ ើ យ ម ន ុ ស ្ ស ច ំ ន ួ ន 6 0 0 0 ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម អ ្ ន ក ឆ ្ ល ង ជ ំ ង ឺ 3 3 0 0 0 0 ន ា ក ់ ទ ទ ួ ល រ ង ផ ល ប ៉ ះ ព ា ល ់ ន ៅ ព េ ល ណ ា ម ួ យ ន ៅ អ ា ព ្ រ ិ ច ខ ា ង ត ្ ប ូ ង 1949 ល ក ្ ខ ខ ណ ្ ឌ ន ៃ ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ើ ដ ោ យ អ ្ ន ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ រ ្ ត ផ ្ ន ែ ក ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ន ័ យ ផ ្ ល ូ វ ក ា រ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ្ រ ុ ម ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ទ ា ំ ង ន េ ះ 1926 ម ា ន ក ា រ ទ ទ ួ ល ស ្ គ ា ល ់ ជ ា ទ ូ ទ ៅ ច ំ ព ោ ះ ទ ស ្ ស ន ៈ រ ប ស ់ ល ោ ក អ ា រ ី ស ្ ត ូ ត ច ំ ព ោ ះ គ ្ រ ប ់ ប ញ ្ ហ ា វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ ទ ា ំ ង អ ស ់ រ ួ ម ប ញ ្ ច ូ ល ទ ា ំ ង ច ិ ត ្ ត វ ិ ទ ្ យ ា ផ ង ដ ែ រ 1907 ភ ្ ល ា ម ៗ ប ន ្ ទ ា ប ់ ព ី ក ា រ ផ ្ ទ ុ ះ ស ង ្ រ ្ គ ា ម ច ក ្ រ ភ ព អ ង ់ គ ្ ល េ ស ប ា ន ផ ្ ត ួ ច ផ ្ ត ើ ម ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ រ ា ំ ង ខ ្ ទ ប ់ ក ង ទ ័ ព ជ ើ ង ទ ឹ ក អ ា ល ្ ល ឺ ម ៉ ង ់ 1981 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក គ ្ រ ា ន ់ ត ែ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ក ំ ស ា ន ្ ត ត ា ម ន ា វ ា ន ោ ះ អ ្ ន ក ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ក ា រ ទ ិ ដ ្ ឋ ា ក ា រ ដ ា ច ់ ដ ោ យ ឡ ែ ក ន ោ ះ ទ េ គ ិ ត ត ្ រ ឹ ម ឆ ្ ន ា ំ 2 0 0 9 1920 ជ ា ធ ម ្ ម ត ា ព ួ ក គ េ ម ា ន អ ា ហ ា រ ព ិ ស េ ស ភ េ ស ជ ្ ជ ៈ ន ិ ង ក ា រ ផ ្ ត ល ់ ជ ូ ន ក ា រ ក ម ្ ស ា ន ្ ត ដ ើ ម ្ ប ី ធ ្ វ ើ ឲ ្ យ ភ ្ ញ ៀ វ ម ា ន អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ស ្ រ ស ់ ស ្ រ ា យ ន ិ ង ព េ ញ ច ិ ត ្ ត ន ៅ ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ន ោ ះ 1711 ទ ្ រ ឹ ស ្ ត ី ទ ា ំ ង ន េ ះ ផ ្ ត ោ ត ទ ៅ ល ើ ល ក ្ ខ ណ ៈ រ ប ស ់ ម ន ុ ស ្ ស ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ដ ែ ល ធ ្ វ ើ ឲ ្ យ គ េ ច ង ់ ប ា ន អ ្ វ ី ដ ែ ល ព ួ ក គ េ ច ង ់ ប ា ន ន ិ ង អ ្ វ ី ដ ែ ល ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប រ ិ ស ្ ថ ា ន រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ដ ែ ល ជ ម ្ រ ុ ញ ព ួ ក គ េ ឲ ្ យ ធ ្ វ ើ ឬ ម ិ ន ធ ្ វ ើ ន ូ វ រ ឿ ង ទ ា ំ ង អ ស ់ ន ោ ះ 1977 ម ួ យ ក ្ រ ុ ម គ ្ រ ួ ស ា រ ស ត ្ វ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ង ្ ក ើ ត ឡ ើ ង ដ ោ យ ម ា ន ស ម ា ជ ិ ក ស ត ្ វ ឈ ្ ម ោ ល ព េ ញ វ ័ យ ដ ែ ល ម ា ន ទ ំ ន ា ក ់ ទ ំ ន ង ន ឹ ង គ ្ ន ា ព ី ម ួ យ ទ ៅ ប ី ក ្ ប ា ល រ ួ ម ជ ា ម ួ យ ស ត ្ វ ញ ី ន ិ ង ក ូ ន ត ូ ច រ ប ស ់ វ ា ច ំ ន ួ ន ស ា ម ស ិ ប ក ្ ប ា ល 1884 ជ ា ព ិ ស េ ស គ េ ប ា ន អ ះ អ ា ង ថ ា ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ អ ា ច ក ំ ណ ត ់ ថ ា ត ើ ប ុ គ ្ គ ល ម ្ ន ា ក ់ ន ិ យ ា យ ក ុ ហ ក ឬ អ ត ់ ន ោ ះ ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ប ក ស ្ រ ា យ ព ា ក ្ យ ស ម ្ ដ ី ខ ្ ល ី ៗ ឲ ្ យ ប ា ន ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ 1813 ភ ា ស ា ផ ្ ល ូ វ ក ា រ រ ប ស ់ ប ា ស េ ឡ ូ ណ ា គ ឺ ក ា ត ា ឡ ា ន ន ិ ង អ េ ស ្ ប ៉ ា ញ ប ្ រ ហ ែ ល ព ា ក ់ ក ណ ្ ត ា ល ន ៃ ប ្ រ ជ ា ជ ន ច ូ ល ច ិ ត ្ ត ន ិ យ ា យ ភ ា ស ា ក ា ត ា ឡ ា ន ខ ណ ៈ ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស ភ ា គ ច ្ រ ើ ន អ ា ច យ ល ់ ព ី វ ា ហ ើ យ ស ឹ ង ត ែ គ ្ រ ប ់ គ ្ ន ា ច េ ះ ភ ា ស ា អ េ ស ្ ប ៉ ា ញ 1880 ប ើ អ ញ ្ ជ ឹ ង ខ ្ ម ៅ ដ ៃ គ ឺ ជ ា ម ិ ត ្ ត ដ ៏ ល ្ អ ម ្ ន ា ក ់ រ ប ស ់ ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល វ ា ម ា ន វ ត ្ ត ម ា ន 1947 ម ុ ន ព េ ល ក ង ទ ័ ព ម ក ដ ល ់ ប ្ រ ទ េ ស ហ ៃ ទ ី ម ិ ន ប ា ន ជ ួ ប ប ្ រ ទ ះ ប ញ ្ ហ ា ទ ា ក ់ ទ ង ន ឹ ង ជ ំ ង ឺ ន េ ះ ទ េ ច ា ប ់ ត ា ំ ង ព ី ទ ស វ ត ្ ស ឆ ្ ន ា ំ 1 8 0 0 ម ក ម ្ ហ េ ះ 1684 អ េ ភ ៀ a p i a គ ឺ ជ ា រ ដ ្ ឋ ធ ា ន ី ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស ស ា ម ៉ ោ វ s a m o a ទ ី ក ្ រ ុ ង ន េ ះ ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ល ើ ក ោ ះ យ ូ ផ ូ ឡ ូ u p o l o ហ ើ យ ម ា ន ប ្ រ ជ ា ជ ន រ ស ់ ន ៅ ក ្ រ ោ ម 4 0 0 0 0 ន ា ក ់ 1982 ស ្ ត ្ រ ី ៖ ស ្ ត ្ រ ី ជ ា អ ្ ន ក ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ណ ែ ន ា ំ ឱ ្ យ ន ិ យ ា យ ថ ា ខ ្ ល ួ ន ប ា ន រ ៀ ប ក ា រ រ ួ ច ហ ើ យ ដ ោ យ ម ិ ន ថ ា ប ា ន រ ៀ ប ក ា រ ព ិ ត ប ្ រ ា ក ដ ឬ អ ត ់ ន ោ ះ ទ េ 1773 ក ា រ រ ំ ខ ា ន ដ ល ់ ក ា រ គ េ ង គ ឺ ជ ា ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ន ៃ ក ា រ ដ ឹ ង ខ ្ ល ួ ន ដ ោ យ ច េ ត ន ា ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ព េ ល គ េ ង ធ ម ្ ម ត ា រ ប ស ់ អ ្ ន ក ន ិ ង គ េ ង ល ក ់ វ ិ ញ ក ្ ន ុ ង រ យ ៈ ព េ ល ប ន ្ ត ិ ច ក ្ រ ោ យ 1 0 - 6 0 ន ា ទ ី 1665 ប ើ យ ោ ង ទ ៅ ត ា ម ក ា រ ប ែ ក ធ ្ ល ា យ ឯ ក ស ា រ ន េ ះ គ ឺ ម ា ន ស េ ច ក ្ ត ី យ ោ ង ទ ៅ ល ើ ជ ម ្ ល ោ ះ ព ្ រ ំ ដ ែ ន ដ ែ ល ប ៉ ា ឡ េ ស ្ ទ ី ន ច ង ់ ប ា ន ដ ោ យ ផ ្ អ ែ ក ល ើ ព ្ រ ំ ដ ែ ន ជ ា ច ្ រ ើ ន ម ុ ន ព េ ល ក ើ ត ស ង ្ គ ្ រ ា ម ន ៅ ម ជ ្ ឈ ិ ម ប ូ ព ៌ ា ឆ ្ ន ា ំ 1 9 6 7 1761 អ ្ ន ក ថ ត រ ូ ប ក ្ រ ោ យ ម ក យ ក ក ន ្ ល ែ ង រ ប ស ់ ស ្ ត ្ រ ី វ ័ យ ច ំ ណ ា ស ់ ម ្ ន ា ក ់ ខ ណ ៈ ដ ែ ល គ ា ត ់ ទ ៅ ប ន ្ ទ ប ់ ទ ឹ ក m e n d o z a ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ា ញ ់ ស ម ្ ល ា ប ់ 1818 ម ន ុ ស ្ ស អ ា ច ម ិ ន ម ា ន ក ា រ អ ត ់ ធ ្ ម ត ់ ប ែ ប ន េ ះ ទ េ ដ ូ ច ្ ន េ ះ ក ា រ យ ោ គ យ ល ់ អ ធ ្ យ ា ស ្ រ ័ យ គ ្ ន ា គ ឺ ម ា ន ក ា រ ច ា ំ ប ា ច ់ ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ត ្ រ ឡ ប ់ ទ ៅ ផ ្ ទ ះ វ ិ ញ 1973 ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ដ ា ក ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ត ំ ប ន ់ ត ្ រ ូ ព ិ ក ខ ្ ព ស ់ ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា ព ី រ ប ី ដ ឺ ក ្ រ េ ន ៅ ខ ា ង ជ ើ ង ន ៃ អ េ ក ្ វ ា ទ ័ រ អ ្ ន ក ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ប ្ រ ឈ ម ទ ា ំ ង ក ំ ដ ៅ ជ ា ន ិ ច ្ ច ន ិ ង ព ន ្ ល ឺ ព ្ រ ះ អ ា ទ ិ ត ្ យ ខ ្ ល ា ំ ង ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ម េ ឃ ស ្ រ ឡ ះ ជ ា ង ន េ ះ ក ា ន ់ ត ែ ក ម ្ រ 1755 គ ្ រ ា ប ់ ប ែ ក ម ួ យ គ ្ រ ា ប ់ ប ា ន ផ ្ ទ ុ ះ ឡ ើ ង ខ ា ង ក ្ រ ៅ ក ា រ ិ យ ា ល ័ យ ន ៃ អ គ ្ គ ទ េ ស ា ភ ិ ប ា ល 1825 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ច ង ់ ឱ ្ យ ជ ោ គ ជ ័ យ ន ឹ ង ស ក ម ្ ម ភ ា ព ន េ ះ អ ្ ន ក ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ប ា ន ក ា ន ់ ត ែ ឆ ា ប ់ ក ា ន ់ ត ែ ល ្ អ ដ ើ ម ្ ប ី ទ ទ ួ ល ប ា ន ក ន ្ ល ែ ង ប ោ ះ ជ ំ រ ំ ដ ែ ល ន ៅ ក ្ ប ែ រ ត ន ្ ត ្ រ ី 1824 ត ំ ប ន ់ ខ ្ ព ង ់ រ ា ប ហ ្ គ ី ហ ្ ស ា g i z a p l a t e a u ឬ វ ា ល ក ប ់ ខ ្ ម ោ ច ហ ្ គ ី ហ ្ ស ា g i z a n e c r o p o l i s ន ៅ ក ្ ន ុ ង ជ ្ រ ល ង ម រ ណ ៈ អ េ ស ៊ ី ប e g y p t i a n v a l l e y o f t h e d e a d ម ា ន ប ្ រ ា ស ា ទ ព ី រ ៉ ា ម ី ត ជ ា ច ្ រ ើ ន ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ន ោ ះ ម ា ន ម ួ យ ជ ា ប ្ រ ា ស ា ទ ព ី រ ៉ ា ម ី ត ធ ំ ម ា ន ផ ្ ន ូ រ ត ូ ច ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន ប ្ រ ា ស ា ទ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ន ិ ង រ ូ ប ស ំ ណ ា ក ក ្ ប ា ល ម ន ុ ស ្ ស ខ ្ ល ួ ន ស ត ្ វ s p h i n x យ ៉ ា ង ធ ំ 1959 ប ន ្ ត អ ន ុ វ ត ្ ត ត ា ម ដ ំ ប ូ ន ្ ម ា ន ព ី អ ា ជ ្ ញ ា ធ រ គ ោ រ ព ត ា ម ន ិ ម ិ ត ្ ត ស ញ ្ ញ ា ទ ា ំ ង អ ស ់ ន ិ ង ផ ្ ដ ោ ត ស ំ ខ ា ន ់ ល ើ ក ា រ ព ្ រ ម ា ន អ ំ ព ី ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព 1815 គ ្ រ ា ប ់ ប ែ ក ហ ្ វ ី ស ស ិ ន ម ា ន ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ត ា ម គ ោ ល ក ា រ ណ ៍ ដ ែ ល វ ា ប ង ្ ក ើ ត ថ ា ម ព ល ដ ោ យ រ ួ ម ប ញ ្ ច ូ ល គ ្ ន ា ន ូ វ ន ុ យ ក ្ ល េ អ ៊ ែ ម ួ យ ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ប ្ រ ូ ត ុ ង ន ិ ង ណ ឺ ត ្ រ ុ ង 1961 វ ិ ធ ី ស ា ស ្ រ ្ ត ម ួ យ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម វ ិ ធ ី ស ា ស ្ រ ្ ត ទ ូ ទ ៅ ដ ែ ល គ េ ប ្ រ ើ ច ្ រ ើ ន ប ំ ផ ុ ត ដ ើ ម ្ ប ី ប ង ្ ហ ា ញ ព ី ស ា រ ៈ ស ំ ខ ា ន ់ ន ៃ ស ង ្ គ ម ភ ា វ ូ ប ន ី យ ក ម ្ ម គ ឺ ជ ា វ ិ ធ ី ស ា ស ្ រ ្ ត ទ ា ញ យ ក ក រ ណ ី ក ុ ម ា រ ក ម ្ ស ត ់ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ដ ែ ល ជ ួ ប ក ា រ ព ្ រ ង ើ យ ក ណ ្ ត ើ យ ក ា រ ម ា ន ស ំ ណ ា ង អ ា ក ្ រ ក ់ ឬ ក ា រ រ ំ ល ោ ភ ប ំ ព ា ន ដ ោ យ ច េ ត ន ា ហ ើ យ ដ ែ ល ព ួ ក គ េ ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ឲ ្ យ ច ូ ល ប ្ រ ឡ ូ ក ស ង ្ គ ម ជ ា ម ួ យ ម ន ុ ស ្ ស ព េ ញ វ ័ យ ន ៅ ព េ ល ព ួ ក គ េ ធ ំ ឡ ើ ង ន ោ ះ ឡ ើ យ 1901 ប ើ ទ ោ ះ ប ី ជ ា a i ម ា ន ក ា រ ក ំ ណ ត ់ ន ័ យ ខ ្ ល ា ំ ង ទ ៅ ល ើ ប ្ រ ល ោ ម ល ោ ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ រ ្ ត ក ៏ ព ិ ត ម ែ ន ក ៏ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ a i ប ង ្ ក ើ ត ប ា ន ជ ា ម ែ ក ធ ា ង យ ៉ ា ង ស ំ ខ ា ន ់ ម ួ យ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ផ ្ ន ែ ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ រ ្ ត ក ុ ំ ព ្ យ ូ ទ ័ រ ដ ោ យ ធ ្ វ ើ ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា ព ី ក ា រ ស ម ្ រ ប ស ម ្ រ ួ ល ដ ល ់ ផ ្ ន ែ ក អ ា ក ប ្ ប ក ិ រ ិ យ ា ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា រ ៀ ន ស ូ ត ្ រ ន ិ ង ប ញ ្ ញ ា ញ ា ណ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ម ៉ ា ស ៊ ី ន 1787 ក ា រ ស រ ស េ រ ប ្ ល ុ ក វ ែ ប ស ា យ b l o g គ ឺ ជ ា ឧ ប ក រ ណ ៍ ដ ែ ល ជ ម ្ រ ុ ញ ក ិ ច ្ ច ស ហ ក ា រ ន ិ ង ល ើ ក ទ ឹ ក ច ិ ត ្ ត ស ិ ស ្ ស ឱ ្ យ ព ង ្ រ ី ក ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា ឱ ្ យ ប ា ន ល ្ អ ល ើ ស ព ី ថ ្ ង ៃ ស ិ ក ្ ស ា ធ ម ្ ម ត ា 1719 អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ម ិ ន ល ្ អ គ ឺ ជ ា ល ក ្ ខ ខ ណ ្ ឌ ទ ូ ទ ៅ ស ម ្ រ ា ប ់ ប ា ត ុ ភ ូ ត អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ដ ៏ គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ដ ែ ល អ ា ច ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ ខ ូ ច ខ ា ត ក ា រ រ ំ ខ ា ន ធ ្ ង ន ់ ធ ្ ង រ ដ ល ់ ស ង ្ គ ម ឬ ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ប ា ត ់ ប ង ់ អ ា យ ុ ជ ី វ ិ ត ម ន ុ ស ្ ស 1679 ក ្ រ ុ ម a e r o s m i t h អ ៊ ែ រ រ ៉ ូ ស ៊ ្ ម ី ដ ប ា ន ល ុ ប ច ោ ល ក ា រ ប ្ រ គ ុ ំ ត ន ្ រ ្ ត ី ដ ែ ល ន ៅ ស េ ស ស ល ់ ទ ា ំ ង ប ៉ ុ ន ្ ម ា ន រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ក ្ ន ុ ង ដ ំ ណ ើ រ ក ម ្ ស ា ន ្ ត ប ្ រ គ ុ ំ ត ន ្ ត ្ រ ី រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ 1860 អ ្ ន ក ក ា រ ិ យ ា ល ័ យ រ ប ស ់ អ ភ ិ ប ា ល ប ា ន ន ិ យ ា យ ថ ា ប ្ រ ា ំ ប ួ ន ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម អ ្ ន ក រ ង រ ប ួ ស គ ឺ ជ ា ម ន ្ ត ្ រ ី ប ៉ ូ ល ី ស 1847 ល ោ ក ត ្ រ ូ វ ប ា ន ស ្ វ ា គ ម ន ៍ ដ ោ យ ឧ ប ន ា យ ក រ ដ ្ ឋ ម ន ្ ត ្ រ ី ស ិ ង ្ ហ ប ុ រ ី ល ោ ក វ ៉ ុ ង ក ា ន ស េ ង w o n g k a n s e n g ន ិ ង ប ា ន ព ិ ភ ា ក ្ ស ា អ ំ ព ី ប ញ ្ ហ ា ព ា ណ ិ ជ ្ ជ ក ម ្ ម ន ិ ង ភ េ រ វ ក ម ្ ម ជ ា ម ួ យ ន ា យ ក រ ដ ្ ឋ ម ន ្ ត ្ រ ី ស ិ ង ្ ហ ប ុ រ ី ល ោ ក ល ី ស ៀ ន ល ូ ង l e e h s i e n l o o n g 1681 វ ា ម ិ ន ម ែ ន ត ែ ម ួ យ ម ុ ខ ន ោ ះ ទ េ ក ា រ ព ិ ស ោ ធ ន ៍ ន ិ ង ព ិ ស ោ ធ ន ៍ គ ឺ ជ ា ត ស េ ្ ដ ម ួ យ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ើ ដ ើ ម ្ ប ី ល ុ ប ប ំ ប ា ត ់ ស ម ្ ម ត ិ ក ម ្ ម ម ួ យ ឬ ច ្ រ ើ ន ដ ែ ល អ ា ច ក ើ ត ម ា ន ឡ ើ ង ដ ូ ច ជ ា ក ា រ ស ួ រ ស ំ ណ ួ រ ន ិ ង ធ ្ វ ើ ក ា រ ស ង ្ ក េ ត ម ើ ល ក ៏ ដ ូ ច ជ ា ដ ឹ ក ន ា ំ ក ា រ ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ ផ ង ដ ែ រ 1804 វ ិ ទ ្ យ ា ស ្ ថ ា ន យ ុ ត ្ ត ិ ធ ម ៌ ន ិ ង ប ្ រ ជ ា ធ ិ ប ត េ យ ្ យ ​ ហ ៃ ទ ី t h e h a i t i a n i n s t i t u t e f o r j u s t i c e a n d d e m o c r a c y ​ ប ា ន យ ោ ង ទ ៅ ល ើ ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា ឯ ក រ ា ជ ្ យ ដ ែ ល ប ង ្ ហ ា ញ ថ ា ក ង វ រ ស េ ន ា ត ូ ច ថ ែ រ ក ្ ស ា ​ ស ន ្ ត ិ ភ ា ​ ព រ ប ស ់ អ ង ្ គ ក ា រ ស ហ ប ្ រ ជ ា ជ ា ត ិ ន េ ប ៉ ា ល ់ t h e n e p a l e s e u n ប ា ន ន ា ំ ជ ំ ង ឺ ន េ ះ ទ ៅ ប ្ រ ទ េ ស ហ ៃ ទ ី ​ ដ ោ យ ម ិ ន ដ ឹ ង ខ ្ ល ួ ន ។ 1907 ភ ្ ល ា ម ៗ ប ន ្ ទ ា ប ់ ព ី ក ា រ ផ ្ ទ ុ ះ ស ង ្ រ ្ គ ា ម ច ក ្ រ ភ ព អ ង ់ គ ្ ល េ ស ប ា ន ផ ្ ត ួ ច ផ ្ ត ើ ម ឱ ្ យ ម ា ន ក ា រ រ ា ំ ង ខ ្ ទ ប ់ ក ង ទ ័ ព ជ ើ ង ទ ឹ ក អ ា ល ្ ល ឺ ម ៉ ង ់ 1955 ព ហ ុ ក ្ រ ិ ន ភ ា ព គ ឺ ជ ា ជ ំ ង ឺ ម ៉ ្ យ ា ង ដ ែ ល ប ៉ ះ ព ា ល ់ ល ើ ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ស រ ស ៃ ប ្ រ ា ស ា ទ ដ ែ ល ប ង ្ ក ើ ត ដ ោ យ ខ ួ រ ក ្ ប ា ល ខ ួ រ ឆ ្ អ ឹ ង ខ ្ ន ង ន ិ ង ស រ ស ៃ រ ប ្ រ ា ល ា ទ អ ុ ប ទ ិ ក 1748 ម ិ ន យ ូ រ ប ៉ ុ ន ្ ម ា ន ក ្ រ ុ ម អ ្ ន ក ជ ួ យ ស ង ្ គ ្ រ ោ ះ ព ន ្ ល ត ់ អ គ ្ គ ី ភ ័ យ ប ា ន ព ន ្ ល ត ់ ភ ្ ល ើ ង ច ប ់ ន ៅ ម ៉ ោ ង 1 1 ន ិ ង 3 5 ន ា ទ ី យ ប ់ 1917 ផ ្ ទ ា ំ ង អ េ ក ្ រ ង ់ ទ ូ រ ទ ស ្ ស ន ៍ ធ ំ ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន ត ្ រ ូ វ ប ា ន ដ ំ ឡ ើ ង ន ៅ ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ផ ្ ស េ ង ៗ គ ្ ន ា ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង រ ៉ ូ ម ដ ើ ម ្ ប ី ឱ ្ យ ប ្ រ ជ ា ជ ន ទ ស ្ ស ន ា ព ិ ធ ី ន េ ះ 1941 ប ្ ត ី ប ្ រ ព ន ្ ធ ទ ា ំ ង ន េ ះ ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា ស ម ្ រ េ ច ធ ្ វ ើ ផ ែ ន ក ា រ ជ ្ រ ើ ស រ ើ ស ក ូ ន យ ក ម ក ច ិ ញ ្ ច ឹ ម 1832 ក ី ឡ ា ព េ ញ ន ិ យ ម រ ួ ម ម ា ន ប ា ល ់ ទ ា ត ់ ប ា ល ់ ប ោ ះ ប ា ល ់ ទ ះ ប ា ល ់ ទ ះ ល ើ ទ ឹ ក ក ី ឡ ា ប ្ រ ក ួ ត ដ ា វ ក ី ឡ ា ប ា ល ់ ឱ ប ជ ិ ះ ក ង ់ វ ា យ ក ូ ន ប ា ល ់ ល ើ ទ ឹ ក ក ក វ ា យ ក ូ ន គ ោ ល ល ើ ទ ឹ ក ក ក ន ិ ង ប ្ រ ណ ា ំ ង រ ថ យ ន ្ ត f 1 1969 គ េ ប ា ន ល ើ ក ឡ ើ ង ថ ា ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ដ ែ ល ម ា ន ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ភ ា ព ប ំ ផ ុ ត ស ម ្ រ ា ប ់ គ ោ ល ដ ៅ ថ ត រ ូ ប ស ំ ខ ា ន ់ គ ឺ ន ៅ ខ ្ ស ែ ប ្ រ ស ព ្ វ គ ្ ន ា ដ ែ ល ខ ណ ្ ឌ ច ែ ក រ ូ ប ភ ា ព ជ ា ប ី ច ំ ណ ែ ក ត ា ម ប ន ្ ទ ា ត ់ ឈ ន ិ ង ប ន ្ ទ ា ប ់ ដ េ ក ស ូ ម ម ើ ល ឧ ទ ា ហ រ ណ ៍ 1978 ស ម ្ រ ា ប ់ ក ្ រ ុ ម ស ្ ព ្ រ ី ង ប ុ ក s p r i n g b o k s វ ា ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ក ា រ ប ្ រ ក ួ ត ដ ោ យ ច ា ញ ់ ប ្ រ ា ំ ប ្ រ ក ួ ត 2003 ដ ើ ម ្ ប ី ទ ទ ួ ល ប ា ន ន ូ វ ទ េ ស ភ ា ព ស ្ អ ា ត ប ំ ផ ុ ត ន ៃ ទ ី ក ្ រ ុ ង ហ ុ ង ក ុ ង ស ូ ម ច ា ក ច េ ញ ព ី ក ោ ះ ហ ើ យ ស ម ្ ត ៅ ទ ៅ ក ា ន ់ ផ ្ ន ែ ក ទ ល ់ ម ុ ខ ន ៃ ម ា ត ់ ទ ឹ ក ខ ូ វ ល ូ ន 1938 ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ ប ា ន អ ន ុ វ ត ្ ត ត ា ម ព ិ ធ ី ស ា រ គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ក ា រ ច ម ្ ល ង រ ោ គ ដ ោ យ រ ួ ម ម ា ន ក ា រ ដ ា ក ់ អ ្ ន ក ជ ំ ង ឺ ឱ ្ យ ន ៅ ដ ា ច ់ ព ី គ ្ ន ា ដ ើ ម ្ ប ី ក ា រ ព ា រ ក ា រ ច ម ្ ល ង រ ោ គ ដ ែ ល អ ា ច ក ើ ត ម ា ន ដ ល ់ អ ្ ន ក ដ ទ ៃ ទ ៀ ត 1985 វ ា ជ ា ប ់ ទ ា ក ់ ទ ង គ ្ ន ា ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ជ ា ធ ម ្ ម ត ា ម ិ ន ព ា ក ់ ព ័ ន ្ ធ ន ឹ ង ក ា រ ជ ិ ះ ស ្ គ ី ក ម ្ ស ា ន ្ ត ន ៅ ល ើ ភ ្ ន ំ ខ ្ ព ស ់ ៗ ឬ ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ដ ែ ល ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ច ុ ង ក ្ រ ោ យ ដ ែ ល ប ា ន ជ ិ ះ ន ៅ ល ើ ភ ូ ម ិ ស ា ស ្ រ ្ ត ច ោ ត ហ ើ យ ត ម ្ រ ូ វ ឱ ្ យ ម ា ន ស ្ គ ី ន ិ ង ស ្ ប ែ ក ជ ើ ង រ ឹ ង ន ិ ង ត ឹ ង 1978 ស ម ្ រ ា ប ់ ក ្ រ ុ ម ស ្ ព ្ រ ី ង ប ុ ក s p r i n g b o k s វ ា ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ក ា រ ប ្ រ ក ួ ត ដ ោ យ ច ា ញ ់ ប ្ រ ា ំ ប ្ រ ក ួ ត 1986 វ ត ្ ត ម ា ន ន ៃ ក ្ រ ុ ម ដ ែ ល យ ើ ង ម ើ ល ម ិ ន ឃ ើ ញ ” ព ិ ត ប ្ រ ា ក ដ ឡ ា ស ុ ន ន ិ ង ឡ ា ហ ្ វ ា ស ្ ត ូ 1 9 8 9 ទ ំ ព ័ រ 1 0 9 ក ៏ ជ ា ស ម ា ស ធ ា ត ុ ត ែ ម ួ យ គ ត ់ ន ៃ ក ្ រ ុ ម ន ិ ម ្ ម ិ ត ផ ង ដ ែ រ ។ 1998 ព ួ ក គ េ ម ា ន ជ ើ ង ដ ែ ល ម ា ន ស ្ រ ក ា ន ិ ង ក ្ រ ញ ា ំ ព ួ ក វ ា ក ្ រ ា ប ព ង ហ ើ យ ព ួ ក វ ា ដ ើ រ ដ ោ យ ជ ើ ង ក ្ រ ោ យ ទ ា ំ ង ព ី រ រ ប ស ់ ព ួ ក វ ា ដ ូ ច ជ ា ស ត ្ វ ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ t - r e x ។ ​ 1987 ក ា រ ប ុ ក ឬ ធ ្ ល ា ក ់ ន េ ះ ក ើ ត ឡ ើ ង ន ៅ ទ ី ខ ្ ព ស ់ ន ៃ ត ំ ប ន ់ ភ ្ ន ំ ហ ើ យ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ជ ឿ ថ ា វ ា ជ ា ល ទ ្ ធ ផ ល ន ៃ ក ា រ ប ា ញ ់ ទ ម ្ ល ា ក ់ រ ប ស ់ ស ត ្ រ ូ វ 1767 ន េ ះ ផ ្ ត ល ់ ន ូ វ ឱ ក ា ស ដ ៏ ល ្ អ ដ ើ ម ្ ប ី ម ើ ល ព ន ្ ល ឺ ឱ រ ៉ ូ រ ៉ ា ប ូ រ ី អ ា ល ី ស a u r o r a b o r e a l i s ខ ណ ៈ ផ ្ ទ ៃ ម េ ឃ ន ឹ ង ង ង ឹ ត ត ិ ច ឬ ច ្ រ ើ ន អ ា ស ្ រ ័ យ ទ ៅ ល ើ ព េ ល វ េ ល ា ទ ា ំ ង យ ប ់ ទ ា ំ ង ថ ្ ង ៃ 1784 ហ ្ គ ្ រ ី ន ល ែ ន g r e e n l a n d ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ោ ះ ទ ី ល ំ ន ៅ ដ ោ យ រ ប ៉ េ ះ រ ប ៉ ោ ះ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ា ច ់ រ ឿ ង រ ប ស ់ ណ ស n o r s e ព ួ ក គ េ ន ិ យ ា យ ថ ា អ ៊ ែ រ ី ក ដ ឹ រ ែ ដ e r i k t h e r e d ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ន ិ រ ទ េ ស ព ី អ ៊ ី ស ្ ល ង ់ ព ី ប ទ ឃ ា ត ក ម ្ ម ហ ើ យ ន ៅ ព េ ល ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ទ ៅ ភ ា គ ខ ា ង ល ិ ច ប ន ្ ត ទ ៀ ត ក ៏ ប ា ន រ ក ឃ ើ ញ g r e e n l a n d ហ ើ យ ដ ា ក ់ ឈ ្ ម ោ ះ វ ា ថ ា g r e e n l a n d 1771 ច ូ រ ច ង ច ា ំ ថ ា ប ើ ទ ោ ះ ប ី ជ ា ត ន ្ រ ្ ត ី ន ៅ ល ើ ឆ ា ក ធ ំ អ ា ច ន ឹ ង ប ញ ្ ច ប ់ ក ៏ ដ ោ យ អ ា ច ម ា ន ផ ្ ន ែ ក ព ិ ធ ី ប ុ ណ ្ យ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ដ ែ ល ន ឹ ង ប ន ្ ត ល េ ង ត ន ្ រ ្ ត ី រ ហ ូ ត ដ ល ់ យ ប ់ ជ ្ រ ៅ 1816 d u v a l l ដ ែ ល ប ា ន រ ៀ ប ក ា រ ន ិ ង ម ា ន ក ូ ន ជ ំ ទ ង ់ ព ី រ ន ា ក ់ ម ិ ន ប ា ន ធ ្ វ ើ ឲ ្ យ m i l l e r ម ា ន ក ា រ ច ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ អ ្ វ ី ន ោ ះ ទ េ ជ ូ ន ច ំ ព ោ ះ អ ្ ន ក ណ ា ដ ែ ល ម ា ន ជ ី វ ិ ត ព ា ក ់ ព ័ ន ្ ធ ន ឹ ង ស ា ច ់ រ ឿ ង ន េ ះ 1905 រ ដ ្ ឋ ធ ា ន ី រ ប ស ់ ម ៉ ូ ដ ូ វ ៉ ា m o d o v a គ ឺ ជ ី ស ្ ហ ី ណ ូ វ ៍ c h i ş i n ă u ។ ភ ា ស ា ក ្ ន ុ ង ស ្ រ ុ ក គ ឺ ភ ា ស ា រ ៉ ូ ម ៉ ា ន ី ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ភ ា ស ា រ ុ ស ្ ស ៊ ី ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ្ រ ើ យ ៉ ា ង ទ ូ ល ំ ទ ូ ល ា យ ផ ង ដ ែ រ ។ 1783 ប ា ត ុ ភ ូ ត អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ អ ា ក ្ រ ក ់ ខ ្ ល ា ំ ង ត ា ម ត ំ ប ន ់ ន ិ ង ត ា ម រ ដ ូ វ ក ា ល រ ួ ម ម ា ន ព ្ យ ុ ះ ទ ឹ ក ក ក ព ្ យ ុ ះ ព ្ រ ិ ល ព ្ យ ុ ះ ដ ុ ំ ទ ឹ ក ក ក ន ិ ង ព ្ យ ុ ះ ធ ូ ល ី ដ ី 1873 ត ្ រ ូ វ រ ឹ ង ម ា ំ ច ំ ព ោ ះ ម ន ុ ស ្ ស ដ ែ ល ប ្ រ ង ើ យ ក ន ្ ត ើ យ ដ ា ក ់ អ ្ ន ក ន ិ ង ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ភ ័ យ ខ ្ ល ា ច ន ឹ ង រ ក ្ ស ា ជ ំ ហ រ ប ស ់ អ ្ ន ក ន ោ ះ ទ េ វ ប ្ ប ធ ម ៌ ខ ុ ស គ ្ ន ា ឬ អ ត ់ វ ា ម ិ ន ម ែ ន ម ិ ន អ ី ន ោ ះ ទ េ 1797 ម ន ុ ស ្ ស រ ា ល ់ គ ្ ន ា ច ូ ល រ ួ ម ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ង ្ គ ម ន ិ ង ប ្ រ ើ ប ្ រ ា ស ់ ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ដ ឹ ក ជ ញ ្ ជ ូ ន ស ឹ ង ត ែ រ ា ល ់ គ ្ ន ា រ អ ៊ ូ រ ទ ា ំ អ ំ ព ី ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ដ ឹ ក ជ ញ ្ ជ ូ ន 1823 ល ំ ហ ូ រ ច រ ា ច រ ណ ៍ គ ឺ ជ ា ក ា រ ស ិ ក ្ ស ា ទ ៅ ល ើ ច ល ន ា រ ប ស ់ អ ្ ន ក ប ើ ក ប រ ន ិ ង យ ា ន យ ន ្ ត ជ ា ល ក ្ ខ ណ ៈ ប ុ គ ្ គ ល ម ្ ន ា ក ់ ៗ រ វ ា ង ច ំ ណ ុ ច ព ី រ ន ិ ង អ ន ្ ត រ ក ម ្ ម ដ ែ ល ព ួ ក គ េ ម ា ន ច ំ ព ោ ះ គ ្ ន ា ទ ៅ វ ិ ញ ទ ៅ ម ក 1889 វ ា ប ា ន ន ា ំ ម ក ន ូ វ រ ថ ភ ្ ល ើ ង ឡ ា ន ន ិ ង ម ធ ្ យ ោ ប ា យ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ជ ា ច ្ រ ើ ន ទ ៀ ត 1866 ដ ំ ប ូ ង អ ្ ន ក ជ ិ ះ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ព ា ក ់ ស ្ ប ែ ក ជ ើ ង ក វ ែ ង ម ា ន ក ែ ង ន ិ ង រ ល ោ ង រ ា ង ត ូ ច ន ិ ង ម ា ន ទ ្ រ ន ា ប ់ 1821 ភ ា ព ទ ា ក ់ ទ ង គ ្ ន ា រ វ ា ង រ ោ គ ស ា ស ្ ត ្ រ ខ ួ រ ក ្ ប ា ល ន ិ ង អ ា ក ប ្ ប ក ិ រ ិ យ ា ជ ួ យ ដ ល ់ ក ា រ ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ រ ប ស ់ អ ្ ន ក វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ 1740 ក ា រ ត ា ំ ង ប ង ្ ហ ា ញ ស ំ ឡ េ ង ន ិ ង ព ន ្ ល ឺ ន ៅ ប ្ រ ា ស ា ទ ព ី រ ៉ ា ម ី ត គ ឺ ជ ា រ ឿ ង ម ួ យ ដ ៏ គ ួ រ ឱ ្ យ ច ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ខ ្ ល ា ំ ង ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ត ំ ប ន ់ ន េ ះ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ុ ម ា រ 1905 រ ដ ្ ឋ ធ ា ន ី រ ប ស ់ ម ៉ ូ ដ ូ វ ៉ ា m o d o v a គ ឺ ជ ី ស ្ ហ ី ណ ូ វ ៍ c h i ş i n ă u ។ ភ ា ស ា ក ្ ន ុ ង ស ្ រ ុ ក គ ឺ ភ ា ស ា រ ៉ ូ ម ៉ ា ន ី ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ភ ា ស ា រ ុ ស ្ ស ៊ ី ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ្ រ ើ យ ៉ ា ង ទ ូ ល ំ ទ ូ ល ា យ ផ ង ដ ែ រ ។ 1936 ភ ៀ រ ី p e r r y ប ា ន ប ញ ្ ជ ា ក ់ ថ ា គ ា ត ់ ន ឹ ង ត ្ រ ល ប ់ ទ ៅ រ ដ ្ ឋ ត ិ ច ស ា ស ់ វ ិ ញ ដ ើ ម ្ ប ី វ ា យ ត ម ្ ល ៃ ល ទ ្ ធ ផ ល ន ៃ ក ា រ ប ្ រ ជ ុ ំ ន ៅ រ ា ត ្ រ ី ន េ ះ ថ ា ត ើ ម ា ន ផ ្ ល ូ វ ឆ ្ ព ោ ះ ទ ៅ ម ុ ខ ស ម ្ រ ា ប ់ ខ ្ ល ួ ន ខ ្ ញ ុ ំ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ប ្ រ ណ ា ំ ង ន េ ះ ដ ែ រ ឬ ទ េ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ក ្ រ ោ យ ម ក ប ា ន ន ិ យ ា យ ថ ា គ ា ត ់ ន ឹ ង ន ៅ ត ែ ប ន ្ ត ប ្ រ ណ ា ំ ង ន ិ ង ប ្ រ ក ួ ត ប ្ រ ជ ែ ង ន ៅ ស ា ល ា ប ឋ ម ស ិ ក ្ ស ា ខ ា រ ៉ ូ ល ី ណ ា ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ន ៅ ថ ្ ង ៃ ទ ី 2 1 ខ ែ ម ក រ ា 1904 ទ ោ ះ ជ ា យ ៉ ា ង ណ ា ក ៏ ដ ោ យ ព ្ រ ោ ះ ត ែ ប ណ ្ ត ា ញ ទ ំ ន ា ក ់ ទ ំ ន ង ម ា ន ភ ា ព យ ឺ ត យ ៉ ា វ ទ ើ ប ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ រ ច ន ា ប ថ ន ៅ ភ ា គ ខ ា ង ល ិ ច អ ា ច ដ ើ រ ម ិ ន ទ ា ន ់ ស ម ័ យ ក ា ល រ ហ ូ ត ដ ល ់ 2 5 ទ ៅ 3 0 ឆ ្ ន ា ំ ឯ ណ ោ ះ 1814 អ ៊ ី យ ៉ ុ ង អ ៊ ី ដ ្ រ ូ ស ែ ន ជ ា ប ្ រ ូ ត ុ ង ដ ែ ល អ េ ឡ ិ ច ត ្ រ ុ ង រ ប ស ់ វ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន ផ ្ ត ា ច ់ ច េ ញ ព ី ព ួ ក វ ា ដ ោ យ ស ា រ ត ែ អ ា ត ូ ម អ ៊ ី ដ ្ រ ូ ស ែ ន ម ា ន ប ្ រ ូ ត ុ ង ម ួ យ ន ិ ង អ េ ឡ ិ ច ត ្ រ ុ ង ម ួ យ 1810 អ ភ ិ ប ា ល រ ដ ្ ឋ ក ា ល ី ហ ្ វ ័ រ ញ ៉ ា ល ោ ក a r n o l d s c h w a r z e n e g g e r ប ា ន ច ុ ះ ហ ត ្ ថ ល េ ខ ា ល ើ ច ្ ប ា ប ់ ដ ែ ល ហ ា ម ប ្ រ ា ម ក ា រ ល ក ់ ន ឬ ជ ួ ល ហ ្ គ េ ម វ ី ដ េ អ ូ អ ំ ព ើ ហ ឹ ង ្ ស ា ដ ល ់ អ ន ី ត ិ ជ ន 1959 ប ន ្ ត អ ន ុ វ ត ្ ត ត ា ម ដ ំ ប ូ ន ្ ម ា ន ព ី អ ា ជ ្ ញ ា ធ រ គ ោ រ ព ត ា ម ន ិ ម ិ ត ្ ត ស ញ ្ ញ ា ទ ា ំ ង អ ស ់ ន ិ ង ផ ្ ដ ោ ត ស ំ ខ ា ន ់ ល ើ ក ា រ ព ្ រ ម ា ន អ ំ ព ី ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព 1952 អ ្ ន ក ដ ែ ល ប ើ ក ប រ ន ៅ ទ ី ខ ្ ព ស ់ ឬ ឆ ្ ល ង ក ា ត ់ ល ើ ភ ្ ន ំ គ ួ រ ព ិ ច ា រ ណ ា ព ី ល ទ ្ ធ ភ ា ព ន ៃ ព ្ រ ិ ល ធ ្ ល ា ក ់ ទ ឹ ក ក ក ឬ ស ី ត ុ ណ ្ ហ ភ ា ព ត ្ រ ជ ា ក ់ ផ ង 1910 ប ្ រ ជ ា ជ ន ក ្ រ ុ ង ប ៉ ា រ ី ស ម ា ន ក េ រ ្ ត ិ ៍ ឈ ្ ម ោ ះ ថ ា ជ ា ម ន ុ ស ្ ស អ ា ត ្ ម ័ ន អ ួ ត អ ា ង ន ិ ង ក ្ រ អ ឺ ត ក ្ រ ទ ម 1892 ក ន ្ ល ែ ង ន េ ះ ហ ើ យ ដ ែ ល អ ា ណ ា ន ិ គ ម អ ង ់ គ ្ ល េ ស ប ា ន យ ក ធ ្ វ ើ ជ ា រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ដ ូ ច ្ ន េ ះ ហ ើ យ ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ក ំ ព ុ ង ស ្ វ ែ ង រ ក ភ ស ្ ត ុ ត ា ង អ ំ ព ី អ ត ី ត ក ា ល ន ៃ ដ ែ ន ដ ី អ ា ណ ា ន ិ គ ម ន េ ះ គ ឺ ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ដ ៏ ស ា ក ស ម ស ម ្ រ ា ប ់ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម 1934 ជ ា ធ ម ្ ម ត ា អ ្ ន ក ត ែ ង ស ្ ដ ា ប ់ ឮ ស ំ ឡ េ ង រ ប ស ់ ភ ្ ញ ៀ វ ទ េ ស ច រ ន ិ ង អ ា ជ ី ក រ រ ឿ ង រ ៉ ា វ អ ំ ព ី ស ំ ឡ េ ង ន ិ ង ព ន ្ ល ឺ គ ឺ ដ ូ ច ជ ា រ ឿ ង ក ្ ន ុ ង ស ៀ វ ភ ៅ រ ឿ ង ដ ែ រ 1691 ន ៅ ល ើ ផ ្ ល ូ វ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ក ្ រ ុ ម ហ ៊ ុ ន ធ ំ ៗ ម ា ន យ ន ្ ត ហ ោ ះ ផ ្ ទ ា ល ់ ខ ្ ល ួ ន ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ស ម ្ រ ា ប ់ ផ ្ ល ូ វ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ន ិ ង ក ្ រ ុ ម ហ ៊ ុ ន ត ូ ច ៗ ព ួ ក គ េ ម ា ន ប ញ ្ ហ ា 1919 ទ ី ក ្ រ ុ ង ន េ ះ ក ៏ ជ ា ម ូ ល ដ ្ ឋ ា ន ដ ើ ម ្ ប ី ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ភ ្ ល ើ ង n y i r a g o n g o រ ួ ម ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ក ា រ ត ា ម m o u n t a i n g o r i l l a ដ ែ ល ម ា ន ត ម ្ ល ៃ ថ ោ ក ប ំ ផ ុ ត ន ៅ អ ា ហ ្ វ ្ រ ិ ក ។ 1680 អ ត ្ ត ព ល ិ ក ដ ែ ល ម ា ន រ ា ង ម ា ំ ទ ា ំ ខ ្ ល ា ំ ង គ ឺ ដ ូ ច ជ ា ស ត ្ វ ខ ្ ល ា ដ ែ ល អ ា ច ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ទ ោ ះ ប ី ជ ា ម ិ ន ស ូ វ ប ា ន ល ្ អ ហ ែ ល ទ ឹ ក ល ោ ត ច ម ្ ង ា យ ហ ើ យ ទ ា ញ ទ ម ្ ង ន ់ ខ ្ ល ា ំ ង ជ ា ង ក ម ្ ល ា ំ ង ម ន ុ ស ្ ស ដ ល ់ ទ ៅ ប ្ រ ា ំ ដ ង 1974 ស ្ រ ប គ ្ ន ា ន ោ ះ ម ន ុ ស ្ ស ប ្ រ ុ ស ត ្ រ ូ វ ប ា ន ត ម ្ រ ូ វ ឱ ្ យ ស ្ ល ៀ ក ខ ោ គ ្ រ ប ជ ិ ត ល ើ ជ ង ្ គ ង ់ 1693 ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ប ន ្ ទ ា ប ់ ព ី ច ា ញ ់ ទ ៅ ល ើ ក ា រ វ ា យ វ ី ឃ ី ត w i c k e t រ ប ស ់ ប ្ រ ធ ា ន ក ្ រ ុ ម ឥ ណ ្ ឌ ា ធ ្ វ ើ ប ា ន ត ែ 3 6 ល ើ ក ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ ដ ែ ល ប ា ន ប ា ត ់ ប ង ់ 7 វ ី ឃ ី ត w i c k e t ដ ើ ម ្ ប ី ប ញ ្ ច ប ់ ក ា រ ប ្ រ ក ួ ត 1944 ព េ ល ខ ្ ល ះ ឆ ្ ន េ រ ស ម ុ ទ ្ រ ទ ា ំ ង អ ស ់ ន េ ះ ម ា ន គ ្ រ ួ ស ា រ ទ ៅ ល េ ង ច ្ រ ើ ន ក ក ក ុ ញ ដ ោ យ ម ា ន ហ ា ង ជ ា ច ្ រ ើ ន ត ម ្ រ ៀ ប ជ ួ រ គ ្ ន ា ន ៅ ក ្ ប ែ រ ម ា ត ់ ឆ ្ ន េ រ ក ា រ ហ ែ ល ទ ឹ ក គ ឺ ម ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព ល ្ អ 1874 ម ន ុ ស ្ ស ម ួ យ ច ំ ន ួ ន គ ិ ត ថ ា គ ា ត ់ ន ិ យ ា យ ត ្ រ ូ វ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ជ ឿ ថ ា គ ា ត ់ ន ិ យ ា យ ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ទ េ គ ា ត ់ ថ ា ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ព ្ រ ះ អ ា ទ ិ ត ្ យ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ វ ិ ល ជ ុ ំ វ ិ ញ ផ ែ ន ដ ី រ ួ ម ទ ា ំ ង ព ្ រ ះ អ ា ទ ិ ត ្ យ ន ិ ង ផ ្ ក ា យ ដ ទ ៃ ទ ៀ ត ផ ង ដ ែ រ 1998 ព ួ ក គ េ ម ា ន ជ ើ ង ដ ែ ល ម ា ន ស ្ រ ក ា ន ិ ង ក ្ រ ញ ា ំ ព ួ ក វ ា ក ្ រ ា ប ព ង ហ ើ យ ព ួ ក វ ា ដ ើ រ ដ ោ យ ជ ើ ង ក ្ រ ោ យ ទ ា ំ ង ព ី រ រ ប ស ់ ព ួ ក វ ា ដ ូ ច ជ ា ស ត ្ វ ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ t - r e x ។ ​ 1928 ន ៅ ឆ ្ ន ា ំ 1 9 7 6 ស ា ម ស ិ ប ភ ា គ រ យ ន ៃ ម ៉ ា ឈ ូ ភ ី ឈ ូ m a c h u p i c c h u ត ្ រ ូ វ ប ា ន ស ្ ត ា រ ឡ ើ ង វ ិ ញ ហ ើ យ ក ា រ ស ្ ត ា រ ឡ ើ ង វ ិ ញ ន ៅ ត ែ ប ន ្ ត រ ហ ូ ត ម ក ដ ល ់ ស ព ្ វ ថ ្ ង ៃ 1900 ត ា ម ក ា រ ព ិ ត វ ា ម ិ ន ង ា យ ស ្ រ ួ ល ទ េ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ស ្ វ ែ ង រ ក ទ ា ល ់ ត ែ ស ោ ះ ទ ោ ះ ប ី ជ ា អ ្ ន ក ណ ា ម ្ ន ា ក ់ ដ ឹ ង ថ ា វ ា ម ា ន ក ៏ ដ ោ យ ន ៅ ព េ ល ទ ៅ ខ ា ង ក ្ ន ុ ង ល ្ អ ា ង វ ា ន ៅ ដ ា ច ់ ព ី គ ្ ន ា ទ ា ំ ង ស ្ រ ុ ង 1995 រ ន ្ ទ ា ន ិ ម ្ ម ិ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ម ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ក ុ ំ ព ្ យ ូ ទ ័ រ ហ ើ យ វ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ត ម ្ ល ើ ង ឡ ើ ង ស ម ្ រ ា ប ់ ស ួ រ ស ំ ន ួ រ ស ួ រ ផ ្ ត ល ់ គ ន ្ ល ិ ះ ន ិ ង ព ន ្ យ ល ់ អ ំ ព ី ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ន ៃ វ ិ ធ ី ដ ែ ល អ ា ច ជ ា ឧ ប ស គ ្ គ ស ម ្ រ ា ប ់ ស ិ ស ្ ស ក ្ ន ុ ង ក ា រ ដ ោ ះ ស ្ រ ា យ ត ែ ម ្ ន ា ក ់ ឯ ង 1996 m i t c h e l l g o u r l e y រ ប ស ់ អ ូ ស ្ រ ្ ត ា ល ី ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ា ត ់ ថ ្ ន ា ក ់ ទ ី ដ ប ់ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង វ ិ ញ ្ ញ ា ស ា រ ប ុ រ ស s u p e r - g គ ូ ប ្ រ ជ ែ ង ជ ន ជ ា ត ិ ឆ េ ក ល ោ ក o l d r i c h j e l i n e k ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ា ត ់ ថ ្ ន ា ក ់ ទ ី ដ ប ់ ប ្ រ ា ំ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង វ ិ ញ ្ ញ ា ស ា រ ប ុ រ ស s u p e r - g 1994 ម ិ ន ច ា ំ ប ា ច ់ ន ិ យ ា យ អ ្ វ ី ច ្ រ ើ ន ទ េ ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ច េ ះ ភ ា ស ា រ ៉ ូ ម ែ ន វ ា ន ឹ ង ផ ្ ត ល ់ ភ ា ព ង ា យ ស ្ រ ួ ល ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ក ្ ន ុ ង ក ា រ រ ៀ ន ភ ា ស ា ព ័ រ ទ ុ យ ហ ្ ក ា ល ់ 1842 ដ ោ យ ស ា រ ត ែ ស ្ ល ា ប ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ ម ិ ន ម ា ន ក ា រ ល ូ ត ល ា ស ់ ល ្ អ ហ ើ យ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ហ ៅ ថ ា ឆ ្ ន ឹ ង ខ ្ ន ង r a c h i s ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ា ន ល ក ្ ខ ណ ៈ ព ិ ស េ ស ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត រ ប ស ់ ស ្ ល ា ប រ ោ ម ន ិ ង រ ោ ម ល ្ អ ិ ត ៗ អ ្ ន ក ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ប ា ន រ ក ឃ ើ ញ ថ ា ឆ ្ ន ឹ ង ខ ្ ន ង ទ ំ ន ង ជ ា ក ា រ វ ិ វ ត ្ ត ន ៅ ព េ ល ក ្ រ ោ យ ដ ែ ល វ ា ម ា ន ល ក ្ ខ ណ ៈ ព ិ ស េ ស ទ ា ំ ង ន េ ះ 1942 យ ើ ង ធ ្ វ ើ ផ ្ ទ ះ ព ី ដ ើ ម ឈ ើ ហ ើ យ ធ ្ វ ើ ស ំ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ ព ី រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ឬ ដ ើ ម ឈ ើ ដ ែ រ អ ា ហ ា រ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ដ ែ ល យ ើ ង ប រ ិ ភ ោ គ គ ឺ ជ ា រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ប ើ គ ្ ម ា ន រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ទ េ ស ត ្ វ ក ៏ ម ិ ន អ ា ច រ ស ់ ប ា ន ដ ែ រ 2009 ធ ន ធ ា ន រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ដ ែ ល ង ា យ ស ្ រ ួ ល ស ្ វ ែ ង រ ក ជ ា ង គ េ ន ឹ ង ក ្ ល ា យ ជ ា ប ្ រ ភ ព ប ្ រ ូ ត េ អ ៊ ី ន ដ ែ ល អ ា ច ស ្ វ ែ ង រ ក ប ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ្ ល ឹ ក រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ន ិ ង ប ន ្ ល ែ អ ន ្ ល ក ់ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ព ព ួ ក អ ំ ប ូ រ វ ា ន រ ជ ា ត ិ ដ ូ ច ជ ា យ ើ ង ព ិ ប ា ក ន ឹ ង រ ំ ល ា យ អ ា ហ ា រ ទ ា ំ ង ន េ ះ ណ ា ស ់ ល ើ ក ល ែ ង ត ែ ច ម ្ អ ិ ន វ ា ឆ ្ អ ិ ន 1950 ន ៅ ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ដ ែ ល ង ា យ ន ឹ ង ទ ៅ ដ ល ់ គ ឺ ជ ា ទ ី ក ្ រ ុ ង ដ ៏ គ ួ រ ឱ ្ យ ច ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ន ិ ង ម ា ន ភ ា ព រ ៉ ូ ម ែ ន ទ ិ ក ឈ ្ ម ោ ះ ថ ា ស ៊ ី ន ត ្ រ ា s i n t r a ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ធ ្ វ ើ ល ្ ប ី ល ្ ប ា ញ ស ម ្ រ ា ប ់ ជ ន ប រ ទ េ ស ដ ោ យ ស ា រ ក ំ ណ ត ់ ហ េ ត ុ ន ៃ ភ ា ព រ ុ ង រ ឿ ង ដ ៏ អ ស ្ ច ា រ ្ យ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន ក ត ់ ទ ុ ក ដ ោ យ ព ្ រ អ ង ្ គ ម ្ ច ា ស ់ ប ៃ រ ៉ ុ ន b y r o n 1704 ក ្ ន ុ ង ឆ ្ ន ា ំ 1 9 9 0 ត ំ ប ន ់ ន េ ះ ប ា ន ប ញ ្ ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ប ញ ្ ជ ី ត ំ ប ន ់ ប េ ត ិ ក ភ ័ ណ ្ ឌ ព ិ ភ ព ល ោ ក ដ ែ ល ក ំ ព ុ ង រ ង គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ដ ោ យ ស ា រ ត ែ ក ា រ គ ំ រ ា ម ក ំ ហ ែ ង ព ី ដ ី ខ ្ ស ា ច ់ ន ៃ វ ា ល រ ហ ោ ស ្ ថ ា ន 1896 អ ង ្ គ ក ា រ ក ា យ ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក u s a g y m n a s t i c s ន ិ ង គ ណ ៈ ក ម ្ ម ា ធ ិ ក ា រ អ ូ ឡ ា ំ ព ិ ក ន ិ ង ប ៉ ា រ ៉ ា ឡ ា ំ ព ិ ក ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក u s o c គ ឺ ម ា ន គ ោ ល ដ ៅ ដ ូ ច គ ្ ន ា - ព ួ ក គ េ ច ង ់ ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ក ី ឡ ា ក ា យ ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ន ិ ង ក ី ឡ ា ដ ទ ៃ ទ ៀ ត ម ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព ត ា ម ដ ែ ល អ ា ច ធ ្ វ ើ ទ ៅ ប ា ន ដ ើ ម ្ ប ី ឱ ្ យ អ ត ្ ត ព ល ិ ក អ ា ច ដ ើ រ ត ា ម ក ្ ត ី ស ុ ប ិ ន ្ ត រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ម ជ ្ ឈ ដ ្ ឋ ា ន ម ួ យ ដ ែ ល ម ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព វ ិ ជ ្ ជ ម ា ន ន ិ ង អ ំ ណ ា ច 1749 វ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ដ ោ យ រ ដ ្ ឋ ប ា រ ា ំ ង វ ី ឈ ី v i c h y f r e n c h ប ្ រ ជ ា ជ ន ទ ា ំ ង ន េ ះ គ ឺ ជ ា ជ ន ជ ា ត ិ ប ា រ ា ំ ង ដ ែ ល ប ា ន ធ ្ វ ើ ស ន ្ ធ ិ ស ញ ្ ញ ា ស ន ្ ត ិ ភ ា ព ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ប ្ រ ទ េ ស អ ា ល ្ ល ឺ ម ៉ ង ់ ន ៅ ឆ ្ ន ា ំ 1 9 4 0 ហ ើ យ ប ា ន ធ ្ វ ើ ក ា រ ជ ា ម ួ យ អ ្ ន ក ឈ ្ ល ា ន ព ា ន ជ ា ជ ា ង ច ្ ប ា ំ ង ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ព ួ ក គ េ 1862 n e x t g e n គ ឺ ជ ា ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ម ួ យ ដ ែ ល f a a អ ះ អ ា ង ថ ា ន ឹ ង អ ា ច ឲ ្ យ យ ន ្ ត ហ ោ ះ ហ ោ ះ ហ ើ រ ប ា ន ន ៅ រ យ ៈ ច ម ្ ង ា យ ជ ិ ត ន ិ ង ស ន ្ ស ំ ស ំ ច ៃ ប ្ រ េ ង ជ ា ច ្ រ ើ ន ល ា ន ហ ្ គ ា ឡ ុ ង ក ្ ន ុ ង ម ួ យ ឆ ្ ន ា ំ ៗ ន ិ ង ប ន ្ ថ យ ក ា រ ប ញ ្ ច េ ញ ឧ ស ្ ម ័ ន ក ា ប ូ ន 1788 ក ្ រ ុ ម ក ា យ ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក u s a g y m n a s t i c s គ ា ំ ទ ្ រ ច ំ ព ោ ះ ល ិ ខ ិ ត រ ប ស ់ គ ណ ៈ ក ម ្ ម ក ា រ អ ូ ឡ ា ំ ព ិ ក ស ហ រ ដ ្ ឋ អ ា ម េ រ ិ ក ន ិ ង ទ ទ ួ ល យ ក ន ូ វ ត ម ្ រ ូ វ ក ា រ ដ ា ច ់ ណ ា ត ់ ន ៃ គ ្ រ ួ ស ា រ អ ូ ឡ ា ំ ព ិ ក ដ ើ ម ្ ប ី ជ ំ រ ុ ញ ល ើ ក ក ម ្ ព ស ់ ប រ ិ ស ្ ថ ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព ស ម ្ រ ា ប ់ អ ត ្ ត ព ល ិ ក ទ ា ំ ង អ ស ់ រ ប ស ់ យ ើ ង 1825 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ច ង ់ ឱ ្ យ ជ ោ គ ជ ័ យ ន ឹ ង ស ក ម ្ ម ភ ា ព ន េ ះ អ ្ ន ក ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ប ា ន ក ា ន ់ ត ែ ឆ ា ប ់ ក ា ន ់ ត ែ ល ្ អ ដ ើ ម ្ ប ី ទ ទ ួ ល ប ា ន ក ន ្ ល ែ ង ប ោ ះ ជ ំ រ ំ ដ ែ ល ន ៅ ក ្ ប ែ រ ត ន ្ ត ្ រ ី 1783 ប ា ត ុ ភ ូ ត អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ អ ា ក ្ រ ក ់ ខ ្ ល ា ំ ង ត ា ម ត ំ ប ន ់ ន ិ ង ត ា ម រ ដ ូ វ ក ា ល រ ួ ម ម ា ន ព ្ យ ុ ះ ទ ឹ ក ក ក ព ្ យ ុ ះ ព ្ រ ិ ល ព ្ យ ុ ះ ដ ុ ំ ទ ឹ ក ក ក ន ិ ង ព ្ យ ុ ះ ធ ូ ល ី ដ ី 1794 អ រ ិ យ ធ ម ៌ គ ឺ ជ ា វ ប ្ ប ធ ម ៌ ដ ៏ អ ស ្ ច ា រ ្ យ ដ ែ ល ប ា ន ច ែ ក រ ំ ល ែ ក ដ ោ យ ម ន ុ ស ្ ស ម ួ យ ក ្ រ ុ ម ធ ំ ដ ែ ល រ ស ់ ន ៅ ន ិ ង ធ ្ វ ើ ក ា រ ស ហ ប ្ រ ត ិ ប ត ្ ត ិ ក ា រ ស ង ្ គ ម 1948 ស ម ័ យ ន គ រ ស ា ម ក ុ ក គ ឺ ជ ា ស ម ័ យ ប ង ្ ហ ូ រ ឈ ា ម ច ្ រ ើ ន ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ វ ត ្ ត ិ ស ា ស ្ រ ្ ត ច ិ ន ប ូ រ ា ណ ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស រ ា ប ់ ព ា ន ់ ន ា ក ់ ប ា ន ស ្ ល ា ប ់ ដ ោ យ ក ា រ ធ ្ វ ើ ច ម ្ ប ា ំ ង ដ ើ ម ្ ប ី អ ង ្ គ ុ យ ល ើ រ ា ជ ប ល ្ ល ័ ង ្ គ ដ ៏ ខ ្ ព ស ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង រ ា ជ វ ា ំ ង ន ៃ ទ ី ក ្ រ ុ ង ស ៊ ី អ ា ន 1931 ស េ វ ា ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ្ រ ើ ជ ា ញ ឹ ក ញ ា ប ់ ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ដ ឹ ក ជ ញ ្ ជ ូ ន រ ួ ម ម ា ន ទ ា ំ ង ស ិ ប ្ ប ក ម ្ ម រ ី ក រ ា យ ក ៏ ដ ូ ច ជ ា ប េ ស ក ក ម ្ ម ដ ែ ល ម ា ន ទ ិ ន ្ ន ន ័ យ ន ិ ង ស ំ ឡ េ ង ដ ែ ល ច ា ំ ប ា ច ់ 1847 ល ោ ក ត ្ រ ូ វ ប ា ន ស ្ វ ា គ ម ន ៍ ដ ោ យ ឧ ប ន ា យ ក រ ដ ្ ឋ ម ន ្ ត ្ រ ី ស ិ ង ្ ហ ប ុ រ ី ល ោ ក វ ៉ ុ ង ក ា ន ស េ ង w o n g k a n s e n g ន ិ ង ប ា ន ព ិ ភ ា ក ្ ស ា អ ំ ព ី ប ញ ្ ហ ា ព ា ណ ិ ជ ្ ជ ក ម ្ ម ន ិ ង ភ េ រ វ ក ម ្ ម ជ ា ម ួ យ ន ា យ ក រ ដ ្ ឋ ម ន ្ ត ្ រ ី ស ិ ង ្ ហ ប ុ រ ី ល ោ ក ល ី ស ៀ ន ល ូ ង l e e h s i e n l o o n g 1829 អ ្ ន ក ដ ំ ណ ើ រ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ជ ា ប ់ ព ន ្ ធ យ ៉ ា ង ខ ្ ល ា ំ ង ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ ទ េ ស ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ព េ ល ខ ្ ល ះ ក ៏ អ ា ច ស ន ្ ស ំ ប ា ន ប ្ រ ា ក ់ យ ៉ ា ង ច ្ រ ើ ន ដ ែ រ ជ ា ព ិ ស េ ស ល ើ ផ ល ិ ត ផ ល ដ ូ ច ជ ា គ ្ រ ឿ ង ស ្ រ វ ឹ ង ន ិ ង ផ ល ិ ត ផ ល ថ ្ ន ា ំ ជ ក ់ 1842 ដ ោ យ ស ា រ ត ែ ស ្ ល ា ប ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ ម ិ ន ម ា ន ក ា រ ល ូ ត ល ា ស ់ ល ្ អ ហ ើ យ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ហ ៅ ថ ា ឆ ្ ន ឹ ង ខ ្ ន ង r a c h i s ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ា ន ល ក ្ ខ ណ ៈ ព ិ ស េ ស ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត រ ប ស ់ ស ្ ល ា ប រ ោ ម ន ិ ង រ ោ ម ល ្ អ ិ ត ៗ អ ្ ន ក ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ប ា ន រ ក ឃ ើ ញ ថ ា ឆ ្ ន ឹ ង ខ ្ ន ង ទ ំ ន ង ជ ា ក ា រ វ ិ វ ត ្ ត ន ៅ ព េ ល ក ្ រ ោ យ ដ ែ ល វ ា ម ា ន ល ក ្ ខ ណ ៈ ព ិ ស េ ស ទ ា ំ ង ន េ ះ 1899 ល ោ ក ម ៉ ូ ហ ា ម ា ត ់ m u h a m m a d ធ ្ ល ា ប ់ ម ា ន ក ា រ ច ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ខ ្ ល ា ំ ង ទ ៅ ល ើ រ ឿ ង ក ្ រ ៅ ព ី ជ ី វ ិ ត ល ើ ល ោ ក ិ យ ន េ ះ គ ា ត ់ ធ ្ ល ា ប ់ ទ ៅ រ ូ ង ភ ្ ន ំ ម ួ យ ជ ា ញ ឹ ក ញ ា ប ់ ដ ែ ល គ េ ស ្ គ ា ល ់ ថ ា ជ ា ហ ៃ រ ៉ ា ន ៅ ល ើ ភ ្ ន ំ ណ ូ រ n o o r ព ន ្ ល ឺ ស ម ្ រ ា ប ់ ក ា រ ស ញ ្ ជ ឹ ង គ ិ ត 1924 អ ្ ន ក ជ ិ ះ ស ្ គ ី ច ំ ន ួ ន ប ួ ន ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ក ្ រ ុ ម អ ង ្ គ ុ យ ផ ្ ន ែ ក ន ា រ ី ប ា ន ប រ ា ជ ័ យ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ប ញ ្ ច ប ់ ក ា រ ជ ិ ះ ស ្ គ ី រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ហ ើ យ អ ្ ន ក ជ ិ ះ ស ្ គ ី ស រ ុ ប ច ំ ន ួ ន 4 5 ន ា ក ់ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម 1 1 7 ន ា ក ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ្ រ ុ ម ច ា យ អ ៊ ិ ន ស ្ ល ា ឡ ុ ម g i a n t s l a l o m ប ា ន ប រ ា ជ ័ យ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ទ ទ ួ ល ប ា ន ច ំ ណ ា ត ់ ថ ្ ន ា ក ់ ព ី ក ា រ ប ្ រ គ ួ ត 1822 ព ្ រ ះ ច ៅ ស ៊ ុ ល ត ង ់ ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស ម ៉ ា រ ៉ ុ ក ប ា ន ស ា ង ស ង ់ ឡ ើ ង វ ិ ញ ន ូ វ ទ ី ក ្ រ ុ ង ដ ា រ ៉ ូ អ ៊ ី - ប ា ឌ ី យ ៉ ា d a r u l - b a d y a ហ ើ យ ទ ី ក ្ រ ុ ង ន ោ ះ ប ា ន ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ន ា ម ថ ា ខ ា ស ា ប ្ ល ា ន ់ ក ា c a s a b l a n c a ដ ោ យ អ ្ ន ក ជ ំ ន ួ ញ ជ ន ជ ា ត ិ អ េ ស ្ ប ៉ ា ញ ដ ែ ល ប ា ន ប ង ្ ក ើ ត ទ ី ត ា ំ ង ធ ្ វ ើ ជ ំ ន ួ ញ ន ៅ ទ ី ន ោ ះ 1957 ល ោ ក ប ា ន ច ា ត ់ ទ ុ ក ព ា ក ្ យ ច ច ា ម អ ា រ ៉ ា ម ន េ ះ ថ ា ជ ា ស ម ្ ដ ី ឥ ត ប ្ រ យ ោ ជ ន ៍ ន ិ ង ល ្ ង ង ់ ខ ្ ល ៅ ព ា ក ់ ព ័ ន ្ ធ ន ឹ ង រ ឿ ង ន យ ោ ប ា យ 1758 ប ្ រ ជ ុ ំ ក ោ ះ ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ច ម ្ ង ា យ 1 2 0 គ ី ឡ ូ ម ៉ ែ ត ្ រ ខ ា ង ជ ើ ង ន ៃ p e n i n l a s u ធ ំ ជ ា ង គ េ គ ឺ ក ោ ះ k i n g g e o r g e ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ក ា រ ត ា ំ ង ទ ី ល ំ ន ៅ រ ប ស ់ v i l l a l a s e s t r e l l a s 1717 ដ ោ យ ស ា រ ត ែ ស ណ ្ ឋ ា ន ដ ី ន ៅ ផ ្ ន ែ ខ ា ង ក ្ រ ោ ម ទ ឹ ក ហ ូ រ ត ្ រ ឡ ប ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ម ូ ល ផ ្ ត ុ ំ ន ៅ ផ ្ ន ែ ក ជ ្ រ ៅ ៗ វ ា អ ា ច ប ង ្ ក ើ ត ច រ ន ្ ត ទ ឹ ក ជ ្ រ ៅ ដ ែ ល ហ ូ រ ល ឿ ន ន ៅ ទ ី ន ោ ះ 1694 ក ុ ម ា រ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ដ ា ក ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ម ណ ្ ឌ ល ថ ែ ទ ា ំ ដ ោ យ ហ េ ត ុ ផ ល ជ ា ច ្ រ ើ ន ដ ូ ច ជ ា ហ េ ត ុ ផ ល ន ៃ ក ា រ ធ ្ វ េ ស ប ្ រ ហ ែ ស ក ា រ រ ំ ល ោ ភ ប ំ ព ា ន ន ិ ង ក ា រ ជ ម ្ រ ិ ត ទ ា រ យ ក ប ្ រ ា ក ់ ជ ា ដ ើ ម 1946 គ ោ ល ក ា រ ណ ៍ ន ៃ ក ា រ ល ុ ប ច ោ ល ម ា ន ភ ា ព ខ ុ ស គ ្ ន ា ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ន ៅ ច ុ ង ខ ែ ម ី ន ា ក ន ្ ល ង ទ ៅ ន េ ះ គ ោ ល ក ា រ ណ ៍ ល ុ ប ច ោ ល ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ផ ្ ស េ ង ៗ ដ ោ យ ស ា រ ត ែ ក ា រ ឆ ្ ល ង ម េ រ ោ គ ក ូ រ ៉ ូ ណ ា ម ិ ន ប ា ន ព ន ្ យ ា រ ព េ ល ដ ល ់ ខ ែ ក ក ្ ក ដ ា ឆ ្ ន ា ំ 2 0 2 0 ន ោ ះ ទ េ ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ព ្ រ ឹ ត ្ ត ិ ក ា រ ណ ៍ អ ូ ឡ ា ំ ព ិ ក ត ្ រ ូ វ ប ា ន ក ំ ណ ត ់ 1914 ក ា រ ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ន ៅ ស ត វ ត ្ ស រ ៍ ទ ី ម ្ ភ ៃ ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ ថ ា ម ា ន ប ្ រ ភ េ ទ ន ៃ ប ម ្ រ ែ ប ម ្ រ ួ ល ត ំ ណ ព ូ ជ ច ំ ន ួ ន ព ី រ គ ឺ ប ែ ប ល ា ក ់ ខ ្ ល ួ ន ន ិ ង ប ែ ប ប ង ្ ហ ា ញ ខ ្ ល ួ ន 1993 ព ្ យ ុ ះ ដ ែ ល គ េ ដ ា ក ់ ឈ ្ ម ោ ះ ទ ី ដ ប ់ ន ៃ ព ្ យ ុ ះ អ ា ត ្ ល ង ់ ទ ិ ក a t l a n t i c h u r r i c a n e ព ្ យ ុ ះ ត ្ រ ូ ព ិ ច ជ ើ រ ី s u b t r o p i c a l s t o r m j e r r y ប ា ន ល េ ច រ ូ ប រ ា ង ឡ ើ ង ន ៅ ម ហ ា ស ម ុ ទ ្ រ អ ា ត ្ ល ង ់ ទ ិ ក ន ៅ ថ ្ ង ៃ ន េ ះ ។ 1816 d u v a l l ដ ែ ល ប ា ន រ ៀ ប ក ា រ ន ិ ង ម ា ន ក ូ ន ជ ំ ទ ង ់ ព ី រ ន ា ក ់ ម ិ ន ប ា ន ធ ្ វ ើ ឲ ្ យ m i l l e r ម ា ន ក ា រ ច ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ អ ្ វ ី ន ោ ះ ទ េ ជ ូ ន ច ំ ព ោ ះ អ ្ ន ក ណ ា ដ ែ ល ម ា ន ជ ី វ ិ ត ព ា ក ់ ព ័ ន ្ ធ ន ឹ ង ស ា ច ់ រ ឿ ង ន េ ះ 1673 ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ស ង ្ គ ្ រ ា ម ប ដ ិ វ ត ្ ត រ ដ ្ ឋ ច ំ ន ួ ន ដ ប ់ ប ី ប ា ន ប ង ្ ក ើ ត ជ ា រ ដ ្ ឋ ា ភ ិ ប ា ល ក ណ ្ ត ា ល ដ ែ ល ម ា ន ភ ា ព ខ ្ ស ោ យ ដ ែ ល ម ា ន ស ភ ា ជ ា ស ម ា ស ធ ា ត ុ ត ែ ម ួ យ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន - ក ្ រ ោ ម ច ្ ប ា ប ់ ម ា ត ្ រ ា រ ប ស ់ ស ហ ព ័ ន ្ ធ 1664 ក ូ រ ម ្ ស ៅ ស ្ ង ួ ត ទ ា ំ ង ព ី រ ច ូ ល គ ្ ន ា ប ន ្ ទ ា ប ់ ម ក ប ្ រ ើ ដ ៃ ស ើ ម ស ្ អ ា ត ច ្ រ ប ា ច ់ វ ា ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ក ូ ន ប ា ល ់ 1731 ន ៅ ប ្ រ ជ ុ ំ ក ោ ះ ន ិ ង ប ឹ ង អ ្ ន ក ម ិ ន ច ា ំ ប ា ច ់ ត ្ រ ូ វ ក ា រ ទ ូ ក ល ំ ហ ែ ទ េ 1921 ម ៉ ្ យ ា ង វ ិ ញ ទ ៀ ត ស ្ ថ ា ន ភ ា ព ទ ឹ ក ក ក ន ិ ង ព ្ រ ឹ ល ម ា ន ស ភ ា ព ធ ម ្ ម ត ា ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ណ ្ ដ ា ប ្ រ ទ េ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ហ ើ យ ច រ ា ច រ ណ ៍ ន ៅ ត ែ ប ន ្ ត ដ ោ យ ស ឹ ង ត ែ ម ិ ន ម ា ន ក ា រ រ ំ ខ ា ន ព េ ញ ម ួ យ ឆ ្ ន ា ំ 1891 l a k k h a s i n g h ឡ ា ក ់ ​ ក ា ស ៊ ី ង ​ ក ៏ ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ c h h a p p a n b h o g b h a j a n ផ ង ដ ែ រ ។ ត ា រ ា ​ ច ម ្ រ ៀ ង ​ ល ោ ក r a j u k h a n d e l w a l រ ៉ ា ជ ូ ខ ា ន ់ ដ េ វ ៉ ា ល ់ ប ា ន ​ អ ម ដ ំ ណ ើ រ ​ ជ ា ម ួ យ ​ ន ឹ ង គ ា ត ់ ។ 1908 ន េ ះ ជ ា វ ិ ធ ី ដ ៏ ស ំ ខ ា ន ់ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង ដ ឹ ង ព ី ភ ា ព ខ ុ ស គ ្ ន ា រ វ ា ង ក ិ រ ិ យ ា ស ័ ព ្ ទ ន ិ ង ក ម ្ ម ប ទ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន 1947 ម ុ ន ព េ ល ក ង ទ ័ ព ម ក ដ ល ់ ប ្ រ ទ េ ស ហ ៃ ទ ី ម ិ ន ប ា ន ជ ួ ប ប ្ រ ទ ះ ប ញ ្ ហ ា ទ ា ក ់ ទ ង ន ឹ ង ជ ំ ង ឺ ន េ ះ ទ េ ច ា ប ់ ត ា ំ ង ព ី ទ ស វ ត ្ ស ឆ ្ ន ា ំ 1 8 0 0 ម ក ម ្ ហ េ ះ 1724 ក េ រ ្ ត ិ ៍ ​ ឈ ្ ម ោ ះ ​ ដ ៏ ល ្ ប ី ល ្ ប ា ញ ​ ដ ោ យ ស ា រ ត ែ ភ ា ព ល ្ អ ប ្ រ ណ ី ត រ ប ស ់ វ ា ប ា ន ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ន ៅ ​ ប ្ រ ហ ែ ល ​ ឆ ្ ន ា ំ 4 0 0 ម ុ ន គ . ស ហ ើ យ ​ ប ន ្ ត រ ហ ូ ត ដ ល ់ ឆ ្ ន ា ំ 1 1 0 0 ម ុ ន ​ គ . ស ។ 1749 វ ា ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ដ ោ យ រ ដ ្ ឋ ប ា រ ា ំ ង វ ី ឈ ី v i c h y f r e n c h ប ្ រ ជ ា ជ ន ទ ា ំ ង ន េ ះ គ ឺ ជ ា ជ ន ជ ា ត ិ ប ា រ ា ំ ង ដ ែ ល ប ា ន ធ ្ វ ើ ស ន ្ ធ ិ ស ញ ្ ញ ា ស ន ្ ត ិ ភ ា ព ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ប ្ រ ទ េ ស អ ា ល ្ ល ឺ ម ៉ ង ់ ន ៅ ឆ ្ ន ា ំ 1 9 4 0 ហ ើ យ ប ា ន ធ ្ វ ើ ក ា រ ជ ា ម ួ យ អ ្ ន ក ឈ ្ ល ា ន ព ា ន ជ ា ជ ា ង ច ្ ប ា ំ ង ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ព ួ ក គ េ 1705 ន ៅ ថ ្ ង ៃ ទ ី 1 5 ខ ែ ស ី ហ ា ឆ ្ ន ា ំ 1 9 4 0 ក ្ រ ុ ម ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ម ិ ត ្ ត ប ា ន ឈ ្ ល ា ន ព ា ន ភ ា គ ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ប ្ រ ទ េ ស ប ា រ ា ំ ង ក ា រ ឈ ្ ល ា ន ព ា ន ន េ ះ ហ ៅ ថ ៅ ប ្ រ ត ិ ប ត ្ ត ិ ក ា រ ន ា គ រ ា ជ 1881 ក ា រ ច ែ ក រ ំ ល ែ ក អ ំ ព ី ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ទ ស ្ ស ន ក ិ ច ្ ច ស ិ ក ្ ស ា ដ ោ យ ផ ្ ទ ា ល ់ ក ៏ ជ ា វ ិ ធ ី ដ ៏ ល ្ អ ម ួ យ ដ ើ ម ្ ប ី ឆ ្ ល ុ ះ ប ញ ្ ច ា ំ ង ព ី ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ន ិ ង ច ែ ក រ ំ ល ែ ក ប ទ ព ិ ស ោ ធ ន ៍ ស ម ្ រ ា ប ់ ថ ្ ន ា ក ់ រ ៀ ន ទ ៅ ថ ្ ង ៃ អ ន ា គ ត ដ ែ រ 1728 ទ ឹ ក ស ្ ព ៃ ក ្ ដ ោ ប ក ្ រ ឡ ុ ក ប ្ រ ែ ប ្ រ ួ ល ព ណ ៌ អ ា ស ្ រ ័ យ ល ើ ថ ា ត ើ ស ា រ ធ ា ត ុ គ ី ម ី ន ោ ះ ជ ា អ ា ស ៊ ី ត ឬ ប ា ស អ ា ល ់ ក ា ឡ ា ំ ង 1856 ប ្ រ ទ េ ស ហ ្ វ ា ំ ង ឡ ង ់ គ ឺ ជ ា ទ ិ ស ដ ៅ ជ ិ ះ ទ ូ ក ក ម ្ ស ា ន ្ ត ដ ៏ អ ស ្ ច ា រ ្ យ ម ួ យ ទ ឹ ក ដ ី ន ៃ ប ឹ ង ម ួ យ ព ា ន ់ ក ៏ ម ា ន ក ោ ះ រ ា ប ់ ព ា ន ់ ផ ង ដ ែ រ ដ ូ ច ជ ា ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ឹ ង ន ិ ង ប ្ រ ជ ុ ំ ក ោ ះ ឆ ្ ន េ រ ស ម ុ ទ ្ រ ន ា ន ា 1747 ក ្ រ ុ ម អ ្ ន ក ប ោ ក ច ំ ប ា ប ់ ក ៏ ប ង ្ ហ ា ញ ន ូ វ ក ា រ គ ោ រ ព ទ ៅ ដ ល ់ ន ា ង l u n a ផ ង ដ ែ រ 1705 ន ៅ ថ ្ ង ៃ ទ ី 1 5 ខ ែ ស ី ហ ា ឆ ្ ន ា ំ 1 9 4 0 ក ្ រ ុ ម ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ម ិ ត ្ ត ប ា ន ឈ ្ ល ា ន ព ា ន ភ ា គ ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ប ្ រ ទ េ ស ប ា រ ា ំ ង ក ា រ ឈ ្ ល ា ន ព ា ន ន េ ះ ហ ៅ ថ ៅ ប ្ រ ត ិ ប ត ្ ត ិ ក ា រ ន ា គ រ ា ជ 1843 ស ា ស ្ ត ្ រ ា ច ា រ ្ យ អ ្ ន ក ស ្ រ ី ផ ា ម េ ឡ ា ហ ្ វ ៊ ើ ហ ្ គ ឺ ស ុ ន p a m e l a f e r g u s o n ន ៃ ស ា ក ល វ ិ ទ ្ យ ា ល ័ យ ដ ុ ន ឌ ី d u n d e e ក ត ់ ស ំ គ ា ល ់ ថ ា អ ្ ន ក ស ា រ ព ័ ត ៌ ម ា ន ហ ា ក ់ ដ ូ ច ជ ា ក ំ ព ុ ង ដ ើ រ ផ ្ ល ូ វ គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ប ្ រ ស ិ ន ប ើ ផ ្ ស ព ្ វ ផ ្ ស ា យ រ ូ ប ថ ត រ ប ស ់ ជ ន ស ង ្ ស ័ យ 1986 វ ត ្ ត ម ា ន ន ៃ ក ្ រ ុ ម ដ ែ ល យ ើ ង ម ើ ល ម ិ ន ឃ ើ ញ ” ព ិ ត ប ្ រ ា ក ដ ឡ ា ស ុ ន ន ិ ង ឡ ា ហ ្ វ ា ស ្ ត ូ 1 9 8 9 ទ ំ ព ័ រ 1 0 9 ក ៏ ជ ា ស ម ា ស ធ ា ត ុ ត ែ ម ួ យ គ ត ់ ន ៃ ក ្ រ ុ ម ន ិ ម ្ ម ិ ត ផ ង ដ ែ រ ។ 1790 ក ា រ ង ា រ រ ប ស ់ គ ា ត ់ គ ឺ ម ា ន គ ុ ណ ភ ា ព ន ិ ង ភ ា ព ល ម ្ អ ិ ត ហ ើ យ គ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ទ ទ ួ ល ស ្ គ ា ល ់ ថ ា ប ា ន ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ឈ ្ ម ោ ះ គ ្ រ ួ ស ា រ ត ិ ច ត ួ ច ប ំ ផ ុ ត ន ៃ អ ្ ន ក ស ិ ក ្ ស ា ត ែ ម ប ្ រ ៃ ស ណ ី យ ៍ អ ្ ន ក ខ ្ ល ះ ជ ំ ន ា ញ ខ ា ង ប ្ រ ម ូ ល ស ្ ន ា ដ ៃ ក ា រ ង ា រ រ ប ស ់ គ ា ត ់ ត ែ ម ្ ន ា ក ់ ឯ ង 1741 ត ំ ប ន ់ ម ួ យ ភ ា គ ធ ំ ន ៃ ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ម ា ន ច ំ ន ួ ន ប ្ រ ជ ា ជ ន ត ិ ច ត ួ ច ហ ើ យ ក ន ្ ល ែ ង ខ ្ ល ះ ស ្ ទ ើ ត ែ ជ ា វ ា ល រ ហ ោ រ ស ្ ថ ា ន ដ ែ ល ម ិ ន ម ា ន ម ន ុ ស ្ ស រ ស ់ ន ៅ 1880 ប ើ អ ញ ្ ជ ឹ ង ខ ្ ម ៅ ដ ៃ គ ឺ ជ ា ម ិ ត ្ ត ដ ៏ ល ្ អ ម ្ ន ា ក ់ រ ប ស ់ ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល វ ា ម ា ន វ ត ្ ត ម ា ន 1994 ម ិ ន ច ា ំ ប ា ច ់ ន ិ យ ា យ អ ្ វ ី ច ្ រ ើ ន ទ េ ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ច េ ះ ភ ា ស ា រ ៉ ូ ម ែ ន វ ា ន ឹ ង ផ ្ ត ល ់ ភ ា ព ង ា យ ស ្ រ ួ ល ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ក ្ ន ុ ង ក ា រ រ ៀ ន ភ ា ស ា ព ័ រ ទ ុ យ ហ ្ ក ា ល ់ 1903 ភ ា ព ច ្ ន ៃ ប ្ រ ឌ ិ ត ន ិ ង ភ ា ព ឆ ្ ល ា ត វ ៃ អ ា ច ប ង ្ ហ ា ញ ឡ ើ ង ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ធ ន ធ ា ន ទ ា ំ ង អ ស ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ើ ប ្ រ ក ប ដ ោ យ ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ភ ា ព ន ៅ ក ្ ន ុ ង ផ ្ ន ែ ក ដ ែ ល ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ន ា ន ា រ ប ស ់ ស ្ ថ ា ប ័ ន ម ួ យ 1884 ជ ា ព ិ ស េ ស គ េ ប ា ន អ ះ អ ា ង ថ ា ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ អ ា ច ក ំ ណ ត ់ ថ ា ត ើ ប ុ គ ្ គ ល ម ្ ន ា ក ់ ន ិ យ ា យ ក ុ ហ ក ឬ អ ត ់ ន ោ ះ ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ប ក ស ្ រ ា យ ព ា ក ្ យ ស ម ្ ដ ី ខ ្ ល ី ៗ ឲ ្ យ ប ា ន ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ 1705 ន ៅ ថ ្ ង ៃ ទ ី 1 5 ខ ែ ស ី ហ ា ឆ ្ ន ា ំ 1 9 4 0 ក ្ រ ុ ម ស ម ្ ព ័ ន ្ ធ ម ិ ត ្ ត ប ា ន ឈ ្ ល ា ន ព ា ន ភ ា គ ខ ា ង ត ្ ប ូ ង ប ្ រ ទ េ ស ប ា រ ា ំ ង ក ា រ ឈ ្ ល ា ន ព ា ន ន េ ះ ហ ៅ ថ ៅ ប ្ រ ត ិ ប ត ្ ត ិ ក ា រ ន ា គ រ ា ជ 1962 ក ម ្ រ ិ ត p h ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ ដ ោ យ ប រ ិ ម ា ណ ន ៃ អ ៊ ី យ ៉ ុ ង អ ៊ ី ដ ្ រ ូ ស ែ ន h ន ៅ ក ្ ន ុ ង p h ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ា រ ធ ា ត ុ គ ី ម ី ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ គ េ ប ា ន ត េ ស ្ ដ ស ា ក ល ្ ប ង 1876 ក ា រ ិ យ ា ល ័ យ គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង គ ្ រ ោ ះ ​ អ ា ស ន ្ ន ភ ា គ ខ ា ង ​ ជ ើ ង ន ៃ ​ រ ដ ្ ឋ ​ ម ៉ ា រ ៀ ណ ា ស m a r i a n a s ​ ប ា ន ន ិ យ ា យ ថ ា ម ិ ន ម ា ន ​ ក ា រ ខ ូ ច ​ ខ ា ត ​ ណ ា ម ួ យ ត ្ រ ូ វ ប ា ន រ ា យ ក ា រ ណ ៍ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ ទ េ ស ន េ ះ ទ េ ។ 1909 ក ្ រ ុ ម ន ិ ម ្ ម ិ ត ត ្ រ ូ វ ប ា ន អ ន ុ វ ត ្ ត ត ា ម ស ្ ត ង ់ ដ ា រ ន ៃ ឧ ត ្ ត ម ភ ា ព ដ ូ ច ជ ា ក ្ រ ុ ម ស ម ញ ្ ញ ដ ែ រ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ា ន ភ ា ព ខ ុ ស គ ្ ន ា ប ន ្ ត ិ ច ប ន ្ ត ួ ច 1902 ដ ំ ប ូ ង ឡ ើ យ គ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ញ ្ ជ ូ ន ទ ៅ ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ ន ៅ ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ ជ េ ម ស ៍ ភ េ ច ជ ី ត j a m e s p a g e t ក ្ ន ុ ង ហ ្ គ ្ រ េ ត យ ៉ ា ម ៉ ោ ស ៍ g r e a t y a r m o u t h 1769 ប ា ន ​ ស ា ង ស ង ់ ​ ឡ ើ ង ​ ដ ោ យ ​ ជ ន ជ ា ត ិ ​ អ េ ហ ្ ស ៊ ី ប ​ ន ៅ ​ ស ត វ ត ្ ស ​ ទ ី ប ី ​ ម ុ ន ​ គ . ស ប ្ រ ា ស ា ទ ​ ព ី រ ៉ ា ម ី ត គ ឺ ​ ជ ា ​ ស ំ ណ ង ់ ​ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង ​ ច ំ ណ ោ ម ស ំ ណ ង ់ ព ី រ ៉ ា ម ី ត ធ ំ ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន ​ ដ ែ ល ​ ត ្ រ ូ វ ​ ប ា ន ​ ស ា ង ស ង ់ ​ ឡ ើ ង ដ ើ ម ្ ប ី ​ គ ោ រ ព ​ ដ ល ់ ​ ព ្ រ ះ ​ ច ៅ ​ ផ ា រ ៉ ោ ន ដ ែ ល ​ ប ា ន ​ ស ុ គ ត ​ ទ ៅ ។ 1720 ស ូ ក ូ ឡ ា ក ្ ដ ៅ ធ ្ វ ើ ឡ ើ ង ត ា ម ស ្ ត ង ់ ដ ា រ ប ែ ល ហ ្ ស ិ ក ទ ឹ ក ផ ្ ល ែ ឈ ើ ម ា ន ត ម ្ ល ៃ ថ ្ ល ៃ ប ន ្ ត ិ ច ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ា ន ឱ ស ជ ា ត ិ ឈ ្ ង ុ យ ឆ ្ ង ា ញ ់ 1906 ន េ ះ ន ឹ ង ម ិ ន ម ែ ន ជ ា ក ា រ ល ា គ ្ ន ា ទ េ ន េ ះ គ ឺ ជ ា ក ា រ ប ិ ទ ជ ំ ព ូ ក ម ួ យ ន ិ ង ក ា រ ប ើ ក ទ ំ ព ័ រ ថ ្ ម ី ម ួ យ 1706 ព ្ រ ះ វ ិ ហ ា រ ប ្ រ ព ៃ ណ ី ជ ា ច ្ រ ើ ន ត ែ ង ត ែ ប ្ រ ា រ ព ្ ធ ប ុ ណ ្ យ អ ៊ ី ស ្ ទ ើ រ វ ី ហ ្ គ ី ល ន ៅ យ ប ់ ថ ្ ង ៃ ស ៅ រ ៍ ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ព េ ល ច ុ ង ស ប ្ ត ា ហ ៍ ន ៃ ប ុ ណ ្ យ អ ៊ ី ស ្ ទ ើ រ ន ៅ វ េ ល ា ព ា ក ់ ក ណ ្ ត ា ល អ ធ ្ រ ា ត ្ រ ដ ោ យ ក ្ រ ុ ម ជ ំ ន ុ ំ ដ ើ ម ្ ប ី អ ប អ រ ក ា រ រ ស ់ ឡ ើ ង វ ិ ញ ន ៃ ព ្ រ ះ គ ្ រ ី ស ្ ទ 1673 ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ស ង ្ គ ្ រ ា ម ប ដ ិ វ ត ្ ត រ ដ ្ ឋ ច ំ ន ួ ន ដ ប ់ ប ី ប ា ន ប ង ្ ក ើ ត ជ ា រ ដ ្ ឋ ា ភ ិ ប ា ល ក ណ ្ ត ា ល ដ ែ ល ម ា ន ភ ា ព ខ ្ ស ោ យ ដ ែ ល ម ា ន ស ភ ា ជ ា ស ម ា ស ធ ា ត ុ ត ែ ម ួ យ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន - ក ្ រ ោ ម ច ្ ប ា ប ់ ម ា ត ្ រ ា រ ប ស ់ ស ហ ព ័ ន ្ ធ 1945 ខ ា ស ា ប ្ ល ា ន ់ ក ា គ ឺ ជ ា ផ ្ ស ា រ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ផ ្ ស ា រ ដ ែ ល គ េ ម ិ ន ស ូ វ ច ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ទ ៅ ទ ិ ញ អ ី វ ៉ ា ន ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ ទ េ ស ម ៉ ា រ ៉ ុ ក 1703 ក ា ល ព ី ម ្ ស ិ ល ម ិ ញ អ ត ី ត ប ្ រ ធ ា ន ា ធ ិ ប ត ី ប ្ រ ទ េ ស ហ ៃ ទ ី ល ោ ក ម ៉ ា ថ េ ល ី m a r t e l l y ប ា ន ស ្ ប ថ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ្ រ ុ ម ប ្ រ ឹ ក ្ ស ា ប ោ ះ ឆ ្ ន ោ ត ប ណ ្ ត ោ ះ អ ា ស ន ្ ន c e p ថ ្ ម ី ដ ែ ល ម ា ន ស ម ា ជ ិ ក ប ្ រ ា ំ ប ួ ន ន ា ក ់ 1895 ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ច ំ ណ េ ះ ដ ឹ ង ន ៃ ក ្ រ ិ ក ប ា ន ច ុ ះ អ ន ់ ថ យ ល ោ ក ខ ា ង ល ិ ច ប ា ន ផ ្ ត ា ច ់ ខ ្ ល ួ ន ច េ ញ ព ី ឫ ស គ ល ់ ទ ស ្ ស ន វ ិ ជ ្ ជ ា ន ិ ង វ ិ ទ ្ យ ា ស ា ស ្ ត ្ រ ក ្ រ ិ ក 1941 ប ្ ត ី ប ្ រ ព ន ្ ធ ទ ា ំ ង ន េ ះ ប ្ រ ហ ែ ល ជ ា ស ម ្ រ េ ច ធ ្ វ ើ ផ ែ ន ក ា រ ជ ្ រ ើ ស រ ើ ស ក ូ ន យ ក ម ក ច ិ ញ ្ ច ឹ ម 1682 ខ ណ ៈ ព េ ល ដ ែ ល គ ្ ម ា ន ន រ ណ ា ម ្ ន ា ក ់ ​ ដ ឹ ង ច ្ ប ា ស ់ ថ ា ​ ន រ ​ ណ ា ជ ា ​ អ ្ ន ក ​ ​ ស រ ស េ រ វ ា ក ៏ ​ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ​ គ េ ​ ​ គ េ ដ ឹ ង ថ ា អ ំ ឡ ុ ង ព េ ល ដ ើ ម ​ ដ ំ ​ ប ូ ង ​ ​ ផ ្ ទ ា ំ ង ឯ ក ស ា រ ធ ំ ៗ វ ា ម ា ន ទ ំ ហ ំ 2 9 ¾ អ ៊ ិ ញ ​ ​ ន ិ ង 2 4 ½ អ ៊ ិ ញ ​ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ម ូ រ ​ ​ ជ ា ​ ដ ុ ំ ​ ស ម ្ រ ា ប ់ ​ រ ក ្ ស ា ​ ទ ុ ក ​ ។ 1727 ក ុ ម ា រ អ ន ា ថ ា អ ា ច ធ ្ ល ា ប ់ ទ ទ ួ ល រ ង ន ូ វ ក ា រ រ ំ ល ោ ភ ប ំ ព ា ន ឬ វ ិ ប ត ្ ត ិ ធ ្ ង ន ់ ធ ្ ង រ ម ុ ន ព េ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ប ោ ះ ប ង ់ ច ោ ល ឬ រ ត ់ ច េ ញ ព ី ក ន ្ ល ែ ង ណ ា ម ួ យ 1809 ក ា រ ច ង ភ ្ ជ ា ប ់ ផ ្ ល ូ វ ដ ែ ក ត ្ រ ូ វ ប ា ន ណ ែ ន ា ំ ត ា ំ ង ព ី ដ ំ ណ ា ក ់ ក ា ល ដ ំ ប ូ ង ដ ើ ម ្ ប ី ផ ្ ល ូ វ ដ ែ ក ន ៅ ជ ា ប ់ ន ឹ ង ម ួ យ ក ន ្ ល ែ ង ទ ោ ះ ជ ា យ ៉ ា ង ណ ា ជ ា ប ណ ្ ត ើ រ ព ួ ក គ េ ដ ឹ ង ថ ា វ ា ម ា ន ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ភ ា ព ប ្ រ ស ិ ន ប ើ ព ួ ក គ េ ដ ា ក ់ 1857 ល ោ ក ប ា ន ប ន ្ ត ប ន ្ ថ ែ ម ថ ា ប ើ ទ ោ ះ ជ ា យ ៉ ា ង ណ ា ក ៏ ដ ោ យ គ េ ម ិ ន គ ួ រ ស ្ ន ើ ស ុ ំ ឱ ្ យ ច ិ ន ប ំ ព េ ញ ក ា ត ព ្ វ ក ិ ច ្ ច ល ើ ស ព ី ដ ែ ន ក ំ ណ ត ់ ន ៃ ដ ំ ណ ា ក ់ ក ា ល អ ភ ិ វ ឌ ្ ឍ ទ ំ ន ួ ល ខ ុ ស ត ្ រ ូ វ ន ិ ង ស ម ត ្ ថ ភ ា ព រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ឡ ើ យ 1922 ព ិ ត ណ ា ស ់ ម ា ន ក ា រ ព ន ្ យ ល ់ ព ី ទ ្ រ ឹ ស ្ ដ ី ន ៃ គ ្ រ ី ស ្ ទ ស ា ស ន ា ស ម ្ រ ា ប ់ ទ ំ ន ៀ ម ទ ំ ល ា ប ់ ន េ ះ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ វ ា អ ា ច ជ ា ព ិ ធ ី ស ា ស ន ា ន ិ ទ ា ឃ រ ដ ូ វ ន ិ ង ព ិ ធ ី ប ង ្ ក ក ំ ណ ើ ត ម ុ ន គ ្ រ ិ ស ្ ត ស ា ស ន ា 1938 ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ ប ា ន អ ន ុ វ ត ្ ត ត ា ម ព ិ ធ ី ស ា រ គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ក ា រ ច ម ្ ល ង រ ោ គ ដ ោ យ រ ួ ម ម ា ន ក ា រ ដ ា ក ់ អ ្ ន ក ជ ំ ង ឺ ឱ ្ យ ន ៅ ដ ា ច ់ ព ី គ ្ ន ា ដ ើ ម ្ ប ី ក ា រ ព ា រ ក ា រ ច ម ្ ល ង រ ោ គ ដ ែ ល អ ា ច ក ើ ត ម ា ន ដ ល ់ អ ្ ន ក ដ ទ ៃ ទ ៀ ត 1898 គ ា ត ់ w a l e s ន ិ យ ា យ ក ុ ហ ក យ ើ ង ត ា ំ ង ព ី ដ ំ ប ូ ង ទ ី ម ួ យ ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ធ ្ វ ើ ដ ូ ច ជ ា ក រ ណ ី ន េ ះ គ ឺ ដ ោ យ ស ា រ ហ េ ត ុ ផ ល ផ ្ ល ូ វ ច ្ ប ា ប ់ ទ ី ព ី រ ដ ោ យ ក ា រ ធ ្ វ ើ ព ុ ត ថ ា គ ា ត ់ ក ំ ព ុ ង ស ្ ត ា ប ់ យ ើ ង រ ហ ូ ត ទ ា ល ់ ត ែ គ ា ត ់ ល ុ ប ច ោ ល ស ិ ល ្ ប ៈ រ ប ស ់ គ ា ត ់ 1824 ត ំ ប ន ់ ខ ្ ព ង ់ រ ា ប ហ ្ គ ី ហ ្ ស ា g i z a p l a t e a u ឬ វ ា ល ក ប ់ ខ ្ ម ោ ច ហ ្ គ ី ហ ្ ស ា g i z a n e c r o p o l i s ន ៅ ក ្ ន ុ ង ជ ្ រ ល ង ម រ ណ ៈ អ េ ស ៊ ី ប e g y p t i a n v a l l e y o f t h e d e a d ម ា ន ប ្ រ ា ស ា ទ ព ី រ ៉ ា ម ី ត ជ ា ច ្ រ ើ ន ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ន ោ ះ ម ា ន ម ួ យ ជ ា ប ្ រ ា ស ា ទ ព ី រ ៉ ា ម ី ត ធ ំ ម ា ន ផ ្ ន ូ រ ត ូ ច ៗ ជ ា ច ្ រ ើ ន ប ្ រ ា ស ា ទ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ន ិ ង រ ូ ប ស ំ ណ ា ក ក ្ ប ា ល ម ន ុ ស ្ ស ខ ្ ល ួ ន ស ត ្ វ s p h i n x យ ៉ ា ង ធ ំ 1833 ល ោ ក អ ា រ ី ស ្ ត ូ ត a r i s t o t l e ដ ែ ល ជ ា ទ ស ្ ស ន វ ិ ទ ូ ម ួ យ រ ូ ប ប ា ន ប ញ ្ ច េ ញ ទ ្ រ ឹ ស ្ ត ី ថ ា រ ប ស ់ ទ ា ំ ង អ ស ់ ស ុ ទ ្ ធ ប ា ន ក ើ ត ឡ ើ ង ព ី ធ ា ត ុ ផ ្ ស ំ ម ួ យ ឬ ល ើ ស ព ី ម ួ យ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ើ ម ធ ា ត ុ ទ ា ំ ង 4 ធ ា ត ុ ទ ា ំ ង ប ួ ន ន ោ ះ គ ឺ ដ ី ទ ឹ ក ខ ្ យ ល ់ ន ិ ង ភ ្ ល ើ ង 1719 អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ម ិ ន ល ្ អ គ ឺ ជ ា ល ក ្ ខ ខ ណ ្ ឌ ទ ូ ទ ៅ ស ម ្ រ ា ប ់ ប ា ត ុ ភ ូ ត អ ា ក ា ស ធ ា ត ុ ដ ៏ គ ្ រ ោ ះ ថ ្ ន ា ក ់ ដ ែ ល អ ា ច ប ណ ្ ត ា ល ឱ ្ យ ខ ូ ច ខ ា ត ក ា រ រ ំ ខ ា ន ធ ្ ង ន ់ ធ ្ ង រ ដ ល ់ ស ង ្ គ ម ឬ ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ប ា ត ់ ប ង ់ អ ា យ ុ ជ ី វ ិ ត ម ន ុ ស ្ ស 1851 ច រ ន ្ ត ទ ឹ ក ទ ា ញ ច ូ ល ស ម ុ ទ ្ រ គ ឺ ជ ា ល ំ ហ ូ រ ត ្ រ ឡ ប ់ ម ក ព ី រ ល ក ដ ែ ល ត ្ រ ឡ ប ់ ព ី ឆ ្ ន េ រ ម ក ប ៉ ះ ន ឹ ង ថ ្ ម ប ៉ ប ្ រ ះ ទ ឹ ក ឬ អ ្ វ ី ម ្ យ ៉ ា ង ដ ែ ល ដ ូ ច ន ឹ ង វ ា 1920 ជ ា ធ ម ្ ម ត ា ព ួ ក គ េ ម ា ន អ ា ហ ា រ ព ិ ស េ ស ភ េ ស ជ ្ ជ ៈ ន ិ ង ក ា រ ផ ្ ត ល ់ ជ ូ ន ក ា រ ក ម ្ ស ា ន ្ ត ដ ើ ម ្ ប ី ធ ្ វ ើ ឲ ្ យ ភ ្ ញ ៀ វ ម ា ន អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ស ្ រ ស ់ ស ្ រ ា យ ន ិ ង ព េ ញ ច ិ ត ្ ត ន ៅ ទ ី ក ន ្ ល ែ ង ន ោ ះ 1852 ក ា រ ប ្ រ ើ ប ្ រ ា ស ់ ប ្ ល ុ ក ឱ ្ យ ប ា ន ត ្ រ ឹ ម ត ្ រ ូ វ អ ា ច ជ ម ្ រ ុ ញ ឱ ្ យ ន ិ ស ្ ស ិ ត ក ្ ល ា ហ ា ន ក ្ ន ុ ង ក ា រ វ ិ ភ ា គ ន ិ ង រ ិ ះ គ ន ់ ប ន ្ ថ ែ ម ទ ៀ ត ត ា ម រ យ ៈ ក ា រ ឆ ្ ល ើ យ ត ប យ ៉ ា ង ស ក ម ្ ម ទ ៅ ន ឹ ង ស ម ្ ភ ា រ ៈ ន ិ ស ្ ស ិ ត អ ា ច ក ំ ណ ត ់ ត ួ ន ា ទ ី រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប រ ិ ប ទ ន ៃ ស ំ ណ េ រ រ ប ស ់ អ ្ ន ក ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ក ៏ ដ ូ ច ជ ា ប ង ្ ហ ា ញ ព ី ទ ស ្ ស ន ៈ ផ ្ ទ ា ល ់ ខ ្ ល ួ ន រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ទ ៅ ល ើ ប ញ ្ ហ ា ជ ា ក ់ ល ា ក ់ ម ួ យ អ ូ រ ៉ ា វ ិ ក 2 0 0 2 1752 ច ុ ង ក ្ រ ោ យ ម ា ន ត ្ រ ី ច ំ ន ួ ន ព ី រ ប ្ រ ភ េ ទ ប ា ន ផ ុ ត ព ូ ជ ហ ើ យ ត ្ រ ី ព ី រ ប ្ រ ភ េ ទ ទ ៀ ត ប ា ន ជ ិ ត ផ ុ ត ព ូ ជ ដ ោ យ ម ា ន រ ា ប ់ ប ញ ្ ច ូ ល ទ ា ំ ង ប ្ រ ភ េ ទ ត ្ រ ី h u m p b a c k c h u b ហ ា ំ ប ៊ ែ ក ឈ ូ ប ផ ង ដ ែ រ 1868 ត ា ម គ ំ ន ិ ត ម ួ យ ប ែ ប ទ ៀ ត ម ន ុ ស ្ ស ម ្ ន ា ក ់ ប ា ន ប ្ ត ូ រ រ ូ ប រ ា ង ទ ៅ ជ ា ប ុ គ ្ គ ល ដ ែ ល គ េ ម ើ ល ម ិ ន ស ្ គ ា ល ់ ដ ែ ល ម ា ន អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ថ ា គ េ ត ្ រ ូ វ ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ អ ្ វ ី គ ្ រ ប ់ យ ៉ ា ង ដ ែ ល ក ្ រ ុ ម ប ា ន ធ ្ វ ើ ន ា ព េ ល ក ន ្ ល ង ម ក ន ិ ង ប ា ន ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ វ ា ក ្ ល ា យ ជ ា រ ប ស ់ ខ ្ ល ូ ន ព ួ ក គ េ 1809 ក ា រ ច ង ភ ្ ជ ា ប ់ ផ ្ ល ូ វ ដ ែ ក ត ្ រ ូ វ ប ា ន ណ ែ ន ា ំ ត ា ំ ង ព ី ដ ំ ណ ា ក ់ ក ា ល ដ ំ ប ូ ង ដ ើ ម ្ ប ី ផ ្ ល ូ វ ដ ែ ក ន ៅ ជ ា ប ់ ន ឹ ង ម ួ យ ក ន ្ ល ែ ង ទ ោ ះ ជ ា យ ៉ ា ង ណ ា ជ ា ប ណ ្ ត ើ រ ព ួ ក គ េ ដ ឹ ង ថ ា វ ា ម ា ន ប ្ រ ស ិ ទ ្ ធ ភ ា ព ប ្ រ ស ិ ន ប ើ ព ួ ក គ េ ដ ា ក ់ 1976 អ ្ ន ក ល េ ង ក ី ឡ ា c r i c k e t ឈ ្ ម ោ ះ s a c h i n t e n d u l k a r ន ិ ង r a h u l d r a v i d ធ ្ វ ើ ប ា ន ល ្ អ ហ ើ យ ប ង ្ ក ើ ត ភ ា ព ជ ា ដ ៃ គ ូ រ ដ ៏ ល ្ អ ឥ ត ខ ្ ច ោ ះ 1736 រ ៉ ូ ឡ េ ន ដ ូ ម ៉ ិ ន ដ ូ ហ ្ ស ា r o l a n d o m e n d o z a ប ា ន ប ា ញ ់ ក ា ំ ភ ្ ល ើ ង m 1 6 រ ប ស ់ គ ា ត ់ ម ក ល ើ ភ ្ ញ ៀ វ ទ េ ស ច រ 1840 ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស អ ៊ ី ត ា ល ី ន ិ ង ន ៅ ក ្ ន ុ ង ព ិ ភ ព ល ោ ក ទ ា ំ ង ម ូ ល ជ ា ព ិ ស េ ស ន ៅ ប ្ រ ទ េ ស ប ៉ ូ ឡ ូ ញ ម ា ន ក ា រ រ ៀ ប ច ំ ស ្ រ ដ ៀ ង គ ្ ន ា ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ច ូ ល ម ើ ល 1972 ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ម ិ ន គ ិ ត ថ ា ព ួ ក វ ា ជ ា ស ត ្ វ ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ ទ េ ព ី ព ្ រ ោ ះ ព ួ ក វ ា ម ា ន រ ោ ម ន ិ ង អ ា ច ហ ោ ះ ប ា ន 1698 គ ្ រ ប ់ យ ៉ ា ង ន ៅ ក ្ ន ុ ង ច ក ្ រ វ ា ល ឡ ន េ ះ គ ឺ ផ ្ ស ំ ឡ ើ ង ព ី រ ូ ប ធ ា ត ុ គ ្ រ ប ់ រ ូ ប ធ ា ត ុ ទ ា ំ ង អ ស ់ គ ឺ ធ ្ វ ើ ឡ ើ ង ព ី ភ ា គ ល ្ អ ិ ត ត ូ ច ៗ ដ ែ ល ហ ៅ ថ ា អ ា ត ូ ម 1942 យ ើ ង ធ ្ វ ើ ផ ្ ទ ះ ព ី ដ ើ ម ឈ ើ ហ ើ យ ធ ្ វ ើ ស ំ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ ព ី រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ឬ ដ ើ ម ឈ ើ ដ ែ រ អ ា ហ ា រ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ដ ែ ល យ ើ ង ប រ ិ ភ ោ គ គ ឺ ជ ា រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ប ើ គ ្ ម ា ន រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ទ េ ស ត ្ វ ក ៏ ម ិ ន អ ា ច រ ស ់ ប ា ន ដ ែ រ 1711 ទ ្ រ ឹ ស ្ ត ី ទ ា ំ ង ន េ ះ ផ ្ ត ោ ត ទ ៅ ល ើ ល ក ្ ខ ណ ៈ រ ប ស ់ ម ន ុ ស ្ ស ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ដ ែ ល ធ ្ វ ើ ឲ ្ យ គ េ ច ង ់ ប ា ន អ ្ វ ី ដ ែ ល ព ួ ក គ េ ច ង ់ ប ា ន ន ិ ង អ ្ វ ី ដ ែ ល ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប រ ិ ស ្ ថ ា ន រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ដ ែ ល ជ ម ្ រ ុ ញ ព ួ ក គ េ ឲ ្ យ ធ ្ វ ើ ឬ ម ិ ន ធ ្ វ ើ ន ូ វ រ ឿ ង ទ ា ំ ង អ ស ់ ន ោ ះ 1932 ក ្ រ ោ យ ប ង ្ ហ ា ញ ខ ្ ល ួ ន ប ា ន ប ្ រ ា ំ ន ា ទ ី ខ ្ យ ល ់ ក ៏ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម វ ិ ល គ ួ ច ច ូ ល ទ ៅ ក ្ ន ុ ង ហ ើ យ ប ្ រ ហ ែ ល ម ួ យ ន ា ទ ី ក ្ រ ោ យ ម ក ល ្ ប ឿ ន ខ ្ យ ល ់ ឡ ើ ង ដ ល ់ 7 0 គ ី ឡ ូ ម ៉ ែ ត ្ រ ក ្ ន ុ ង ម ួ យ ម ៉ ោ ង ប ន ្ ទ ា ប ់ ម ក ទ ៀ ត ក ៏ ម ា ន ភ ្ ល ៀ ង ធ ្ ល ា ក ់ ខ ្ ល ា ំ ង ៗ ហ ើ យ គ ្ រ ា ប ់ ភ ្ ល ៀ ង ធ ំ ៗ ធ ្ ល ា ក ់ ច ំ ដ ូ ច គ េ ច ា ក ់ ស ្ ប ែ ក ន ឹ ង ម ្ ជ ុ ល ប ន ្ ទ ា ប ់ ម ក ក ៏ ម ា ន ព ្ រ ឹ ល ធ ្ ល ា ក ់ ព ី ល ើ ម េ ឃ ហ ើ យ ម ន ុ ស ្ ស ក ៏ ភ ័ យ ស ្ ល ន ់ ស ្ ល ោ ស ្ រ ែ ក រ ត ់ ជ ា ន ់ ក គ ្ ន ា 1968 ទ ូ ក ក ម ្ ស ា ន ្ ត ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ប ង ្ ហ ា ញ អ ំ ព ី ទ ី ក ្ រ ុ ង ប ៊ ែ ក ឡ ា ំ ង ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស អ ា ល ្ ល ឺ ម ៉ ង ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ខ ិ ត ្ ត ប ័ ណ ្ ណ ផ ្ ស ព ្ វ ផ ្ ស ា យ ដ ូ ច ដ ែ ល អ ្ ន ក ប ា ន ឃ ើ ញ ល ើ ផ ែ ន ទ ី ទ ី ក ្ រ ុ ង ប ៊ ែ រ ឡ ា ំ ង ម ិ ន ម ែ ន ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ដ ែ ល ន ៅ ជ ិ ត ស ម ុ ទ ្ រ ន ោ ះ ទ េ ហ ើ យ ក ា រ ទ ៅ ទ ស ្ ស ន ា ទ ី ក ្ រ ុ ង ន េ ះ ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ប ា ន រ ួ ម ប ញ ្ ច ូ ល ក ្ ន ុ ង ត ម ្ ល ៃ ន ៃ ក ា រ ក ម ្ ស ា ន ្ ត ត ា ម ទ ូ ក ឡ ើ យ 1666 អ ្ ន ក ក ៏ អ ា ច ន ឹ ង ម ា ន ប ំ ណ ង ច ង ់ ប ្ រ ឹ ក ្ ស ា យ ោ ប ល ់ ជ ា ម ួ យ រ ដ ្ ឋ ា ភ ិ ប ា ល ទ ា ំ ង ឡ ា យ ក ្ រ ៅ ព ី យ ោ ប ល ់ ផ ្ ទ ា ល ់ ខ ្ ល ួ ន រ ប ស ់ អ ្ ន ក ផ ង ដ ែ រ ប ៉ ុ ន ្ ត ែ យ ោ ប ល ់ រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ គ ឺ ស ម ្ រ ា ប ់ ត ែ ព ល រ ដ ្ ឋ រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ត ែ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ 1720 ស ូ ក ូ ឡ ា ក ្ ដ ៅ ធ ្ វ ើ ឡ ើ ង ត ា ម ស ្ ត ង ់ ដ ា រ ប ែ ល ហ ្ ស ិ ក ទ ឹ ក ផ ្ ល ែ ឈ ើ ម ា ន ត ម ្ ល ៃ ថ ្ ល ៃ ប ន ្ ត ិ ច ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ម ា ន ឱ ស ជ ា ត ិ ឈ ្ ង ុ យ ឆ ្ ង ា ញ ់ 1803 ស ំ ណ ើ ម ន ៅ ល ើ ដ ៃ រ ប ស ់ អ ្ ន ក ន ឹ ង ម ា ន ប ្ រ ត ិ ក ម ្ ម ជ ា ម ួ យ ន ឹ ង ស ្ រ ទ ា ប ់ ខ ា ង ក ្ រ ៅ ដ ែ ល ន ឹ ង អ ា ច ដ ឹ ង ជ ា ម ុ ន ប ា ន រ ួ ច ប ង ្ ក ើ ត ជ ា ស ំ ប ក ម ួ យ ប ្ រ ភ េ ទ 1791 ក ុ ំ ប ំ ផ ្ ល ា ញ ក ន ្ ល ែ ង ទ ស ្ ស ន ា ដ ោ យ ក ា រ គ ូ ស ច ំ ណ ា ំ ក ោ ស ឆ ្ ក ូ ត ឬ គ ូ រ គ ំ ន ូ រ ន ៅ ល ើ ស ំ ណ ង ់ ត ា ម ទ ី ស ា ធ ា រ ណ ៈ 1878 អ ំ ណ ា ច ក ណ ្ ដ ា ល រ ប ស ់ ព ្ រ ះ វ ិ ហ ា រ ម ា ន ទ ី ត ា ំ ង ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង រ ៉ ូ ម អ ស ់ រ យ ៈ ព េ ល ជ ិ ត ម ួ យ ព ា ន ់ ឆ ្ ន ា ំ ហ ើ យ ក ា រ ប ្ រ ម ូ ល ផ ្ ដ ុ ំ អ ំ ណ ា ច ន ិ ង ប ្ រ ា ក ់ ក ា ស ន េ ះ ប ា ន ន ា ំ ឲ ្ យ ម ា ន ក ា រ ច ោ ទ ស ួ រ ជ ា ច ្ រ ើ ន ថ ា ត ើ គ ោ ល ក ា រ ណ ៍ ល ទ ្ ធ ិ ស ា ស ន ា ន េ ះ ប ំ ព េ ញ ប ា ន ហ ើ យ ឬ ន ៅ 1820 ឥ ឡ ូ វ ន េ ះ ម ន ុ ស ្ ស ស រ ស េ រ ស ា រ ន ៅ ល ើ អ េ ក ្ រ ង ់ ក ុ ំ ព ្ យ ូ រ ទ ័ រ ដ ោ យ ម ិ ន ច ា ំ ប ា ច ់ ប ្ រ ើ ខ ្ ម ៅ ដ ៃ ន ិ ង ប ្ រ ដ ា ប ់ ច ិ ត ខ ្ ម ៅ ដ ៃ ទ ៀ ត ទ េ 1762 ជ ំ ង ឺ ន េ ះ ម ា ន ផ ្ ទ ុ ក ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ត ្ វ ជ ្ រ ូ ក ប ន ្ ទ ា ប ់ ម ក ច ម ្ ល ង ទ ៅ ម ន ុ ស ្ ស ត ា ម រ យ ៈ ស ត ្ វ ម ូ ស 1797 ម ន ុ ស ្ ស រ ា ល ់ គ ្ ន ា ច ូ ល រ ួ ម ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ង ្ គ ម ន ិ ង ប ្ រ ើ ប ្ រ ា ស ់ ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ដ ឹ ក ជ ញ ្ ជ ូ ន ស ឹ ង ត ែ រ ា ល ់ គ ្ ន ា រ អ ៊ ូ រ ទ ា ំ អ ំ ព ី ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ដ ឹ ក ជ ញ ្ ជ ូ ន 1891 l a k k h a s i n g h ឡ ា ក ់ ​ ក ា ស ៊ ី ង ​ ក ៏ ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ c h h a p p a n b h o g b h a j a n ផ ង ដ ែ រ ។ ត ា រ ា ​ ច ម ្ រ ៀ ង ​ ល ោ ក r a j u k h a n d e l w a l រ ៉ ា ជ ូ ខ ា ន ់ ដ េ វ ៉ ា ល ់ ប ា ន ​ អ ម ដ ំ ណ ើ រ ​ ជ ា ម ួ យ ​ ន ឹ ង គ ា ត ់ ។ 1928 ន ៅ ឆ ្ ន ា ំ 1 9 7 6 ស ា ម ស ិ ប ភ ា គ រ យ ន ៃ ម ៉ ា ឈ ូ ភ ី ឈ ូ m a c h u p i c c h u ត ្ រ ូ វ ប ា ន ស ្ ត ា រ ឡ ើ ង វ ិ ញ ហ ើ យ ក ា រ ស ្ ត ា រ ឡ ើ ង វ ិ ញ ន ៅ ត ែ ប ន ្ ត រ ហ ូ ត ម ក ដ ល ់ ស ព ្ វ ថ ្ ង ៃ 1972 ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ម ិ ន គ ិ ត ថ ា ព ួ ក វ ា ជ ា ស ត ្ វ ដ ា យ ណ ូ ស ័ រ ទ េ ព ី ព ្ រ ោ ះ ព ួ ក វ ា ម ា ន រ ោ ម ន ិ ង អ ា ច ហ ោ ះ ប ា ន 1883 ប ្ រ ឡ ោ ះ ប ញ ្ ឈ រ ន ៅ ក ្ រ ោ ម ស ្ ព ា ន គ ឺ ម ា ន ក ម ្ ព ស ់ 1 5 ម ៉ ែ ត ្ រ ក ា រ ស ា ង ស ង ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ញ ្ ច ប ់ ន ៅ ខ ែ ស ី ហ ា ឆ ្ ន ា ំ 2 0 1 1 ហ ើ យ ក ា រ ធ ្ វ ើ ច រ ា ច រ ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ប ា ន ផ ្ អ ា ក រ ហ ូ ត ដ ល ់ ខ ែ ម ី ន ា ឆ ្ ន ា ំ 2 0 1 7 1677 ស ព ្ វ ថ ្ ង ៃ ន េ ះ ស ត ្ វ ល ្ អ ិ ត ត ែ ម ួ យ គ ត ់ ដ ែ ល ម ិ ន អ ា ច ប ត ់ ស ្ ល ា ប រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ប ា ន គ ឺ ស ត ្ វ ក ន ្ ទ ុ ំ រ ុ យ ធ ម ្ ម ត ា ន ិ ង ក ន ្ ទ ុ ំ រ ុ យ ស ្ ល ា ប ម េ អ ំ ប ៅ 1726 ដ ំ ណ ើ រ ច ុ ះ ត ា ម ម ូ ល ដ ្ ឋ ា ន គ ឺ ជ ា ផ ្ ន ែ ក ដ ៏ ធ ំ ម ួ យ រ ប ស ់ ថ ្ ន ា ក ់ រ ៀ ន ជ ា ញ ឹ ក ញ ា ប ់ គ ្ រ ូ ប ង ្ រ ៀ ន ច ូ ល ច ិ ត ្ ត ន ា ំ ស ិ ស ្ ស ា ន ុ ស ិ ស ្ ស ទ ៅ ក ា ន ់ ក ន ្ ល ែ ង ផ ្ ស េ ង ៗ ដ ោ យ ម ិ ន ប ្ រ ើ ម ធ ្ យ ោ ប ា យ ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ត ា ម ឡ ា ន ក ្ រ ុ ង 1798 ន ៅ ក ្ ន ុ ង ថ ្ ង ៃ ដ ំ ប ូ ង ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ន េ ះ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ង ្ ហ ា ញ ត ែ ន ៅ ស ្ ថ ា ន ី យ ៍ វ ិ ទ ្ យ ុ អ ៊ ិ ន ធ ឺ ណ ិ ត ដ ែ ល ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ជ ា យ ូ រ ម ក ហ ើ យ គ ឺ ថ ូ ន ី ណ ិ ត t o g i n e t វ ិ ទ ្ យ ុ ដ ែ ល ជ ា គ េ ហ ទ ំ ព ័ រ ផ ្ ត ោ ត ល ើ វ ិ ទ ្ យ ុ ព ិ គ ្ រ ោ ះ យ ោ ប ល ់ 1938 ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ ប ា ន អ ន ុ វ ត ្ ត ត ា ម ព ិ ធ ី ស ា រ គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង ក ា រ ច ម ្ ល ង រ ោ គ ដ ោ យ រ ួ ម ម ា ន ក ា រ ដ ា ក ់ អ ្ ន ក ជ ំ ង ឺ ឱ ្ យ ន ៅ ដ ា ច ់ ព ី គ ្ ន ា ដ ើ ម ្ ប ី ក ា រ ព ា រ ក ា រ ច ម ្ ល ង រ ោ គ ដ ែ ល អ ា ច ក ើ ត ម ា ន ដ ល ់ អ ្ ន ក ដ ទ ៃ ទ ៀ ត 1712 ច ា ប ់ ត ា ំ ង ព ី ឆ ្ ន ា ំ 1 9 6 6 ស ា ន ់ ដ ា ប ៊ ែ ន ស ៍ s u n d a r b a n s គ ឺ ជ ា ជ ម ្ រ ក ស ត ្ វ ព ្ រ ៃ ម ួ យ ហ ើ យ គ េ ប ៉ ា ន ់ ប ្ រ ម ា ណ ថ ា ឥ ឡ ូ វ ន េ ះ ម ា ន ស ត ្ វ ខ ្ ល ា រ ៉ ូ យ ៉ ា ល ់ ប េ ង ហ ្ គ ា ល ់ r o y a l b e n g a l ច ំ ន ួ ន 4 0 0 ក ្ ប ា ល ន ិ ង ស ត ្ វ ក ្ ត ា ន ់ ប ្ រ ម ា ណ 3 0 0 0 0 ក ្ ប ា ល ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ទ ះ ឃ ើ ញ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ត ំ ប ន ់ ន េ ះ 1830 គ ណ ប ក ្ ស ក ា ន ់ អ ំ ណ ា ច អ ង ្ គ ក ា រ ប ្ រ ជ ា ជ ន អ ា ហ ្ រ ្ វ ិ ក ខ ា ង ល ិ ច ឈ ៀ ង ខ ា ង ត ្ ប ូ ង s w a p o ទ ទ ួ ល ប ា ន ស ំ ឡ េ ង គ ា ំ ទ ្ រ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ក ា រ ប ោ ះ ឆ ្ ន ោ ត ស ភ ា 1797 ម ន ុ ស ្ ស រ ា ល ់ គ ្ ន ា ច ូ ល រ ួ ម ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ង ្ គ ម ន ិ ង ប ្ រ ើ ប ្ រ ា ស ់ ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ដ ឹ ក ជ ញ ្ ជ ូ ន ស ឹ ង ត ែ រ ា ល ់ គ ្ ន ា រ អ ៊ ូ រ ទ ា ំ អ ំ ព ី ប ្ រ ព ័ ន ្ ធ ដ ឹ ក ជ ញ ្ ជ ូ ន 1953 ក ្ រ ោ យ ម ក ទ ៀ ត គ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ផ ្ ល ា ស ់ ទ ី ទ ៅ ក ា ន ់ ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ អ េ ដ ិ ន ប ្ រ ៊ ូ ក a d d e n b r o o k e ដ ែ ល ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង ខ ែ ម ប ្ រ ី ជ ដ ៍ 1782 ព ី រ ា ជ វ ង ្ ស ម ួ យ ទ ៅ រ ា ជ វ ង ្ ស ម ួ យ គ ឺ ជ ា យ ុ គ ស ម ័ យ ដ ែ ល ព ុ ំ ស ្ ថ ិ ត ស ្ ថ េ រ ដ ោ យ ក ា រ ប ែ ង ច ែ ក ខ េ ត ្ ត ជ ា ច ្ រ ើ ន ស ម ័ យ ដ ែ ល គ េ ស ្ គ ា ល ់ ខ ្ ល ា ំ ង ជ ា ង គ េ គ ឺ ស ម ័ យ ក ា ល អ ា ណ ា ច ក ្ រ ទ ា ំ ង ប ី ដ ែ ល ម ា ន រ យ ៈ ព េ ល 6 0 ឆ ្ ន ា ំ រ វ ា ង រ ា ជ វ ង ្ ស ហ ា ន ន ិ ង រ ា ជ វ ង ្ ស ជ ិ ន 1892 ក ន ្ ល ែ ង ន េ ះ ហ ើ យ ដ ែ ល អ ា ណ ា ន ិ គ ម អ ង ់ គ ្ ល េ ស ប ា ន យ ក ធ ្ វ ើ ជ ា រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ដ ូ ច ្ ន េ ះ ហ ើ យ ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ក ំ ព ុ ង ស ្ វ ែ ង រ ក ភ ស ្ ត ុ ត ា ង អ ំ ព ី អ ត ី ត ក ា ល ន ៃ ដ ែ ន ដ ី អ ា ណ ា ន ិ គ ម ន េ ះ គ ឺ ជ ា ក ន ្ ល ែ ង ដ ៏ ស ា ក ស ម ស ម ្ រ ា ប ់ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម 1766 អ ា ត ូ ម ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ម ា ន ន ុ យ ក ្ ល េ អ ៊ ែ រ ម ិ ន ស ្ ថ ិ ត ស ្ ថ េ រ ម ា ន ន ័ យ ថ ា ព ួ ក វ ា ម ា ន ទ ំ ន ោ រ ប ែ ក ញ ែ ក ព ី គ ្ ន ា ដ ោ យ ម ា ន ស ្ ន ា ម ប ្ រ េ ះ ត ិ ច ត ូ ច ឬ គ ្ ម ា ន ស ្ ន ា ម ប ្ រ េ ះ ស ោ ះ 1840 ន ៅ ក ្ ន ុ ង ទ ី ក ្ រ ុ ង ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៃ ប ្ រ ទ េ ស អ ៊ ី ត ា ល ី ន ិ ង ន ៅ ក ្ ន ុ ង ព ិ ភ ព ល ោ ក ទ ា ំ ង ម ូ ល ជ ា ព ិ ស េ ស ន ៅ ប ្ រ ទ េ ស ប ៉ ូ ឡ ូ ញ ម ា ន ក ា រ រ ៀ ប ច ំ ស ្ រ ដ ៀ ង គ ្ ន ា ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ច ូ ល ម ើ ល 1921 ម ៉ ្ យ ា ង វ ិ ញ ទ ៀ ត ស ្ ថ ា ន ភ ា ព ទ ឹ ក ក ក ន ិ ង ព ្ រ ឹ ល ម ា ន ស ភ ា ព ធ ម ្ ម ត ា ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ណ ្ ដ ា ប ្ រ ទ េ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ហ ើ យ ច រ ា ច រ ណ ៍ ន ៅ ត ែ ប ន ្ ត ដ ោ យ ស ឹ ង ត ែ ម ិ ន ម ា ន ក ា រ រ ំ ខ ា ន ព េ ញ ម ួ យ ឆ ្ ន ា ំ 1771 ច ូ រ ច ង ច ា ំ ថ ា ប ើ ទ ោ ះ ប ី ជ ា ត ន ្ រ ្ ត ី ន ៅ ល ើ ឆ ា ក ធ ំ អ ា ច ន ឹ ង ប ញ ្ ច ប ់ ក ៏ ដ ោ យ អ ា ច ម ា ន ផ ្ ន ែ ក ព ិ ធ ី ប ុ ណ ្ យ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ដ ែ ល ន ឹ ង ប ន ្ ត ល េ ង ត ន ្ រ ្ ត ី រ ហ ូ ត ដ ល ់ យ ប ់ ជ ្ រ ៅ 1867 រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ផ ល ិ ត អ ុ ក ស ៊ ី ហ ្ ស ែ ន ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស ដ ក ដ ង ្ ហ ើ ម ហ ើ យ រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ស ្ រ ូ ប ឧ ស ្ ម ័ ន ក ា ប ូ ន ឌ ី អ ុ ក ស ៊ ី ត ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស ប ញ ្ ច េ ញ ម ក ក ្ រ ៅ ត ា ម ដ ង ្ ហ ើ ម គ ឺ ក ា រ ដ ក ដ ង ្ ហ ើ ម ច េ ញ 1950 ន ៅ ភ ា គ ខ ា ង ជ ើ ង ដ ែ ល ង ា យ ន ឹ ង ទ ៅ ដ ល ់ គ ឺ ជ ា ទ ី ក ្ រ ុ ង ដ ៏ គ ួ រ ឱ ្ យ ច ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ន ិ ង ម ា ន ភ ា ព រ ៉ ូ ម ែ ន ទ ិ ក ឈ ្ ម ោ ះ ថ ា ស ៊ ី ន ត ្ រ ា s i n t r a ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ធ ្ វ ើ ល ្ ប ី ល ្ ប ា ញ ស ម ្ រ ា ប ់ ជ ន ប រ ទ េ ស ដ ោ យ ស ា រ ក ំ ណ ត ់ ហ េ ត ុ ន ៃ ភ ា ព រ ុ ង រ ឿ ង ដ ៏ អ ស ្ ច ា រ ្ យ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន ក ត ់ ទ ុ ក ដ ោ យ ព ្ រ អ ង ្ គ ម ្ ច ា ស ់ ប ៃ រ ៉ ុ ន b y r o n 1796 ដ ី ល ្ ប ា ប ់ ន េ ះ គ ឺ ច ា ំ ប ា ច ់ ស ម ្ រ ា ប ់ ប ង ្ ក ើ ត ផ ្ ន ូ ក ខ ្ ស ា ច ់ ន ិ ង ឆ ្ ន េ រ ទ ា ំ ង ឡ ា យ ដ ែ ល ដ ើ រ ត ួ ន ា ទ ី ជ ា ដ ែ ន ជ ម ្ រ ក រ ប ស ់ ស ត ្ វ ព ្ រ ៃ 1683 ន ៅ ម ា ន ម ន ុ ស ្ ស ប ្ រ ុ ស ស ្ រ ី ជ ា ច ្ រ ើ ន ន ៅ រ ស ់ រ ា ន ម ា ន ជ ី វ ិ ត ន ៅ ឡ ើ យ ក ្ ន ុ ង ជ ំ ន ា ន ់ រ ប ស ់ ព ួ ក គ េ ហ ើ យ ក ៏ ម ា ន ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ច ្ រ ើ ន ដ ែ ល ម ា ន ម ន ុ ស ្ ស ជ ា ទ ី ស ្ រ ឡ ា ញ ់ រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ត ្ រ ូ វ គ េ ស ម ្ ល ា ប ់ ឬ ប ង ្ ខ ំ ឱ ្ យ ធ ្ វ ើ ក ា រ រ ហ ូ ត ដ ល ់ ស ្ ល ា ប ់ ន ៅ ទ ី ន ោ ះ ត ែ ម ្ ត ង ដ ែ ល ព ួ ក គ េ ជ ា ព ួ ក យ ូ ដ ា ន ិ ង ព ួ ក ម ិ ន ម ែ ន យ ូ ដ ា 1942 យ ើ ង ធ ្ វ ើ ផ ្ ទ ះ ព ី ដ ើ ម ឈ ើ ហ ើ យ ធ ្ វ ើ ស ំ ល ៀ ក ប ំ ព ា ក ់ ព ី រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ឬ ដ ើ ម ឈ ើ ដ ែ រ អ ា ហ ា រ ភ ា គ ច ្ រ ើ ន ដ ែ ល យ ើ ង ប រ ិ ភ ោ គ គ ឺ ជ ា រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ប ើ គ ្ ម ា ន រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ទ េ ស ត ្ វ ក ៏ ម ិ ន អ ា ច រ ស ់ ប ា ន ដ ែ រ 1825 ប ្ រ ស ិ ន ប ើ អ ្ ន ក ច ង ់ ឱ ្ យ ជ ោ គ ជ ័ យ ន ឹ ង ស ក ម ្ ម ភ ា ព ន េ ះ អ ្ ន ក ន ឹ ង ត ្ រ ូ វ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ធ ្ វ ើ ឱ ្ យ ប ា ន ក ា ន ់ ត ែ ឆ ា ប ់ ក ា ន ់ ត ែ ល ្ អ ដ ើ ម ្ ប ី ទ ទ ួ ល ប ា ន ក ន ្ ល ែ ង ប ោ ះ ជ ំ រ ំ ដ ែ ល ន ៅ ក ្ ប ែ រ ត ន ្ ត ្ រ ី 1833 ល ោ ក អ ា រ ី ស ្ ត ូ ត a r i s t o t l e ដ ែ ល ជ ា ទ ស ្ ស ន វ ិ ទ ូ ម ួ យ រ ូ ប ប ា ន ប ញ ្ ច េ ញ ទ ្ រ ឹ ស ្ ត ី ថ ា រ ប ស ់ ទ ា ំ ង អ ស ់ ស ុ ទ ្ ធ ប ា ន ក ើ ត ឡ ើ ង ព ី ធ ា ត ុ ផ ្ ស ំ ម ួ យ ឬ ល ើ ស ព ី ម ួ យ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ើ ម ធ ា ត ុ ទ ា ំ ង 4 ធ ា ត ុ ទ ា ំ ង ប ួ ន ន ោ ះ គ ឺ ដ ី ទ ឹ ក ខ ្ យ ល ់ ន ិ ង ភ ្ ល ើ ង 1894 ស ម ្ ល រ ក ា រ ី គ ឺ ជ ា ម ុ ខ ម ្ ហ ូ ប ម ួ យ ប ្ រ ភ េ ទ ដ ែ ល ផ ្ ស ំ ឡ ើ ង ព ី រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ក ្ ល ិ ន ន ិ ង គ ្ រ ឿ ង ទ េ ស រ ួ ម ជ ា ម ួ យ ស ា ច ់ ឬ ប ន ្ ល ែ 1888 ក ា រ ភ ្ ញ ា ក ់ ផ ្ អ ើ ល ន ិ ង វ ប ្ ប ធ ម ៌ ខ ្ ល ួ ន ព េ ល ច ូ ល ប ្ រ ទ េ ស វ ិ ញ ក ើ ត ឡ ើ ង ម ុ ន ន ិ ង រ ហ ័ ស ជ ា ង ក ា រ ភ ្ ញ ា ក ់ ផ ្ អ ើ ល ខ ា ង វ ប ្ ប ធ ម ៌ ព េ ល ច េ ញ ក ្ រ ៅ ប ្ រ ទ េ ស ដ ំ ណ ា ក ់ ក ា ល ស ម ្ រ ប ខ ្ ល ួ ន ដ ំ ប ូ ង ម ា ន ត ិ ច ហ ើ យ វ ា ព ន ្ យ ា រ ព េ ល ស ម ្ រ ប យ ូ រ ន ិ ង ម ា ន ស ភ ា ព ធ ្ ង ន ់ ធ ្ ង រ ខ ្ ល ា ំ ង 1945 ខ ា ស ា ប ្ ល ា ន ់ ក ា គ ឺ ជ ា ផ ្ ស ា រ ម ួ យ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ផ ្ ស ា រ ដ ែ ល គ េ ម ិ ន ស ូ វ ច ា ប ់ អ ា រ ម ្ ម ណ ៍ ទ ៅ ទ ិ ញ អ ី វ ៉ ា ន ់ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ ទ េ ស ម ៉ ា រ ៉ ុ ក 1773 ក ា រ រ ំ ខ ា ន ដ ល ់ ក ា រ គ េ ង គ ឺ ជ ា ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ន ៃ ក ា រ ដ ឹ ង ខ ្ ល ួ ន ដ ោ យ ច េ ត ន ា ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ព េ ល គ េ ង ធ ម ្ ម ត ា រ ប ស ់ អ ្ ន ក ន ិ ង គ េ ង ល ក ់ វ ិ ញ ក ្ ន ុ ង រ យ ៈ ព េ ល ប ន ្ ត ិ ច ក ្ រ ោ យ 1 0 - 6 0 ន ា ទ ី 1772 ដ ូ ច ន េ ះ ស ញ ្ ញ ា ច ំ ណ ា ំ ទ ំ ន ង ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ដ ា ក ់ ប ន ្ ថ ែ ម ដ ោ យ គ ្ រ ា ន ់ ត ែ ជ ា ស ្ ល ា ក ស ញ ្ ញ ា ត ែ ប ៉ ុ ណ ្ ណ ោ ះ 1867 រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ផ ល ិ ត អ ុ ក ស ៊ ី ហ ្ ស ែ ន ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស ដ ក ដ ង ្ ហ ើ ម ហ ើ យ រ ុ ក ្ ខ ជ ា ត ិ ស ្ រ ូ ប ឧ ស ្ ម ័ ន ក ា ប ូ ន ឌ ី អ ុ ក ស ៊ ី ត ដ ែ ល ម ន ុ ស ្ ស ប ញ ្ ច េ ញ ម ក ក ្ រ ៅ ត ា ម ដ ង ្ ហ ើ ម គ ឺ ក ា រ ដ ក ដ ង ្ ហ ើ ម ច េ ញ 1790 ក ា រ ង ា រ រ ប ស ់ គ ា ត ់ គ ឺ ម ា ន គ ុ ណ ភ ា ព ន ិ ង ភ ា ព ល ម ្ អ ិ ត ហ ើ យ គ ា ត ់ ត ្ រ ូ វ ប ា ន គ េ ទ ទ ួ ល ស ្ គ ា ល ់ ថ ា ប ា ន ស ្ ថ ិ ត ន ៅ ក ្ ន ុ ង ច ំ ណ ោ ម ឈ ្ ម ោ ះ គ ្ រ ួ ស ា រ ត ិ ច ត ួ ច ប ំ ផ ុ ត ន ៃ អ ្ ន ក ស ិ ក ្ ស ា ត ែ ម ប ្ រ ៃ ស ណ ី យ ៍ អ ្ ន ក ខ ្ ល ះ ជ ំ ន ា ញ ខ ា ង ប ្ រ ម ូ ល ស ្ ន ា ដ ៃ ក ា រ ង ា រ រ ប ស ់ គ ា ត ់ ត ែ ម ្ ន ា ក ់ ឯ ង 1805 ឡ ា ន ក ្ រ ុ ង s c o t t u r b 4 0 3 ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ យ ៉ ា ង ទ ៀ ង ទ ា ត ់ ទ ៅ s i n t r a ដ ោ យ ឈ ប ់ ន ៅ ត ្ រ ង ់ c a b o d a r o c a 1675 ន ា ម ទ ា ំ ង អ ស ់ រ ួ ម ជ ា ម ួ យ ព ា ក ្ យ s i e ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ត ្ រ ូ វ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ដ ោ យ អ ក ្ ស រ ធ ំ ស ូ ម ្ ប ី ត ែ ស រ ស េ រ ន ៅ ព ា ក ់ ក ណ ្ ត ា ល ប ្ រ យ ោ គ ក ៏ ដ ោ យ 1713 ខ ណ ៈ ព េ ល ដ ែ ល រ ដ ្ ឋ ធ ា ន ី ហ ្ គ ោ ម ៉ ា ម ា ន ស ុ វ ត ្ ថ ិ ភ ា ព ស ម ស ្ រ ប ហ ើ យ ដ ំ ណ ើ រ ទ ស ្ ស ន ក ិ ច ្ ច ណ ា ម ួ យ ន ៅ ខ ា ង ក ្ រ ៅ ហ ្ គ ោ ម ៉ ា គ ួ រ ត ែ ត ្ រ ូ វ ប ា ន ស ្ រ ា វ ជ ្ រ ា វ ឡ ើ ង ដ ើ ម ្ ប ី ស ្ វ ែ ង យ ល ់ ព ី ស ្ ថ ា ន ភ ា ព ន ៃ ក ា រ ប ្ រ យ ុ ទ ្ ធ ដ ែ ល ន ៅ ត ែ ប ន ្ ត ក ើ ត ម ា ន ន ៅ ក ្ ន ុ ង ខ េ ត ្ ត គ ី វ ូ ខ ា ង ជ ើ ង 1839 ច ូ រ គ ិ ត ថ ា ផ ្ ល ូ វ ជ ិ ះ ស ្ គ ី គ ឺ ស ្ រ ដ ៀ ង គ ្ ន ា ន ឹ ង ផ ្ ល ូ វ ឡ ើ ង ភ ្ ន ំ ដ ែ រ 1847 ល ោ ក ត ្ រ ូ វ ប ា ន ស ្ វ ា គ ម ន ៍ ដ ោ យ ឧ ប ន ា យ ក រ ដ ្ ឋ ម ន ្ ត ្ រ ី ស ិ ង ្ ហ ប ុ រ ី ល ោ ក វ ៉ ុ ង ក ា ន ស េ ង w o n g k a n s e n g ន ិ ង ប ា ន ព ិ ភ ា ក ្ ស ា អ ំ ព ី ប ញ ្ ហ ា ព ា ណ ិ ជ ្ ជ ក ម ្ ម ន ិ ង ភ េ រ វ ក ម ្ ម ជ ា ម ួ យ ន ា យ ក រ ដ ្ ឋ ម ន ្ ត ្ រ ី ស ិ ង ្ ហ ប ុ រ ី ល ោ ក ល ី ស ៀ ន ល ូ ង l e e h s i e n l o o n g 1818 ម ន ុ ស ្ ស អ ា ច ម ិ ន ម ា ន ក ា រ អ ត ់ ធ ្ ម ត ់ ប ែ ប ន េ ះ ទ េ ដ ូ ច ្ ន េ ះ ក ា រ យ ោ គ យ ល ់ អ ធ ្ យ ា ស ្ រ ័ យ គ ្ ន ា គ ឺ ម ា ន ក ា រ ច ា ំ ប ា ច ់ ស ម ្ រ ា ប ់ អ ្ ន ក ធ ្ វ ើ ដ ំ ណ ើ រ ត ្ រ ឡ ប ់ ទ ៅ ផ ្ ទ ះ វ ិ ញ 1835 ម ិ ន ម ា ន ក ា រ ច េ ញ ផ ្ ស ា យ ព ី ក ា រ ព ្ រ ម ា ន អ ំ ព ី រ ល ក យ ក ្ ស ស ៊ ូ ណ ា ម ិ ទ េ ហ ើ យ យ ោ ង ត ា ម ទ ី ភ ្ ន ា ក ់ ង ា រ ភ ូ គ ព ្ ភ ស ា ស ្ ត ្ រ ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង ហ ្ ស ា ក ា ត ា ក ៏ គ ្ ម ា ន ក ា រ ព ្ រ ម ា ន ព ី រ ល ក យ ក ្ ស ស ៊ ូ ណ ា ម ិ ទ េ ព ្ រ ោ ះ ក ា រ រ ញ ្ ជ ួ យ ដ ី វ ា ម ិ ន ត ្ រ ូ វ ន ឹ ង ក ម ្ រ ិ ត 6 . 5 រ ៉ ិ ច ទ ័ រ 1781 ម ក ដ ល ់ ព េ ល ន េ ះ ម ៉ ា ដ ា ហ ្ គ ា ស ្ ក ា គ ឺ ជ ា ទ ្ វ ី ប ធ ំ ជ ា ង គ េ ប ំ ផ ុ ត ហ ើ យ ប ើ ន ិ យ ា យ អ ំ ព ី ស ត ្ វ ព ្ រ ៃ ម ៉ ា ដ ា ហ ្ គ ា ស ្ ក ា គ ឺ ជ ា ទ ្ វ ី ប ដ ែ ល ព ឹ ង ផ ្ អ ែ ក ល ើ ខ ្ ល ួ ន ឯ ង 1725 a s u s e e e p c ជ ា ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ដ ែ ល ប ា ន ដ ា ក ់ ឲ ្ យ ប ្ រ ើ ប ្ រ ា ស ់ ន ៅ ទ ូ ទ ា ំ ង ព ិ ភ ព ល ោ ក ដ ើ ម ្ ប ី ក ា រ ស ន ្ ស ំ ស ំ ច ៃ ល ើ ក ា រ ច ំ ណ ា យ ន ិ ង ក ត ្ ត ា ម ុ ខ ង ា រ រ ប ស ់ វ ា ប ា ន ក ្ ល ា យ ជ ា ប ្ រ ធ ា ន ប ទ ក ្ ដ ៅ ៗ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ស ន ្ ន ិ ស ី ទ ព ័ ត ៌ ម ា ន វ ិ ទ ្ យ ា ប ្ រ ច ា ំ ខ ែ ន ៅ ទ ី ក ្ រ ុ ង ត ៃ ប ិ ឆ ្ ន ា ំ 2 0 0 7 1771 ច ូ រ ច ង ច ា ំ ថ ា ប ើ ទ ោ ះ ប ី ជ ា ត ន ្ រ ្ ត ី ន ៅ ល ើ ឆ ា ក ធ ំ អ ា ច ន ឹ ង ប ញ ្ ច ប ់ ក ៏ ដ ោ យ អ ា ច ម ា ន ផ ្ ន ែ ក ព ិ ធ ី ប ុ ណ ្ យ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ដ ែ ល ន ឹ ង ប ន ្ ត ល េ ង ត ន ្ រ ្ ត ី រ ហ ូ ត ដ ល ់ យ ប ់ ជ ្ រ ៅ 1687 ក ា រ ប ែ ង ច ែ ក ន ិ ង ក ា រ ប ញ ្ ច ូ ល គ ្ ន ា ឡ ើ ង វ ិ ញ ប ា ន ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ឆ ្ ល ា ស គ ្ ន ា ទ ៅ វ ិ ញ ម ក រ វ ា ង ក ្ រ ុ ម ទ ា ំ ង ព ី រ ព ី ម ួ យ ជ ំ ន ា ន ់ ទ ៅ ម ួ យ ជ ំ ន ា ន ់ 1876 ក ា រ ិ យ ា ល ័ យ គ ្ រ ប ់ គ ្ រ ង គ ្ រ ោ ះ ​ អ ា ស ន ្ ន ភ ា គ ខ ា ង ​ ជ ើ ង ន ៃ ​ រ ដ ្ ឋ ​ ម ៉ ា រ ៀ ណ ា ស m a r i a n a s ​ ប ា ន ន ិ យ ា យ ថ ា ម ិ ន ម ា ន ​ ក ា រ ខ ូ ច ​ ខ ា ត ​ ណ ា ម ួ យ ត ្ រ ូ វ ប ា ន រ ា យ ក ា រ ណ ៍ ន ៅ ក ្ ន ុ ង ប ្ រ ទ េ ស ន េ ះ ទ េ ។ 1911 ស ្ រ ដ ៀ ង ​ គ ្ ន ា ​ ន េ ះ ​ ដ ែ រ ដ ោ យ ស ា រ ​ ម ា ន ​ ទ ិ ដ ្ ឋ ា ក ា រ ​ ត ំ ប ន ់ ​ ស ហ ភ ា ព ​ អ ឺ រ ៉ ុ ប ​ s c h e n g e n v i s a ល ោ ក អ ្ ន ក ​ ម ិ ន ​ ច ា ំ ប ា ច ់ ​ ត ្ រ ូ វ ​ ស ្ ន ើ ​ ស ុ ំ ​ ទ ិ ដ ្ ឋ ា ក ា រ ស ម ្ រ ា ប ់ ​ គ ្ រ ប ់ ប ្ រ ទ េ ស ​ ដ ែ ល ជ ា ​ ស ម ា ជ ិ ក s c h e n g e n ទ ៀ ត ទ េ ធ ្ វ ើ ​ ប ែ ប ន េ ះ ​ អ ា ច ​ ជ ួ យ ស ន ្ ស ំ ​ ព េ ល វ េ ល ា ប ្ រ ា ក ់ ក ា ក ់ ន ិ ង ​ ក ្ រ ដ ា ស ​ ស ្ ន ា ម ​ ថ ែ ម ​ ផ ង ។ 1773 ក ា រ រ ំ ខ ា ន ដ ល ់ ក ា រ គ េ ង គ ឺ ជ ា ដ ំ ណ ើ រ ក ា រ ន ៃ ក ា រ ដ ឹ ង ខ ្ ល ួ ន ដ ោ យ ច េ ត ន ា ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ព េ ល គ េ ង ធ ម ្ ម ត ា រ ប ស ់ អ ្ ន ក ន ិ ង គ េ ង ល ក ់ វ ិ ញ ក ្ ន ុ ង រ យ ៈ ព េ ល ប ន ្ ត ិ ច ក ្ រ ោ យ 1 0 - 6 0 ន ា ទ ី 1687 ក ា រ ប ែ ង ច ែ ក ន ិ ង ក ា រ ប ញ ្ ច ូ ល គ ្ ន ា ឡ ើ ង វ ិ ញ ប ា ន ផ ្ ល ា ស ់ ប ្ ត ូ រ ឆ ្ ល ា ស គ ្ ន ា ទ ៅ វ ិ ញ ម ក រ វ ា ង ក ្ រ ុ ម ទ ា ំ ង ព ី រ ព ី ម ួ យ ជ ំ ន ា ន ់ ទ ៅ ម ួ យ ជ ំ ន ា ន ់ 1927 a n g e l 2 0 0 6 ព ន ្ យ ល ់ អ ំ ព ី វ ិ ធ ី ស ា ស ្ រ ្ ត ត ជ ា ប ់ ជ ា ន ិ ច ្ ច c o n t i n u u m ជ ា វ ិ ធ ី ស ា ស ្ ត ្ រ ដ ែ ល ត ្ រ ូ វ ប ា ន ប ្ រ ើ ដ ើ ម ្ ប ី ជ ួ យ អ ង ្ គ ភ ា ព ឱ ្ យ ឈ ា ន ដ ល ់ ក ម ្ រ ិ ត ន ៃ ក ា រ អ ន ុ វ ត ្ ត ខ ្ ព ស ់ 1857 ល ោ ក ប ា ន ប ន ្ ត ប ន ្ ថ ែ ម ថ ា ប ើ ទ ោ ះ ជ ា យ ៉ ា ង ណ ា ក ៏ ដ ោ យ គ េ ម ិ ន គ ួ រ ស ្ ន ើ ស ុ ំ ឱ ្ យ ច ិ ន ប ំ ព េ ញ ក ា ត ព ្ វ ក ិ ច ្ ច ល ើ ស ព ី ដ ែ ន ក ំ ណ ត ់ ន ៃ ដ ំ ណ ា ក ់ ក ា ល អ ភ ិ វ ឌ ្ ឍ ទ ំ ន ួ ល ខ ុ ស ត ្ រ ូ វ ន ិ ង ស ម ត ្ ថ ភ ា ព រ ប ស ់ ខ ្ ល ួ ន ឡ ើ យ 1887 ខ ណ ៈ ​ ដ ែ ល ​ គ ា ត ់ ក ំ ព ុ ង ធ ្ វ ើ ក ា រ ន ៅ ឯ ម ន ្ ទ ី រ ព េ ទ ្ យ ល ោ ក l i g g i n s ​ ប ា ន ​ ច ា ប ់ ផ ្ ត ើ ម ​ ស ៊ ើ ប ​ អ ង ្ ក េ ត ​ ក ម ្ ល ា ំ ង ព ល ក ម ្ ម ​ ប ្ រ ច ា ំ ​ ខ េ ត ្ ត ​ ក ្ ន ុ ង អ ំ ឡ ុ ង ព េ ល ​ ទ ំ ន េ រ ​ ព ី ក ា រ ង ា រ ។ 1698 គ ្ រ ប ់ យ ៉ ា ង ន ៅ ក ្ ន ុ ង ច ក ្ រ វ ា ល ឡ ន េ ះ គ ឺ ផ ្ ស ំ ឡ ើ ង ព ី រ ូ ប ធ ា ត ុ គ ្ រ ប ់ រ ូ ប ធ ា ត ុ ទ ា ំ ង អ ស ់ គ ឺ ធ ្ វ ើ ឡ ើ ង ព ី ភ ា គ ល ្ អ ិ ត ត ូ ច ៗ ដ ែ ល ហ ៅ ថ ា អ ា ត ូ ម 1946 គ ោ ល ក ា រ ណ ៍ ន ៃ ក ា រ ល ុ ប ច ោ ល ម ា ន ភ ា ព ខ ុ ស គ ្ ន ា ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ន ៅ ច ុ ង ខ ែ ម ី ន ា ក ន ្ ល ង ទ ៅ ន េ ះ គ ោ ល ក ា រ ណ ៍ ល ុ ប ច ោ ល ក ម ្ ម វ ិ ធ ី ផ ្ ស េ ង ៗ ដ ោ យ ស ា រ ត ែ ក ា រ ឆ ្ ល ង ម េ រ ោ គ ក ូ រ ៉ ូ ណ ា ម ិ ន ប ា ន ព ន ្ យ ា រ ព េ ល ដ ល ់ ខ ែ ក ក ្ ក ដ ា ឆ ្ ន ា ំ 2 0 2 0 ន ោ ះ ទ េ ន ៅ ព េ ល ដ ែ ល ព ្ រ ឹ ត ្ ត ិ ក ា រ ណ ៍ អ ូ ឡ ា ំ ព ិ ក ត ្ រ ូ វ ប ា ន ក ំ ណ ត ់ 1691 ន ៅ ល ើ ផ ្ ល ូ វ ម ួ យ ច ំ ន ួ ន ក ្ រ ុ ម ហ ៊ ុ ន ធ ំ ៗ ម ា ន យ ន ្ ត ហ ោ ះ ផ ្ ទ ា ល ់ ខ ្ ល ួ ន ប ៉ ុ ន ្ ត ែ ស ម ្ រ ា ប ់ ផ ្ ល ូ វ ផ ្ ស េ ង ទ ៀ ត ន ិ ង ក ្ រ ុ ម ហ ៊ ុ ន ត ូ ច ៗ ព ួ ក គ េ ម ា ន ប ញ ្ ហ ា